Διερεύνηση αποτελεσματικότητας προγράμματος διαχείρισης των μυοσκελετικών ενοχλήσεων στο χώρο εργασίας

Abstract

Introduction: Musculoskeletal disorders are the most frequently occurring occupational disease in the European Union and they do not discriminate between different occupations. Despite the fact that musculoskeletal disorders are preventable, they do remain the most common work-related health problem. The management and prevention of musculoskeletal disorders at work remains a priority according to the European Organization for Health and Safety at Work (EU-OSHA), as the prevalence of them appears to be increased in the two European studies that have been done from Labor Force Surveys (LFSs) in 2007 and 2013. The incidence of musculoskeletal disorders increased from 54.2% to 60.1% from 2007 to 2013 for 14 of the European Union Member States. Greece is included in the countries where there was an increase from 54.7% to 59.3. According to EU-OSHA (2019), 3 out of 5 workers in the European Union have developed some kind of musculoskeletal disorder. Also, the most frequent musculoskeletal complaints are pain in the lumbar region, upper limbs and neck, and 1 in 5 workers experienced chronic pain and discomfort either in the lumbar region or in the neck in the last year. In 2015, 53% of workers with a musculoskeletal condition reported being absent from work in the past year, compared to 32% of healthy workers. 26% of workers with a musculoskeletal condition and some other illness reported being absent for more than 8 days in the last year, an increased percentage compared to the corresponding 7% of workers without health problems.The literature review showed that interventions involving a combination of intervention methods such as an educational course, ergonomic interventions and exercises appear to be more effective in reducing pain and discomfort from the musculoskeletal system.The purpose of this study was to investigate the effectiveness of a workplace intervention program aimed at managing musculoskeletal disorders. More specifically, the effectiveness of the intervention program was studied in the following pillars:• Reduction in the prevalence of musculoskeletal discomfort and pain reduction, before and after the intervention.• Improving the level of knowledge of the participants in matters of ergonomics and management of musculoskeletal disorders, before and after the intervention.• Improvement of the quality of life and the level of health before and after the intervention.• Reduction of absenteeism and presenteeism before and after the intervention.Material and Method: This is an intervention study according to the true quasi-experimental design, which includes two random groups (intervention and control) with an initial and final measurement before and after the intervention, as well as a third repetition of the measurement over time since the intervention. The study was conducted from 2019 to 2022, with an interruption due to the COVID-19 pandemic, on a sample of working office workers using PCs. A total of n=247 office workers participated, from different Greek private sector companies based in Attica. All employees work in a sitting position and spend long hours daily using the computer to perform their work. The sample was randomly divided into an intervention group (n=143) and a control group (n=104). For the purposes and needs of the research, the intervention was including a presentation on ergonomics and .GIFs showing the suggested stretching.After searching both the Greek and the international literature, the following questionnaires were used in order to evaluate the effectiveness of the intervention:• The Standardized Nordic questionnaire for the analysis of musculoskeletal symptoms 43 (Kuorinka et al. 1987)• The second version of the Short Form 36 Health Survey (SF-36v2) by Ware et al. (2008) to assess the health level of workers• The Work Related Quality of life (WRQoL) questionnaire (Van Laar et al. 2007), To assess work-related quality of life• The Work Productivity and Activity Impairment Questionnaire: General Health (WPAI:GH), to assess the impact of health problems on the ability to work as well as perform other activities based on the purpose of the study and is presented in more detail below.The collection of data was done after the approval of the Ethics and Ethics Committee of the Nursing Department of the National and Kapodistrian University of Athens, while the principles of ethics and ethics were respected in all stages of the study. The analysis was done with the statistical analysis package SPSS version 23. The independent variable in the study was the intervention program and its effectiveness was investigated in the two groupsResults: The results of the study show that there are no significant differences between the participants in the intervention and control groups. Overall, the largest percentage of study participants consisted of men (n=133) with a percentage of 53.8%, compared to women (n=114) with a percentage of (46.2%), The average age of the participants in the intervention group was 37.41 years and in the control group 35.9 years, body mass index (BMI) was 25.4 and 24.9. Also the weekly working hours were 42.9 and 42.3 for the intervention group and the control group respectively and the seniority was 13.3 and 11.8 years respectively. Finally, regarding the educational level of the participants, 57.9% declared to be graduates of HEI/TEI/Private College. The majority of the participants of the present study were single at a rate of 61.5%.Regarding the occurrence of musculoskeletal disorders, 55.1% of all participants stated that they have experienced pain in the neck area during the first phase of the study. In the last 12 months, 17.8% said they had discomfort and in the last 7 days 38.9%. 23.9% experienced shoulder pain, with 30.8% in the last 7 days. Elbow pain occurred in 5.3% for both the past 12 months and the past 7 days. 15.8% experienced pain in the tibiocarpal joints. 23.1% experienced back pain, 36.8% lower back pain. Disturbances in the lower part of the body were in a smaller percentage as expected, so 7.3% experienced pain in the hip, 27.1% pain in the knees, 10.9% in the ankle joints.The effectiveness of the intervention program was shown in the statistically significant reduction in the level of pain in the area of the neck, shoulders, lower back, back and hips, especially after participating in the intervention program. Specifically, the neck pain for the intervention group, marked a decrease especially for the periods of the last 12 months and 7 days, with a statistically significant decrease from the 1st to the 3rd measurement (p-value=0.032 and p-value=0.004 respectively), which shows the positive effect of the intervention program in reducing pain in the long term. And in the control group, a decrease was observed in all measurements, with a statistically significant change from the 2nd to the 3rd measurement (p-value=0.01) and for the last 7 days with p-value=0.019. The occurrence of shoulder pain decreased with a statistically significant value (p-value=0.015) at the 2nd measurement and at the 3rd measurement for the last 7 days with p-value= 0.013, for the intervention group. A statistically significant reduction was also observed in the control group, with p-value= Regarding the other indicators, the percentage of absenteeism was not significantly affected in contrast to the statistically significant decrease in the percentage of attendance in the intervention group. The index of % limited activity due to health also improved, showing a reduction in symptoms and an improvement in the overall level of health. An improvement in overall work-related quality of life was also found, with a positive impact in the intervention group. Finally, an improvement in the level of physical and mental health was observed in the intervention group, but it did not appear to have a long-term effect.In conclusion, the positive effect of the intervention program on the appearance of PMS, presentation, work-related quality of life and improvement in the health level of workers was seen. The results show a significant reduction in the occurrence of PMS and an improvement in the quality of life of workers in the intervention group. The study points to the importance of continuous training and implementation of interventions in the workplace, so as to achieve the improvement of working conditions, the reduction of absenteeism and presenteeism, and the improvement of satisfaction and productivity.

Εισαγωγή: Οι μυοσκελετικές παθήσεις είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη επαγγελματική νόσος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δεν κάνει διακρίσεις σε κλάδους και επαγγέλματα. Παρά το γεγονός ότι οι μυοσκελετικές παθήσεις μπορούν να προληφθούν, παραμένουν το πιο κοινό πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με την εργασία στην Ευρώπη.Η διαχείριση και η πρόληψη των μυοσκελετικών παθήσεων στην εργασία, παραμένει σε προτεραιότητα σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία (EU-OSHA), καθώς φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση της επίπτωσης των μυοσκελετικών παθήσεων στις δύο ευρωπαϊκές μελέτες που έχουν γίνει από το Labour Force Surveys (LFSs) το 2007 και το 2013. Η επίπτωση των μυοσκελετικών παθήσεων, αυξήθηκε από 54,2% σε 60,1% από το 2007 έως το 2013 για 14 από τις χώρες κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στις χώρες όπου σημειώθηκε αύξηση από 54,7% στο 59,3.Σύμφωνα με το EU-OSHA (2019), 3 στους 5 εργαζόμενους στην Ευρωπαϊκή ένωση παρουσιάζει μυοσκελετικές ενοχλήσεις. Ακόμα, οι συχνότερες μυοσκελετικές ενοχλήσεις, είναι ο πόνος στην οσφυϊκή χώρα, στα άνω άκρα και τον αυχένα και 1 στους 5 εργαζόμενους, εμφάνισε χρόνιο πόνο και ενόχληση είτε στην οσφυϊκή χώρα είτε στον αυχένα το τελευταίο έτος. Το 2015, το 53% των εργαζομένων με μυοσκελετική πάθηση, δήλωσαν ότι απουσιάσαν κατά το τελευταίο έτος από την εργασία, σε αντίθεση με τους υγιείς εργαζόμενους που απουσίασαν σε ποσοστό 32%. Το 26% των εργαζομένων με μυοσκελετική πάθηση και κάποιο άλλο νόσημα, ανέφεραν ότι απουσίασαν περισσότερο από 8 ημέρες το τελευταίο έτος, ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το αντίστοιχο 7% των εργαζομένων χωρίς προβλήματα υγείας.Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έδειξε ότι οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν συνδυασμό μεθόδων παρέμβασης όπως ένα εκπαιδευτικό μάθημα, εργονομικές παρεμβάσεις και ασκήσεις φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές στη μείωση του πόνου και της δυσφορίας από το μυοσκελετικό σύστημα.Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας ενός προγράμματος παρέμβασης στο χώρο εργασίας, που στόχευε στη διαχείριση των μυοσκελετικών παθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα του προγράμματος παρέμβασης στους παρακάτω πυλώνες:• Μείωση στην συχνότητα εκδήλωσης των μυοσκελετικών ενοχλήσεων και μείωσης του πόνου από ΜΣΠ, πριν και μετά την παρέμβαση.• Βελτίωση του επιπέδου της γνώσης των συμμετεχόντων σε θέματα εργονομίας και διαχείρισης των ΜΣΠ, πριν και μετά την παρέμβαση.• Βελτίωση της ποιότητας ζωής και του επιπέδου υγείας πριν και μετά την παρέμβαση.• Μείωση του απουσιασμού και παρουσιασμού πριν και μετά την παρέμβαση.Υλικό και Μέθοδος: Πρόκειται για μελέτη παρέμβασης σύμφωνα με τον αληθή ημι-πειραματικό σχεδιασμό, ο οποίος περιλαμβάνει δυο τυχαίες ομάδες (παρέμβασης και ελέγχου) με αρχική και τελική μέτρηση πριν και μετά την παρέμβαση, καθώς και μία τρίτη επανάληψη της μέτρησης σε βάθος χρόνου από την παρέμβαση. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από το 2019 έως το 2022, με διακοπή λόγω της πανδημίας COVID-19, σε δείγμα εργαζομένων υπαλλήλων γραφείου με χρήση Η/Υ.Συμμετείχαν συνολικά n=247 υπάλληλοι γραφείου, από διαφορετικές εταιρείες του ιδιωτικού τομέα της Ελλάδας με έδρα την Αττική. Όλοι οι εργαζόμενοι εργάζονται σε καθιστή θέση εργασίας και κάνουν πολύωρη καθημερινή χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή για την εκτέλεση της εργασίας τους. Το δείγμα χωρίστηκε τυχαία σε ομάδα παρέμβασης (n=143) και ομάδα ελέγχου (n=104).Για τους σκοπούς και τις ανάγκες της έρευνας, σχεδιάστηκε η διδακτική παρέμβαση που περιλάμβανε την παρουσίαση με θέματα εργονομίας καθώς και βίντεο με τις ασκήσεις διάτασης που προτείνονται που δημιουργήθηκε από την ερευνήτρια.Για την επιλογή των εργαλείων μέτρησης, έγινε ανασκόπηση τόσο της ελληνικής όσο και την διεθνής βιβλιογραφίας και λήφθηκε η απόφαση να χρησιμοποιηθούν τα παρακάτω ερωτηματολόγια:• Το Standardised Nordic questionnaire for the analysis of musculoskeletal symptoms, για την εκτίμηση των μυοσκελετικών παθήσεων 43 (Kuorinka et al. 1987)• Η δεύτερη έκδοση του Short Form 36 Health Survey (SF- 36v2) των Ware et al. (2008) για την εκτίμηση του επιπέδου υγείας των εργαζομένων• Το ερωτηματολόγιο Work Related Quality of life (WRQoL) (Van Laar et al. 2007), Για την αξιολόγηση της σχετιζόμενης με την εργασία ποιότητα ζωής• Το ερωτηματολόγιο Work Productivity and Activity Impairment Questionnaire: General Health (WPAI:GH), για την αξιολόγηση της επίδρασης των προβλημάτων υγείας στην ικανότητα για εργασία καθώς και την εκτέλεση άλλων δραστηριοτήτων με βάση το σκοπό της μελέτης και γίνεται αναλυτικότερη παρουσίαση τους στη συνέχεια.Η συλλογή των δεδομένων έγινε μετά από έγκριση της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ τηρήθηκαν οι αρχές ηθικής και δεοντολογίας σε όλα τα στάδια της μελέτης. Η ανάλυση έγινε με το πακέτο στατιστικής ανάλυσης SPSS έκδοση 23. Ανεξάρτητη μεταβλητή στη μελέτη αποτέλεσε το πρόγραμμα παρέμβασης και διερευνήθηκε η αποτελεσματικότητα του στις δύο ομάδες πριν και μετά την εφαρμογή του.Αποτελέσματα: Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στα δημογραφικά χαρακτηριστικά ανάμεσα στους συμμετέχοντες στην ομάδα παρέμβασης και ελέγχου. Συνολικά το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων στη μελέτη αποτελείται από άνδρες (n=133) με ποσοστό 53,8%, σε σχέση με τις γυναίκες (n=114) με ποσοστό (46,2%), Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων στην ομάδα παρέμβασης ήταν 37,41 έτη και στην ομάδα ελέγχου 35,9 έτη, ο δείκτης μάζας σώματος (BMΙ) ήταν 25,4 και 24,9. Ακόμα οι εβδομαδιαίες ώρες εργασίας ήταν 42,9 και 42,3 για την ομάδα παρέμβασης και την ομάδα ελέγχου αντίστοιχα και η προϋπηρεσία ήταν 13,3 και 11,8 έτη αντίστοιχα. Τέλος, όσον αφορά το εκπαιδευτικό επίπεδο των συμμετεχόντων, το 57,9% δήλωσαν απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ/Ιδιωτικού Κολλεγίου, Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων της παρούσας μελέτης ήταν άγαμοι σε ποσοστό 61,5%.Αναφορικά με την εμφάνιση ΜΣΠ, το 55,1% του συνόλου των συμμετεχόντων, δήλωσε ότι έχει εμφανίσει πόνο στην περιοχή του αυχένα κατά την πρώτη φάση της μελέτης. Τους τελευταίους 12 μήνες δήλωσαν ότι είχαν ενόχληση το 17,8% και τις τελευταίες 7 ημέρες το 38,9%. Το 23,9%, παρουσίασε πόνο στους ώμους, με ποσοστό 30,8% τις τελευταίες 7 ημέρες. Ο πόνος στους αγκώνες εμφανίστηκε σε ποσοστό 5,3% τόσο για τους τελευταίους 12 μήνες και όσο και για τις τελευταίες 7 ημέρες. Το 15,8% εμφάνισε πόνο στις πηχεοκαρπικές αρθρώσεις. Το 23,1%, εμφάνισε πόνο στην πλάτη, το 36,8% πόνο στη μέση. Οι ενοχλήσεις στο κάτω μέρος του σώματος, ήταν σε μικρότερο ποσοστό όπως είναι αναμενόμενο, οπότε και το 7,3% παρουσίασε πόνο στο γοφό, το 27,1% πόνο στα γόνατα, το 10,9% στις ποδοκνημικές αρθρώσεις.Η αποτελεσματικότητα του προγράμματος παρέμβασης φάνηκε στην στατιστικά σημαντική μείωση του επιπέδου του πόνου στην περιοχή του αυχένα, των ώμων, της μέσης, της ράχης και των γοφών, ειδικά μετά την συμμετοχή στο πρόγραμμα παρέμβασης. Συγκεκριμένα, ο πόνος στον αυχένα για την ομάδα παρέμβασης, σημείωσε μείωση ειδικότερα για τις περιόδους των τελευταίων 12 μηνών και 7 ημερών, με στατιστικά σημαντική μείωση από την 1η στην 3η μέτρηση (p-value=0,032 και p-value=0,004 αντίστοιχα), γεγονός που δείχνει την θετική επίδραση του προγράμματος παρέμβασης στη μείωση του πόνου μακροπρόθεσμα. Και στην ομάδα ελέγχου, παρατηρήθηκε μείωση σε όλες τις μετρήσεις, με στατιστικά σημαντική μεταβολή από τη 2η στην 3η μέτρηση (p-value=0,01) και για τις τελευταίες 7 ημέρες με p-value=0,019. Η εμφάνιση πόνου στους ώμους σημείωσε μείωση με στατιστικά σημαντική τιμή (p-value=0,015) στη 2η μέτρηση και στην 3η μέτρηση για τις τελευταίες 7 ημέρες με p-value= 0,013, για την ομάδα παρέμβασης. Στατιστικά σημαντική μείωση παρατηρήθηκε και στην ομάδα ελέγχου, με p-value= Συμπερασματικά, φάνηκε η θετική επίδραση του προγράμματος παρέμβασης στην εμφάνιση ΜΣΠ, στον παρουσιασμό, στην ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την εργασία και στη βελτίωση του επιπέδου υγείας των εργαζομένων. Τα αποτελέσματα δείχνουν σημαντική μείωση στην εμφάνιση ΜΣΠ και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των εργαζομένων στην ομάδα παρέμβασης. Η μελέτη επισημαίνει τη σημασία της συνεχούς εκπαίδευσης και εφαρμογής παρεμβάσεων στο χώρο εργασίας, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, η μείωση του απουσιασμού και παρουσιασμού και η βελτίωση της ικανοποίησης και της παραγωγικότητας.