Συγκριτική μελέτη της εμπλοκής των γονέων στην εκπαίδευση παιδιών με και χωρίς ειδικές μαθησιακές δυσκολίες

Abstract

Parental Involvement (PI) in children’s education is linked to significant benefits for the students themselves, the families, the school as well as the community. However, in the case of parents with children with Specific Learning Disabilities (SLD), who usually attend mainstream schools, research is rare worldwide and absent in the Greek context. Τhe present study uses Hoover-Dempsey and Sandler’s (2005) parental involvement theoretical model which includes the following: a) the factors that motivate parents to get involved in the educational process, b) the ways in which they are involved, and c) the effects of their involvement on children’s school performance. The purpose of this thesis is the comparative study of the factors associated with PI in the education of children with and without SLD who attend primary schools in the region of Eastern Macedonia and Thrace. The participants were teachers and parents of pupils with and without SLD. Initially, the pupils diagnosed with SLDs who attended the district schools were identified; then an equal number of pupils without SLD were randomly selected matched in gender, grade and age. A total of 197 parents from each group of pupils and 128 teachers participated. Results showed that: a) the PIP-PQ constitutes a valid and reliable PI measurement tool for Greek parents of children with and without SLD, b) there are significant differences between the two groups of parents in almost all the factors under study (11 of 14) which are related to the PI according to the model in favor of the parents of children without SLD, c) the application of the theoretical model to Greek parents of children with and without SLD was confirmed, as it was found that the first level factors explain significant proportion of the variance of the second level factors (home -based and school – based involvement, psychological mechanisms of PI), d) the factors that often occurred in all predictive models are those concerning to the invitations from the child, parental beliefs about their role and responsibilities and parental self-efficacy, e) of the socio-demographic parent and child characteristics, only students’ age with typical development served as moderator between invitations from the child and the home-based involvement, f) in alternative theoretical models tested, a minor mutual relationship between the predictive ability of the home-based involvement and the Mechanism of Modeling – Instruction was found but only in the case of parents of children with SLDs. Results are discussed in relation to those of other studies; limitations of this research are acknowledged, the implications of this study on a national as well as an international level are discussed and finally topics for future research are identified.

Η Γονική Εμπλοκή (ΓΕ) στην εκπαίδευση του παιδιού συνδέεται με σημαντικά οφέλη για το μαθητή, την οικογένεια, το σχολείο και την κοινότητα γενικότερα. Ωστόσο, στην περίπτωση των γονέων που έχουν παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (ΕΜΔ) η ερευνητική δραστηριότητα που καταγράφεται διεθνώς είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Σε εθνικό επίπεδο δε οι εκτιμήσεις μας ως προς το ζήτημα αυτό συνάγονται κατά τεκμήριο από ευρήματα ερευνών που μελετούν τη ΓΕ στην εκπαίδευση παιδιών με τυπική ανάπτυξη ή άλλες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στην παρούσα έρευνα αξιοποιείται το θεωρητικό μοντέλο Γονικής Εμπλοκής των Hoover-Dempsey και Sandler (2005) στο οποίο προσδιορίζονται: α) οι παράγοντες που κινητοποιούν τους γονείς να εμπλακούν στην εκπαιδευτική διαδικασία, β) οι τρόποι με τους οποίους εμπλέκονται, και γ) οι επιδράσεις της εμπλοκής στη σχολική επίδοση των παιδιών. Ο σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η συγκριτική μελέτη των παραγόντων που συνδέονται με τη ΓΕ στην εκπαίδευση παιδιών με και χωρίς ΕΜΔ τα οποία φοιτούν σε Δημοτικά Σχολεία της περιφέρειας Αν. Μακεδονίας και Θράκης. Στην έρευνα συμμετείχαν εκπαιδευτικοί και γονείς μαθητών με και χωρίς ΕΜΔ. Αρχικά εντοπίστηκαν οι μαθητές με ΕΜΔ που φοιτούσαν σε σχολεία της περιφέρειας και στη συνέχεια επιλέχθηκαν, με τυχαίο τρόπο, ισάριθμοι ως προς το φύλο, την τάξη φοίτησης και την ηλικία μαθητές χωρίς ΕΜΔ. Συνολικά συμμετείχαν εθελοντικά 197 γονείς από κάθε ομάδα μαθητών και 128 εκπαιδευτικοί. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν ότι: α) το ΕΓΕ-Γ συνιστά ένα εργαλείο με αποτελέσματα υψηλής αξιοπιστίας και εγκυρότητας για τη μέτρηση της ΓΕ σε Έλληνες γονείς παιδιών με και χωρίς ΕΜΔ, β) ανάμεσα στις δύο ομάδες γονέων υπάρχουν σημαντικές διαφορές υπέρ των γονέων παιδιών χωρίς ΕΜΔ, σχεδόν σε όλους τους υπό μελέτη παράγοντες (11 από τους 14) που συνδέονται με τη ΓΕ, γ) επιβεβαιώθηκε η εφαρμογή του θεωρητικού μοντέλου σε Έλληνες γονείς παιδιών με και χωρίς ΕΜΔ, καθώς βρέθηκε ότι οι παράγοντες του πρώτου επιπέδου (Κίνητρα, Προσκλήσεις, Πόροι Οικογένειας) προβλέπουν σημαντικά ποσοστά της συνολικής διακύμανσης των παραγόντων του δεύτερου επιπέδου (ΓΕ, Ψυχολογικών Μηχανισμών), δ) οι παράγοντες που εμφανίζονται συχνά σε όλα τα προβλεπτικά μοντέλα είναι εκείνοι που αναφέρονται στις προσκλήσεις παιδιού, στις πεποιθήσεις ρόλου – αρμοδιοτήτων και στην αυτεπάρκεια των γονέων, ε) από τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά γονέων και παιδιών, μόνο η ηλικία των μαθητών τυπικής ανάπτυξης λειτουργεί ως μεταβλητή ρύθμισης (moderator) ανάμεσα στις προσκλήσεις παιδιού και τη ΓΕ στο σπίτι, στ) στα εναλλακτικά θεωρητικά μοντέλα που ελέγχθηκαν βρέθηκε μία στατιστικά σημαντική μικρή αμοιβαία σχέση ανάμεσα στην προβλεπτική ικανότητα της ΓΕ στο σπίτι και του Ψυχολογικού Μηχανισμού Μίμηση Προτύπου – Διδασκαλία μόνο για την περίπτωση των γονέων παιδιών με ΕΜΔ. Τα αποτελέσματα συζητούνται σε σχέση με τα αντίστοιχα άλλων διεθνών ερευνών, αναγνωρίζονται οι περιορισμοί της παρούσας έρευνας, κατατίθενται προτάσεις που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν μελλοντικά από ερευνητές που ενδιαφέρονται για τη μελέτη της ΓΕ, καθώς και προτάσεις για θεωρητικές και πρακτικές εφαρμογές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.