Ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών σε περίοδο οικονομικής κρίσης: διδακτικές παρεμβάσεις στο δημοτικό σχολείο

Abstract

This dissertation studies the ability of the school environment to enhance the psychological resilience (PR) of students during the economic crisis in Greece. It focuses, predominantly, on the potential for psycho-social development, and its role in supporting them to overcome the impact of the adverse economic conditions experienced by their families. The dissertation was implemented across six primary schools in Western Macedonia and involved teaching-educational interventions integrated within the curriculum of individual subjects to study their effectiveness. The methodology consisted of qualitative data collection using tools including interview guides for teachers and students, and observation templates which enabled teachers to document observations around educational processes and student impacts resulting from teaching interventions. The observation templates required teachers to particularly focus on how the interventions resonated with students. The research results demonstrate that prior to the implementation of teaching-educational interventions, students appear affected by the economic crisis and their PR needs strengthening, whilst following the teaching interventions they appear to have acquired specific skills in positive adaptation, enabling them to adequately manage difficult situations, including the challenges emerging from the economic crisis. In conclusion, it appears that the involvement of students in processes that offer opportunities to participate in meaningful learning and develop solidarity between them is an important step for the development of their PR, and in supporting them to mitigate the effects that the economic crisis has on themselves and their families.

Η παρούσα διατριβή μελετά τη δυνατότητα του σχολείου να ενισχύσει την ψυχική ανθεκτικότητα (ΨΑ) (resilience) των μαθητών/τριών στην περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Εστιάζει, κυρίως, στη δυνατότητα για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη, ώστε να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες που υφίστανται στην οικογένεια λόγω αντίξοων οικονομικών συνθηκών. Πεδίο εφαρμογής αποτέλεσαν έξι Δημοτικά σχολεία της Δυτικής Μακεδονίας, όπου εφαρμόστηκαν, ενσωματωμένες στο πρόγραμμα διδασκαλίας των επιμέρους διδακτικών αντικειμένων, κατάλληλες διδακτικές-εκπαιδευτικές παρεμβάσεις και μελετήθηκε η αποτελεσματικότητά τους. Με γνώμονα τη μεθοδολογία της ποιοτικής προσέγγισης, ως ερευνητικά εργαλεία εφαρμόστηκαν οδηγοί συνέντευξης για εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες, φύλλα παρατήρησης, καθώς και ημερολόγια, για την καταγραφή από τους/τις εκπαιδευτικούς της πορείας των εκπαιδευτικών διαδικασιών στη διάρκεια των παρεμβάσεων, αλλά και της απήχησής τους στους/στις μαθητές/τριες. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι πριν την εφαρμογή της διδακτικής-εκπαιδευτικής παρέμβασης, οι μαθητές/τριες εμφανίζονται επηρεασμένοι/ες από την οικονομική κρίση και η ΨΑ τους χρήζει ενίσχυσης, ενώ μετά τη διδακτική παρέμβαση φαίνεται να έχουν αποκτήσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά θετικής προσαρμογής, ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται ικανοποιητικά τις δύσκολες καταστάσεις που βιώνουν ως συνέπεια των οικονομικών προβλημάτων τους. Συμπερασματικά, διαφαίνεται ότι η εμπλοκή των μαθητών/τριών σε διαδικασίες που τους δίνουν ευκαιρίες για συμμετοχή σε δράσεις με νόημα και ανάπτυξη αλληλεγγύης μεταξύ τους αποτελούν σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, ώστε να επιτυγχάνουν την άμβλυνση των επιπτώσεων που έχει η οικονομική κρίση στους/στις ίδιους/ες και στις οικογένειές τους.