Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας και των ομαδικών διαδικασιών ενός ψυχοεκπαιδευτικού προγράμματος για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας και της ψυχολογικής ευζωίας φτωχών προ-εφήβων

Abstract

The number of children living in poverty is very high in all developed countries and the discussion of the development in them of a multitude of psychological problems well established. However, there is a deficit in the literature with regard to the performance of group psychological interventions on poor children and thus in the subsequent evaluation of their outcomes and the group processes that are developed during them. Therefore, the purpose of this study was to investigate the outcome and group processes of a ten-session psychoeducational program designed to enhance the psychological resilience and psychological well-being of poor preadolescents in the school context. The research involved 270 students (131 boys, 139 girls) attending the sixth grade (Mage =11.07, S.D.=0.26), 145 of which formed the experimental group and 125 the control group, that received no form of intervention. The program’s effectiveness was evaluated by collecting data two weeks before-and-after intervention and repetitively, after two months, through questionnaires completed by the students, which measured their level of psychological resilience and psychological well-being. Group processes were investigated by providing, after each intervention session, self-report questionnaires that identified the therapeutic factors, the therapeutic alliance, the group climate and the perception of the facilitative attitudes of the coordinator. The results showed a statistically significant increase in the level of psychological resilience and psychological well-being only in the experimental group participants. Furthermore, the increased level of the above variables appeared to be maintained during the reiterative measurement. Regarding the group processes, all therapeutic factors emerged and their importance was modified according to the stage of group development. There was also a positive group climate, a positive therapeutic alliance and a positive perception of the facilitator’s attitudes, which were further enhanced in a statistically significant way during the intervention. The practical value of the findings and future research proposals are discussed.

Ο αριθμός των παιδιών που ζουν σε συνθήκες φτώχειας είναι πολύ μεγάλος σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες και η συζήτηση της ανάπτυξης σ’ αυτά πλήθους ψυχολογικών προβλημάτων καλά εδραιωμένη. Ωστόσο, έλλειμμα παρατηρείται στη βιβλιογραφία ως προς τη διενέργεια ομαδικών ψυχολογικών παρεμβάσεων σε φτωχά παιδιά και κατ’ επέκταση στην αξιολόγηση της έκβασής τους και των ομαδικών διαδικασιών που αναπτύσσονται στη διάρκειά τους. Γι’ αυτό, σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση της έκβασης και των ομαδικών διαδικασιών ενός ψυχοεκπαιδευτικού προγράμματος 10 συναντήσεων, σχεδιασμένου να ενισχύσει την ψυχική ανθεκτικότητα και την ψυχολογική ευζωία φτωχών προ-εφήβων στο σχολικό πλαίσιο. Στην έρευνα συμμετείχαν 270 μαθητές (131 αγόρια, 139 κορίτσια) της ΣΤ΄ Δημοτικού (Μ.Ο.ηλικίας=11.07, Τ.Α.=0.26), από τους οποίους οι 145 συγκρότησαν την πειραματική ομάδα και οι 125 την ομάδα ελέγχου, που δεν έλαβε καμίας μορφής παρέμβαση. Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος επιχειρήθηκε συλλέγοντας δεδομένα δύο εβδομάδες πριν-και-μετά την παρέμβαση και επαναληπτικά, έπειτα από δύο μήνες, μέσω ερωτηματολογίων που συμπλήρωσαν οι μαθητές και μετρούσαν το επίπεδο της ψυχικής ανθεκτικότητας και της ψυχολογικής ευζωίας τους. Οι ομαδικές διαδικασίες διερευνήθηκαν χορηγώντας, μετά τη λήξη κάθε συνάντησης της παρέμβασης, ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς που ανίχνευαν τους θεραπευτικούς παράγοντες, τη θεραπευτική συμμαχία, το ομαδικό κλίμα και την αντίληψη για τις διευκολυντικές στάσεις της συντονίστριας. Τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντική αύξηση του επιπέδου της ψυχικής ανθεκτικότητας και της ψυχολογικής ευζωίας μόνο στους συμμετέχοντες της πειραματικής ομάδας. Ακόμη, το αυξημένο επίπεδο των εν λόγω μεταβλητών φάνηκε να διατήρειται κατά την επαναληπτική μέτρηση. Όσον αφορά τις ομαδικές διαδικασίες, αναδύθηκαν όλοι οι θεραπευτικοί παράγοντες και η σημασία τους μεταβλήθηκε αναλόγως του σταδίου ανάπτυξης της ομάδας. Επίσης, παρατηρήθηκε εξ αρχής θετικό ομαδικό κλίμα, θετική θεραπευτική συμμαχία και θετική αντίληψη για τις διευκολυντικές στάσεις της συντονίτριας, τα οποία βελτιώθηκαν, περαιτέρω, με στατιστικά σημαντικό τρόπο, στη διάρκεια της παρέμβασης. Η πρακτική αξία των ευρημάτων και προτάσεις μελλοντικής έρευνας συζητώνται.