Διερεύνηση της διαισθητικής γνώσης των μαθητών για τη γλώσσα και ανάπτυξη της γλωσσικής τους επίγνωσης μέσω της γλωσσικής διδασκαλίας

Abstract

Η εργασία αυτή αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο (εισαγωγή, κεφ. 0) αναλύονται οι λόγοι που οδήγησαν στη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας, διατυπώνονται οι στόχοι και γίνεται αναφορά σε πολύ γενικές γραμμές στο θεωρητικό και παιδαγωγικό πλαίσιο διεξαγωγής της έρευνας. Το δεύτερο κεφάλαιο (κεφ. 1) διαιρείται σε τέσσερα μεγάλα υποκεφάλαια. Στο πρώτο υποκεφάλαιο (1.1) γίνεται μια ιστορική αναδρομή από την αρχαία ινδική γλωσσολογική παράδοση μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα. Η ιστορική αναδρομή αφορά κυρίως τη δυτική Ευρώπη και την Ελλάδα, και στόχος της είναι να περιγραφεί πώς γεννήθηκε η έννοια της γραμματικής, τι σήμαινε αρχικά, πώς απόκτησε το ρυθμιστικό χαρακτήρα της, πώς υιοθετήθηκε η ρυθμιστική προσέγγιση του γλωσσικού μαθήματος και της γραμματικής στο σχολείο, για να φθάσουμε στα μέσα του εικοστού αιώνα που αρχίζει η αμφισβήτησή της. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο (1.2) περιγράφονται οι εξελίξεις που έφερε η έρευνα στους χώρους της γλωσσολογίας, της ψυχογλωσσολογίας, της κοινωνιογλωσσολογίας, της εθνογραφίας της επικοινωνίας της ανάλυσης λόγου και αμφισβήτησαν το ρυθμιστικό χαρακτήρα της γραμματικής συμβάλλοντας στη διαμόρφωση νέων διδακτικών προσεγγίσεων. Στο τρίτο υποκεφάλαιο (1.3) περιγράφεται πώς υπό την επίδραση των εξελίξεων τόσο στο χώρο της γλωσσολογίας όσο και σε συναφείς με αυτήν διεπιστημονικούς κλάδους διαμορφώθηκαν νέες διδακτικές προσεγγίσεις του γλωσσικού μαθήματος και της γραμματικής, όπως η Προοδευτική Παιδαγωγική, το κίνημα της Γλωσσικής Επίγνωσης, η Κριτική γλωσσική επίγνωση, η Παιδαγωγική με βάση τα κειμενικά είδη, οι Πολυγραμματισμοί. Στο τέταρτο υποκεφάλαιο (1.4) περιγράφεται η κατάσταση στη μεταπολιτευτική Ελλάδα όσον αφορά τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος γενικά και της γραμματικής ειδικότερα, ύστερα από τη λύση του γλωσσικού ζητήματος και την καθιέρωση της Δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους. Επίσης παρουσιάζονται διδακτικές προτάσεις που προτείνονται από πανεπιστημιακούς δασκάλους και αφορούν τη διδασκαλία της γραμματικής στο πλαίσιο μιας επικοινωνιακής προοπτικής. Στο τέλος του κεφαλαίου αυτού περιγράφεται εκτενώς η διδακτική πρόταση Διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας την οποία χρησιμοποίησε ο διδάσκων-ερευνητής, για να διδάξει το μάθημα της γλώσσας στο πλαίσιο των απαιτήσεων της έρευνας. Στο τρίτο κεφάλαιο (κεφ. 3) παρουσιάζεται ο σχεδιασμός της έρευνας, ο τρόπος συλλογής των συνομιλιακών δεδομένων και το θεωρητικό πλαίσιο με βάση το οποίο γίνεται η ανάλυση των συνομιλιών. Έμφαση δίνεται στη σύνθεση της τάξης, δηλαδή στο κοινωνικο-οικονομικό και μορφωτικό υπόβαθρο των μαθητών, καθώς και στη γλωσσική και γενικότερη συμπεριφορά τους στο πλαίσιο της τάξης. Στο τέταρτο κεφάλαιο (κεφ. 4) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας, δηλαδή παρουσιάζεται η ανάλυση των συνομιλιακών δεδομένων. Η ανάλυση των συνομιλιών είναι ποσοτική και ποιοτική. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ποιοτική ανάλυση. Στο τελευταίο κεφάλαιο (κεφ. 5) της εργασίας αυτής παρουσιάζονται και συζητούνται τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση των συνομιλιών. Στο πρώτο παράρτημα παρατίθεται το σύνολο των συνομιλιών που αναλύθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας αυτής. Στο δεύτερο παράρτημα παρατίθενται σε συνοπτική μορφή οι δραστηριότητες από τις οποίες προέρχονται τα συνομιλιακά αποσπάσματα που χρησιμοποιήθηκαν για τους σκοπούς της έρευνας.