Διαφοροποιημένη παιδαγωγική και διαπολιτισμική μάθηση στην προσχολική εκπαίδευση: η αξιοποίηση των βιογραφιών των μαθητών στην παραγωγή διαπολιτισμικού παραμυθιού

Abstract

This Ph.D. dissertation aims to explore the impact of biographies (lifeworlds) in the differentiation of preschool education in order to support intercultural learning and intercultural literacy. Biographies are an important quality of the learning process as they point to different aspects of students’ individuality and play a crucial role in the development of their individual and collective identities. As such, students’ biographies can be used as a learning resource for intercultural learning. The research questions of this dissertation are: a) How do kindergarten students narrate and transform their perception on diversity producing new intercultural learning based on their biographies? b) How does the production of intercultural fairy tales differentiate pedagogical intervention and cultivates intercultural learning? c) What is the level of students’ intercultural competence? Additionally, biographical narratives which are employed flexibly in both communicative and collaborative environments make it possible to identify students’ starting points in relation to their pre-existing knowledge and learning readiness. This should be viewed in the context of the linguistic and cultural factors which form their cultural identity. In this way, the negotiation of these points through the lens of biographical reflections can help people to broaden their understanding of self and the “other”, while at the same time helping to develop a more coherent view of the modern world. The result of this negotiation and communication attached to multiple lived experiences and perspectives, will be a new intercultural learning. In this way, diversity can be considered both a source of learning and an opportunity for it.This dissertation is based on the concept of differentiated pedagogy as a vehicle for the development of culturally responsive teaching intervention. It recognizes the fact that each student employs their own competences in approaching learning, and that different students will follow different learning paths. At the same time, the theoretical framework which is used is based on the idea that intercultural education has a bearing on the productive management of diversity to increase understanding of the world. In this way, the combination of two pedagogical approaches converges on the newly coined term of interculturally differentiated teaching. In this context, cultural pluralism is managed with equality, equity, and participation in order to cultivate intercultural learning in the best way possible for each student. As such, differentiated educational intervention is based on co-operation, reciprocity, collective responsibility, and experiential intercultural learning, namely on the creation of a learning community. In this context, all students are committed to collaborate and produce “different” knowledge through their own lived and diversified experiences. Emphasis is also given to creative knowledge production which results from exposing students to intercultural experiences and the expansion of their cultural understanding. This new cultural understanding is reflected in the students’ own intercultural stories.This dissertation is designed around students’ own accounts. It takes into consideration both narratives and stories as well as students’ perspective on them. This narrative discourse has been further developed in the context of an extended intercultural dialogue and the collective production of an intercultural fairy tale. The choice, therefore, of focusing on narrative inquiry was deemed the most efficient to ensure an analytical approach to the narratives in terms of content, form, structure, and performance. The adoption of this qualitative approach offers a novel way of exploring knowledge and cultural understanding. It also demonstrates the complexity of cognitive representations of diversity that derives from students’ lifeworlds. In addition, narrative inquiry harnesses multiple perspectives of subjectivity and individual identity due to the significance of imagination and communicability, as well as the human contribution to the construction of a story. Finally, this inquiry constituted a productive approach in understanding the various aspects of diversity, interculturalism and social justice.A wide range of research tools were developed based on the literature review as well as the long experience of the researcher in the field in relation to previous educational interventions. Additionally, descriptive performance criteria were adopted to systematically assess students’ individual portfolios and intercultural competence. All tools supported detailed data collection integrating both the verbal and non-verbal elements of communication. A prominent role was also given to students’ drawings or identity texts. This provided an alternative method of understanding narratives, giving affirmation to intra and interpersonal dialogues. Additionally, they were treated as texts which assert identity, as they were immersed in students’ cultural and linguistic background. The research inquiry was carried out in a kindergarten in an Ionian Island. The sample group included 20 students. Access to the students was secured after approval from the Ministry of Education and Religious Affairs. The research was carried out in three phases. In this way, students worked individually, in focus groups, and as a community. Students constructed a multimodal framework of communication to connect with their narratives, and to develop a common language of meaning with deeply personal projections of self within the community.From the qualitative analysis, it emerged that kindergarten students differentiate themselves according to their intercultural competences. This suggests that teachers should utilize all available methods of differentiation to maximize each student’s ability to learn within a framework of mutual respect. Students’ diverse biographies represent a learning resource which contributes to the transformation of their perceptions of diversity, especially when those perceptions are projected in dialogical, interactive, and creative environments. Finally, the production of creative writing and intercultural fairy tale in a common participatory space encourages the expression of multiple perspectives on self and others. It is an educational process of authentic pluralism and inclusion. In this way, the interculturally differentiated intervention which relies on students’ self-expression forms a solid experiential framework in which knowledge is produced by students themselves. At the same time, the process of collective negotiation of differences allows for the emergence of new cultural perspectives of the world.

Η παρούσα διατριβή αποσκοπεί στη διερεύνηση της αξιοποίησης των βιογραφιών μαθητών προσχολικής ηλικίας στη διαφοροποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας για την υποστήριξη της ανάπτυξης της διαπολιτισμικής μάθησης και της καλλιέργειας του διαπολιτισμικού γραμματισμού. Οι βιογραφίες συνιστούν σημαντική ποιότητα στη μαθησιακή διαδικασία, καθώς αποτυπώνουν πτυχές της διαφορετικότητας των μαθητών που δίνουν νόημα στην ατομική και συλλογική ύπαρξη. Αυτό συνεπάγεται ότι η διαπολιτισμική μάθηση προκύπτει μέσα από τη βιογραφία που είναι μαθησιακός πόρος.Τα ερευνητικά ερωτήματα της διατριβής, είναι: α) Πώς οι μαθητές του νηπιαγωγείου αφηγούνται και μετασχηματίζουν την αντίληψη που έχουν για τη διαφορετικότητά τους παράγοντας νέα διαπολιτισμική μάθηση με βάση τις βιογραφίες τους; β) Πώς διαφοροποιείται η παιδαγωγική παρέμβαση για την καλλιέργεια της διαπολιτισμικής μάθησης στο νηπιαγωγείο μέσα από την παραγωγή διαπολιτισμικού παραμυθιού; γ) Ποιος είναι ο βαθμός κατάκτησης της διαπολιτισμικής ικανότητας των μαθητών νηπιαγωγείου;Επιπλέον, οι βιογραφικές αφηγήσεις σε ευέλικτα διαπολιτισμικά επικοινωνιακά και συνεργατικά περιβάλλοντα καθιστούν δυνατό τον εντοπισμό των αφετηριών των μαθητών σε σχέση με την προϋπάρχουσα γνώση τους και τη μαθησιακή τους ετοιμότητα. Ακόμη, τον εντοπισμό των πολιτισμικών και γλωσσικών χαρακτηριστικών που συνθέτουν την ταυτότητά τους. Έτσι, η διαπραγμάτευση αυτών των σημείων με τη μορφή βιογραφικών αναστοχασμών σε ένα διαλογικό πλαίσιο μπορεί να διευρύνει την κατανόηση του εαυτού και του «άλλου», καθώς και να σχηματίσει μια συνεκτική άποψη για τον σύγχρονο κόσμο. Το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης και της επικοινωνίας πολλαπλών βιογραφικών εμπειριών και προοπτικών αποτελεί μια νέα διαπολιτισμική μάθηση. Έτσι, η διαφορετικότητα θεωρείται αφενός πηγή μάθησης και αφετέρου ευκαιρία μάθησης.Θεωρητικά η διατριβή στηρίζεται στη διαφοροποιημένη παιδαγωγική και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο, πάνω στην οποία οικοδομείται η διδακτική παρέμβαση. Αναγνωρίζει ότι κάθε μαθητής διαθέτει το ατομικό γνωσιακό του ρεπερτόριο και ακολουθεί διαφορετικές μαθησιακές διαδρομές. Παράλληλα, το θεωρητικό πλαίσιο στηρίζεται στην ιδέα ότι η διαπολιτισμική παιδαγωγική εδράζει στην παραγωγική διαχείριση των διαφορετικοτήτων για τη συμπερίληψη και την ευρύτερη κατανόηση του κόσμου. Έτσι, ο συνδυασμός των δυο παιδαγωγικών προσεγγίσεων συγκλίνει στη διαπολιτισμικά διαφοροποιημένη διδασκαλία. Βάσει αυτής ο πολιτισμικός πλουραλισμός είναι διαχειρίσιμος με ισότητα, ισονομία και συμμετοχικότητα προκειμένου να καλλιεργήσει τη διαπολιτισμική μάθηση στη μέγιστη δυνατή ακαδημαϊκή ανάπτυξη για κάθε μαθητή. Έτσι, η διαφοροποιημένη εκπαιδευτική παρέμβαση βασίζεται στη συνεργατικότητα, στην αμοιβαιότητα, στη συλλογική ευθύνη και τη βιωματική διαπολιτισμική μάθηση. Δηλαδή, στη δημιουργία μιας μαθησιακής κοινότητας όπου όλα τα μέλη της δεσμεύονται να συνεργαστούν από κοινού προκειμένου να παράξουν ‘διαφορετική’ γνώση μέσω της βιογραφίας. Έμφαση δίνεται στη δημιουργική παραγωγή που προκύπτει από το άνοιγμα των μαθητών στη διαπολιτισμική εμπειρία και τη δημιουργική επέκταση των πολιτισμικών εμπειριών της βιογραφίας τους. Τα νέα υβριδικά νοήματα αποτυπώνονται στο διαπολιτισμικό τους παραμύθι. Ο ερευνητικός σχεδιασμός της διατριβής αναπτύχθηκε με άξονα τον αφηγηματικό λόγο των μαθητών. Έλαβε υπόψη τις αφηγήσεις βιογραφιών και ιστοριών. Αφηγηματικός λόγος αναπτύχθηκε και στα πλαίσια διευρυμένων συζητήσεων διαπολιτισμικού διαλόγου. Η επιλογή, επομένως, της αφηγηματικής έρευνας κρίθηκε η αποδοτικότερη προκειμένου να εξασφαλίσει την ερμηνευτική προσέγγιση των αφηγήσεων ως προς το περιεχόμενο, τη μορφή, τη δόμηση και την επιτέλεση. Η υιοθέτηση αυτής της ποιοτικής προσέγγισης προσέφερε έναν διαφορετικό τρόπο διερεύνησης της γνώσης. Απέδωσε την πολυπλοκότητα των νοητικών αναπαραστάσεων της διαφορετικότητας ως συνέπεια της βιογραφίας. Επιπλέον, παρείχε πολλαπλές προοπτικές υποκειμενικότητας και ατομικής ταυτότητας, κυρίως, λόγω της σημασίας που δίνεται στη φαντασία, την επινοητικότητα και την ανθρώπινη συμμετοχή στην κατασκευή μιας ιστορίας. Τέλος, ως επιλογή υπήρξε παραγωγική σε σχέση με διερεύνηση και κατανόηση των πτυχών της διαφορετικότητας, των διαπολιτισμικών διαστάσεων και της κοινωνικής δικαιοσύνης.Τα ερευνητικά εργαλεία σχεδιάστηκαν βάσει της θεωρητικής βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Έλαβαν υπόψη τη μακρά εμπειρία και επαφή της ερευνήτριας με το ερευνητικό πεδίο σε σχέση με προγενέστερες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Επίσης, τη συστηματική αξιολόγηση ατομικών φακέλων μαθητών (portfolios) σε σχέση με τη διαπολιτισμική ικανότητα. Ανταποκρίθηκαν πλήρως στη συλλογή δεδομένων και προσμέτρησαν τόσο στοιχεία λεκτικής όσο και μη λεκτικής επικοινωνίας. Στα εργαλεία εξέχοντα ρόλο έλαβαν τα ιχνογραφήματα των μαθητών. Αποτέλεσαν έναν εναλλακτικό τρόπο αφήγησης της ιστορίας δίνοντας αφορµή για ενδοπροσωπικούς και διαπροσωπικούς διαλόγους. Επιπλέον, λήφθηκαν ως κείμενα ταυτότητας καθώς εμβύθισαν στο πολιτισμικό και γλωσσικό υπόβαθρο των μαθητών. Η έρευνα διεξήχθη σε Νηπιαγωγείο νησιωτικής περιοχής. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν είκοσι μαθητές. Η πρόσβαση στο πεδίο εξασφαλίστηκε κατόπιν εγκρίσεως από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Η ερευνητική διαδικασία υλοποιήθηκε σε τρεις διακριτές φάσεις. Οπότε οι μαθητές εργάστηκαν ατομικά, σε ομάδες εστίασης και στην ολομέλεια. Οικοδόμησαν ένα πολυτροπικό πλαίσιο επικοινωνίας προκειμένου να συνδεθούν με το αφήγημα και να αναπτύξουν μια κοινή γλώσσα νοήματος με βαθιά προσωπικές προβολές του εαυτού σε κοινή θέα. Από την ποιοτική ανάλυση προκύπτει ότι οι μαθητές διαφέρουν ως προς τις διαπολιτισμικές τους ικανότητες και, ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να αξιοποιηθούν όλες οι εφικτές μέθοδοι διαφοροποίησης προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η δυνατότητα μάθησης κάθε μαθητή με όρους ισοτιμίας. Οι βιογραφίες αποτελούν μαθησιακό πόρο που συμβάλλει στον μετασχηματισμό της αντίληψης των μαθητών, ειδικότερα όταν αυτές προβάλλονται σε επικοινωνιακά, διαδραστικά και δημιουργικά περιβάλλοντα. Τέλος, η δημιουργική γραφή και παραγωγή παραμυθιών σε έναν κοινό συμμετοχικό χώρο συνιστά μια εκπαιδευτική διαδικασία αυθεντικής πολυφωνίας και πολλαπλών προοπτικών έκφρασης. Έτσι, η διαπολιτισμικά διαφοροποιημένη παρέμβαση που στηρίζεται στις βιογραφίες διαμορφώνει ένα στέρεο βιωματικό πλαίσιο όπου η γνώση παράγεται από τους ίδιους τους μαθητές μέσω ελεύθερων δημιουργικών αναζητήσεων και, ταυτόχρονα, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις επιτρέπουν νέες πολιτισμικές θεωρήσεις του κόσμου.