Εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία: εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και πρακτικές

Abstract

The research studies the perceptions and social skills of pre-school and elementary school pupils in the city of Florina, in relation to the perception of the concept of citizenship. In particular, the study focuses on (a) the ability to recognize social values in visual material, (b) the ability to recognize political values, (c) social action skills, (d) common speech and action skills, (e) the ability to identify specific political leaders and attempts to correlate all of these with gender, age, class and ethnicity of the pupils. These skills are being studied because (i) they are considered necessary for successful participation in collective actions on political and social issues, (ii) provide knowledge enable citizens to cooperate with other members of society to achieve common goals. In addition, many surveys (e.g Verba et al., 1995; Moely et al., 2002; Schur, 2003) indicate that they are associated with higher rates of political and social participation, and this is important as democracy implies high levels of participation in decision making. Τhe case study was selected as the research strategy. Furthermore, the data was collected using two visual questionnaires, which were based on the European program imago 2010; "Learning with images. Triggering activities in pre-school and primary school age" held by the Universities of Giessen, Sofia and Volos, as well as the Mozarteum Salzburg. With regard to the analysis and processing of the multimodal material, the methods used were (a) the socio-semiotic and interpretative analysis, due to their reported ability to interpret visual and linguistic material and also to examine and analyze the children's images, and (b) the quantitative and qualitative content analysis, as the analytical technique for the students' answers. The research material can be used by the educator and the researcher as an information material for the political socialization of the child and the stereotypes which have been consciously or unconsciously embraced. At the same time, it constitutes a research and teaching proposal for citizenship in pre-school and early school age. To sum up, it should be noted that a multimodal analysis is being attempted, with the shift of interest from the image, as an object and research tool, to the child - creator, to the process of imaging, to the secondary processes taking place at the time of imaging, and to the investigation of communication frameworks and relationships, to detect the influence of certain processes on the pupils’ feelings and perceptions.

Η παρούσα έρευνα μελετά τις αντιλήψεις και τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών/τριών της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας στην πόλη της Φλώρινας, σε σχέση με την πρόσληψη της έννοιας της ιδιότητας του πολίτη. Συγκεκριμένα, η μελέτη επικεντρώνεται (α) στη δυνατότητα αναγνώρισης κοινωνικών- πολιτειακών αξιών σε οπτικό υλικό, (β) στη δυνατότητα αναγνώρισης πολιτικών αξιών, (γ) σε δεξιότητες ανάπτυξης/εκδήλωσης κοινωνικής-πολιτειακής δράσης, (δ) σε δεξιότητες ανάπτυξης/εκδήλωσης κοινής ομιλίας-δράσης, (ε) στη δυνατότητα αναγνώρισης συγκεκριμένων πολιτικών ηγετών/πολιτικής ιδιότητας και (στ) στη συσχέτιση όλων των παραπάνω με τις μεταβλητές του φύλου, της ηλικίας, της τάξης φοίτησης και της εθνικότητας των μαθητών/τριών. Οι λόγοι που οι συγκεκριμένες δεξιότητες μελετώνται στην παρούσα διατριβή είναι επειδή: (i) θεωρούνται απαραίτητες για την επιτυχή συμμετοχή των πολιτών σε συλλογικές δράσεις που αφορούν πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, (ii) παρέχουν γνώσεις στους πολίτες σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που έχουν απέναντι στην κοινωνία, αλλά και τις αξίες που πρεσβεύει το πολίτευμα της δημοκρατίας και (iii) προάγουν τη συνεργασία ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας για την επίτευξη κοινών στόχων. Ακόμα, πολλές έρευνες (π.χ. Verba et al., 1995. Moely et al., 2002. Schur, 2003) επισημαίνουν ότι οι συγκεκριμένες δεξιότητες συνδέονται με υψηλότερα ποσοστά πολιτικής και κοινωνικής συμμετοχής των πολιτών και όπως είναι γνωστό, η δημοκρατία συνεπάγεται υψηλά επίπεδα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων. Ως ερευνητική στρατηγική επιλέχθηκε η μελέτη περίπτωσης, ενώ για τη συλλογή του υλικού κατασκευάστηκαν δύο οπτικά ερωτηματολόγια που βασίστηκαν στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα imago 2010 -«Μάθηση με εικόνες. Εναύσματα για την εργασία στην προσχολική ηλικία και στην ηλικία δημοτικού» του Πανεπιστημίου Gießen, του Πανεπιστημίου της Σόφιας και του Βόλου, καθώς και του Mozarteum στο Salzburg. Όσον αφορά την ανάλυση και επεξεργασία του πολυτροπικού υλικού εφαρμόστηκαν (α) η κοινωνικοσημειωτική και η ερμηνευτική μέθοδος, ως τεχνικές που ερμηνεύουν το οπτικό και γλωσσικό υλικό και υποστηρίζουν την έρευνα και την ανάλυση των παιδικών ιχνογραφημάτων και (β) η ποσοτική και ποιοτική ανάλυση περιεχομένου, ως αναλυτική τεχνική για τις απαντήσεις των μαθητών/τριών στη δομημένη συνέντευξη με φωτο-εκμαίευση. Παράλληλα, το υλικό της έρευνας μπορεί να αξιοποιηθεί από/και για το παιδί, τον εκπαιδευτικό και τον/την ερευνητή/τρια ως υλικό πληροφόρησης για την πολιτική κοινωνικοποίηση του παιδιού, για τα στερεότυπα που συνειδητά ή ασυνείδητα έχει ενστερνιστεί ή όχι, ενώ συγχρόνως αποτελεί ερευνητική και διδακτική πρόταση για την ιδιότητα του πολίτη στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία. Συνοψίζοντας, θα πρέπει να επισημανθεί ότι επιχειρείται μια πολυτροπική ανάλυση με τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος από το ιχνογράφημα ως αντικείμενο και ως εργαλείο έρευνας στο ίδιο το παιδί - δημιουργό, στη διαδικασία της ιχνογράφησης και στις διαδικασίες που συντελούνται την ώρα της ιχνογράφησης, καθώς και στην εξέταση των πλαισίων επικοινωνίας και των σχέσεων με στόχο να ανιχνευθεί η επιρροή συγκεκριμένων διαδικασιών στα συναισθήματα και στις αντιλήψεις τους.