Αξιολόγηση βάσει φακέλου: ο ρόλος της στην προσωπική ανάπτυξη του μαθητή και την επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού

Abstract

Le portfolio (de l’élève et de l’enseignant) est un outil d’évaluation qui pourrait être mis en valeur, même dans un cadre purement centralisé, comme le système éducatif grec. Dans la bibliographie, le portfolio apparaît comme un moyen utile et polyvalent qui implique celui qui «subit» l’évaluation dans une procédure qui pourrait être caractérisée comme intérieure et coopérative. Le portfolio est un document personnel fait pour encourager et faire reconnaître l’apprentissage et les expériences de son possesseur. L’idée est celle de développer l’autonomie des élèves et des enseignants dans leur apprentissage ou leur enseignement selon le cas. Le but de notre recherche action était l’adoption du portfolio tout au long d’une année scolaire (2009-2010) comme outil d’évaluation des élèves et de l’enseignant-chercheur et l’étude de sa contribution parallèle au développement personnel des élèves et au développement professionnel des enseignants. L’interprétation qualificative des données de la recherche nous conduit à des résultats clairs et précis : a) les élèves qui ont participé à la recherche se montrés ouverts à un enseignement alternatif bien approprié à leurs besoins cognitifs et intérieures, b) l’adoption du portfolio dépend, à un très élevé degré, de la théorie personnelle de l’enseignant qui doit se montrer prêt à inclure un moyen différent à son enseignement quotidien, c) l’unité scolaire dans laquelle s’est produite la recherche a pris les caractéristiques d’une semi-autonome communauté d’apprentissage, d) la contribution du portfolio au développement personnel s’est montrée identique pour tous les élèves, en dépit des différents départs (culturels, économiques, sociaux), e) une phase de sensibilisation et de préparation est nécessaire, afin que les apprenants se mettent en contact avec le nouvel outil d’évaluation, f) l’enseignement des langues étrangères doit être renforcé par les institutions impliquées. Les apprenants évalués différemment et sans aucune aide extérieure ont pu réussir aux examens du Kpg, g) l’infrastructure disponible empêche l’adoption pragmatique du portfolio, car un très grand nombre de problèmes de type surtout pratique s’est remarqué, h) les critères d’évaluation du contenu du portfolio doivent résulter d’un fécond dialogue entre l’enseignant et les apprenants, i) le temps est indispensable, afin que les résultats d’une intervention dont le but est la thérapie d’une situation problématique, soient visibles (aspect temporel), j) les standards qualificatifs peuvent être reconnus et compréhensibles par toute la communauté éducative (apprenants, parents, administration, enseignants), si l’enseignant se montre ouvert à l’innovation et à l’adoption d’un enseignement différent et alternatif (attitude personnelle).

Η αξιολόγηση είναι μια διαδικασία με εμφανώς πολιτικό χαρακτήρα. Πρόκειται για μια διαδικασία κατευθυνόμενη από συγκεκριμένα κίνητρα και τα αποτελέσματα της γίνονται ή δεν γίνονται αποδεκτά ανάλογα με το αν βοηθούν ή εμποδίζουν αυτόν που την υφίσταται. Στο πλαίσιο της διδακτικής πράξης, ο εκπαιδευτικός καλείται να αξιολογήσει το μαθητή, όχι γιατί το επιθυμεί, αλλά γιατί αυτό θεσμικά ορίζεται, λόγω, κυρίως, της επιλεκτικής λειτουργίας του σχολείου. Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο, ο εκπαιδευτικός από «φορέας» αξιολόγησης, μετατρέπεται σε «αντικείμενο», όταν τίθεται σε ισχύ η διαδικασία αξιολόγησης του ίδιου και της διδασκαλίας του. Ο φάκελος υλικού (μαθητή και εκπαιδευτικού) αποτελεί ένα εργαλείο αξιολόγησης, το οποίο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στην κατεύθυνση της αυτοαξιολόγησης και της βελτίωσης που μπορεί να προκύψει μέσω αυτής και διεθνώς προβάλλεται ως ένα μέσο αξιόπιστο και ευέλικτο, καθώς εμπλέκει τον ίδιο τον αξιολογούμενο σε μια διαδικασία που χαρακτηρίζεται εσωτερική και συμμετοχική. Υιοθετώντας την αξιολόγηση βάσει φακέλου στην τάξη για ένα σχολικό έτος (2009-2010) παρατηρήσαμε την πορεία αυτής της πρακτικής και να καταγράψαμε τα προβλήματα και τις αδυναμίες που προέκυψαν. Λαμβάνοντας υπόψη πως η έρευνα δράση, η βασική ερευνητική στρατηγική που υιοθετήσαμε, ενδιαφέρεται για καινοτομίες και αλλαγές, πρόθεσή μας ήταν να μελετήσουμε πως η αξιολόγηση βάσει φακέλου μπορεί να υιοθετηθεί στην ελληνική υποχρεωτική εκπαίδευση και κατά πόσο αυτή η εναλλακτική πρακτική αξιολόγησης μπορεί να απαγκιστρώσει την αξιολογική διαδικασία από λάθη και παραλείψεις που έχουν συσσωρευτεί από το παρελθόν δίνοντας, ταυτόχρονα, ώθηση στο μαθητή για προσωπική ανάπτυξη, αλλά και στον εκπαιδευτικό για συνεχή επαγγελματική καλυτέρευση. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ερμηνεία των ευρημάτων της έρευνας είναι συνοπτικά τα εξής: α) οι μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα γνώρισαν μια εναλλακτική διδασκαλία, η οποία, τελικά, όπως έκριναν οι ίδιοι, τους ταίριαζε και τους εξέφραζε, β) για τον εκπαιδευτικό που αποφασίζει να εντάξει το φάκελο υλικού στην καθημερινή διδασκαλία, η διαδικασία είναι ουσιαστική, μόνο όταν γίνει εκ των προτέρων αντιληπτό πως η διδακτική πρακτική και το πλαίσιο της θεωρούνται πολιτισμικά και παιδαγωγικά κατασκευάσματα και όχι κοινωνικά δεδομένα, γ) η εκπαιδευτική μονάδα, στην οποία πραγματοποιήθηκε η εφαρμογή, λειτούργησε ως μια «ημι-αυτόνομη» κοινότητα μάθησης, δ) η συμβολή του φακέλου υλικού στην προσωπική ανάπτυξη των μαθητών ήταν κοινή για όλους τους μαθητές, παρά τις διαφορετικές, μορφωτικές κυρίως, αφετηρίες, ε) η διαφοροποιημένη διδασκαλία αρχικά και στη συνέχεια η διαφοροποιημένη αξιολόγηση δεν μπορούν να εφαρμοστούν χωρίς ένα στάδιο προσαρμογής και ευαισθητοποίησης των μαθητών, στ) η σύνδεση της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών στο δημόσιο σχολείο με τις διαβαθμισμένες εξετάσεις πιστοποίησης του επιπέδου γλωσσομάθειας των μαθητών μπορεί να επιτευχθεί, εάν τεθεί σε ισχύ ένας ρεαλιστικός μηχανισμός στήριξης της διδασκαλίας της ξένης γλώσσας, ζ) η υλικοτεχνική υποδομή και οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι αποτελούν, επίσης, στοιχεία, για τα οποία προέκυψαν σημαντικά συμπεράσματα, η) τα κριτήρια, βάσει των οποίων θα αποτιμηθεί το περιεχόμενο του φακέλου και κατά συνέπεια ο βαθμός βελτίωσης του κατόχου, πρέπει να είναι προϊόν διαλόγου, θ) για να γίνουν ορατά τα αποτελέσματα μιας παρέμβασης που έχει ως σκοπό τη θεραπεία μιας προβληματικής κατάστασης, απαιτείται χρόνος, ι) η εφαρμογή του φακέλου υλικού έδειξε πως η αποτίμηση της επίδοσης μπορεί να γίνει βάσει ποιοτικών δεικτών και να είναι απολύτως κατανοητή από όλους τους εμπλεκομένους.