Η επίδραση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στους κρίσιμους παράγοντες της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς των μαθητών λυκείου

Abstract

The present study refers to the field of educational evaluation of environmental education and education for sustainable development. The theoretical basis is that of social psychology theories on environmental behavior and of learning theories depending on constructivism. The epistemological approach is that of social critical paradigm in educational research and class practice. It is a representative case of a Greek Lyceum in an urban region and the demographic characteristics of parents are that of middle economical class but highly educated. A combination of both quantitative and qualitative methods was used for the selection and analysis of data. The research design included a cross-sectional survey, semi-constructed interviews, observation and two experiments with educational experimental design. The findings depend on quantitative analysis, while the qualitative results are used in the interpretation of the quantitative ones.It has been found that the critical antecedents of pro-environmental behavior and of the relative personal norms are: environmental beliefs, the subjective social norm, the personal norm and the perceived control for an environmentally responsible behavior.Long-term effects of environmental educational programs that aim at behavioral change (recycling, plants preservation and water management in a proper way were the educational subjects of the programs for the students of that Lyceum in their previous school life) were consistent only with perceived environmental control of the studied behaviors. On the contrary, the short-term effect of environmental education programs was proved to be very strong on all the antecedents of pro-environmental behavior and morality that have been mentioned above, considering that educational intervention is mediated by student-centered and cooperative education methods and deal with social action and especially that of supporting protests for the protection of local environment. This effect seems to be more positive to those students that are less ambitious, of small social influence and less open to change.

Η παρούσα διατριβή εντάσσεται στην προσπάθεια αξιολόγησης και ανάδειξης των όποιων θετικών ή αρνητικών αποτελεσμάτων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης /Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΠΕ/ΕΑΑ). Η θεωρητική της βάση είναι διαδεδομένες θεωρίες της κοινωνικής ψυχολογίας για το περιβάλλον και κονστρουκτιβιστικές θεωρίες της μάθησης μέσα από μια κοινωνικά κριτική προσέγγιση τόσο της εκπαιδευτικής έρευνας όσο και της εκπαιδευτικής πράξης.Πρόκειται για μελέτη παραδειγματικής περίπτωσης που αφορά ελληνικό Λύκειο μιας αστικής περιοχής μεσαίων εισοδημάτων με υψηλό επίπεδο μόρφωσης των γονέων. Έγινε συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων για τη συλλογή και την ανάλυση των δεδομένων μέσα από ερευνητικό σχεδιασμό που περιελάμβανε: δημογραφική έρευνα ανασκόπησης, ατομικές ημιδομημένες συνεντεύξεις, παρατήρηση και δύο πειράματα εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Τα ευρήματα στηρίζονται στην ποσοτική ανάλυση και τα αποτελέσματα της ποιοτικής ανάλυσης χρησιμεύουν κυρίως στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων αυτών.Βρέθηκε πως οι κρίσιμοι παράγοντες πρόβλεψης της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς και της αντίστοιχης ηθικής των μαθητών είναι οι περιβαλλοντικές πεποιθήσεις τους, οι υποκειμενικοί κοινωνικοί κανόνες, οι προσωπικοί ηθικοί κανόνες και η επίγνωση ελέγχου και αποτελεσματικότητας για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Η μακροπρόθεσμη επίδραση της ΠΕ/ΕΑΑ με προγράμματα προσανατολισμένα στην αλλαγή συμπεριφοράς (ως προς την ανακύκλωση, την προστασία του πρασίνου και την ορθολογική χρήση του νερού) φάνηκε να έχει συνάφεια μόνο με την αντίληψη ελέγχου και αποτελεσματικότητας για τις διάφορες φιλοπεριβαλλοντικές συμπεριφορές.Αντίθετα, μέσα από τα πειραματικά ευρήματα, φάνηκε πως η βραχυπρόθεσμη επίδραση της ΠΕ/ΕΑΑ είναι πολύ ισχυρή σε όλους τους προαναφερθέντες παράγοντες ερμηνείας και πρόβλεψης της φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς και ηθικής όταν τα περιβαλλοντικά προγράμματα υλοποιούνται με μαθητοκεντρικές και ομαδοσυνεργατικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις και αναφέρονται σε δράσεις κοινωνικής παρέμβασης και συγκεκριμένα στην πολιτική δράση της υποστήριξης εκδηλώσεων διαμαρτυρίας υπέρ της προστασίας του τοπικού περιβάλλοντος. Βρέθηκε μάλιστα πως επηρεάζει θετικά, ιδιαίτερα, τους μη φιλόδοξους, μικρής κοινωνικής επιρροής και αρνητικούς στις αλλαγές μαθητές.