Η συμβολή της εκπαίδευσης STEAM στη διαπολιτισμική ευαισθητοποίηση μαθητών/τριών προσχολικής ηλικίας

Abstract

The present thesis titled "The contribution of STEAM education to the intercultural sensitivity of early childhood children" aimed to investigate in which way early childhood students develop intercultural sensitivity during their engagement in learning environments that emphasize in concepts of science, technology, engineering, art and mathematics (STEAM). In accordance with culturally responsive pedagogies, social justice education, and integrated STEAM education, it is proposed that teaching STEAM through intercultural lenses lifts barriers and creates common ground in which all students can obtain inclusive perspective and develop identities such as valuable and scientifically literate citizens of a global society. Central choice of this thesis was the highlighting of the intercultural dimension during the formation of STEAM learning environments. An annual coherent educational program with inter-disciplinary orientation and inter-cultural approach was designed, implemented, observed, evaluated and reflected, in an early childhood educational context. Integrated STEAM approach was adopted, while incorporating play-based learning, using child-centered pedagogies and teaching methods, applying active learning strategies, and cultivating communication, collaboration, critical action and reflection. An Individual Intercultural Action Research methodology was conducted while following a three cycle Action Research spiral model of Coghlan and Brannick (2005). At the pre-step of the action research I identified the external and internal context of the insufficiently developed intercultural sensitivity of my students. The need for the project was defined and the desirable change that students could develop a new attitude towards intercultural diversity and an inclusive worldview perspective as a future state. Research instruments included: a. Official school data; b1. Student’s Questionnaire on Interpersonal Intercultural Relationships, b2. Researcher’s journal; c. Audio-visual data. We analyzed data with a combination of content analysis and grounded theory analysis. Results of the research showed that the inter-cultural and STEAM inter-disciplinary educational program that was implemented had changed the interpersonal relationships of the students, strengthening their inter-cultural sensitivity and their inclusive perspective. Conclusions showed that through the utilization of Integrated STEAM education, under adequate conditions and specific assumptions while shaping inter-cultural STEAM learning environments, it is achievable to design and implement an educational program for the development of intercultural sensitivity and inclusive perspective of early childhood students. Research implications concern educational policy about Inclusive Education, practice, research and theory, as this study provides a new theoretical model on Global Intercultural Inclusive Integrated STEAM Education facing the challenges of the 21st century.

Η διδακτορική διατριβή είχε ως σκοπό να διερευνήσει τη συμβολή της εκπαίδευσης STEAM στη διαπολιτισμική ευαισθητοποίηση παιδιών προσχολικής ηλικίας. Συγκεκριμένα στόχος της διατριβής ήταν η διερεύνηση του τρόπου που αναπτύσσεται η διαπολιτισμική ευαισθητοποίηση σε παιδιά προσχολικής ηλικίας κατά την ενασχόλησή τους με μαθησιακά περιβάλλοντα που δίνουν έμφαση σε έννοιες φυσικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής, τέχνης και μαθηματικών (STEAM), σε τυπικό πλαίσιο μάθησης (τάξη νηπιαγωγείου). Κεντρική επιλογή της διατριβής ήταν η ανάδειξη της διαπολιτισμικής διάστασης κατά τη διαμόρφωση STEAM μαθησιακών περιβαλλόντων. Ως επακόλουθο αυτής της λογικής προέκυψε ο σχεδιασμός, η εφαρμογή/υλοποίηση και αξιολόγηση ενός συνεκτικού και εφαρμόσιμου στην προσχολική/πρωτοσχολική ηλικία ετήσιου εκπαιδευτικού προγράμματος με δια-επιστημονικό προσανατολισμό και διαπολιτισμική οπτική, εφαρμόζοντας την ολιστική προσέγγιση STEAM. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα βασίστηκε στη μάθηση-βάση-έργου (project-based learning) σε ένα παιγνιώδες πλαίσιο μάθησης (play-based learning) και εφαρμόστηκε χρησιμοποιώντας ανοιχτές, μαθητοκεντρικές παιδαγωγικές μεθόδους και ενεργητικές διδακτικές τεχνικές, καλλιεργώντας τη συνεργασία, τη δράση και τον αναστοχασμό. Η ερευνητική μεθοδολογία που υιοθετήθηκε ήταν η Διαπολιτισμική Έρευνα-Δράση. Ως εκπαιδευτικός-ερευνήτρια αφού διαπίστωσα τη μη επαρκώς ανεπτυγμένη διαπολιτισμική ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών μου, σχεδίασα, εφάρμοσα και αξιολόγησα το διαπολιτισμικό δια-επιστημονικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «STEAMαποστολές για ΟΛΑ τα μικρά παιδιά. STEAMMakers», υλοποιώντας τρεις κύκλους έρευνας-δράσης, σύμφωνα με το σπειροειδές μοντέλο των Coghlan και Brannick (2005,) ώστε οι μαθητές/τριές μου να αναπτύξουν μια νέα στάση απέναντι στη διαπολιτισμική ετερότητα και μια προοπτική συμπεριληπτικής οπτικής του κόσμου. Ως εργαλεία συλλογής δεδομένων αξιοποιήθηκαν: Ερωτηματολόγιο Διαπροσωπικών Σχέσεων Διαπολιτισμικής Ευαισθητοποίησης, (Διαγνωστικό & Τελικό), Ερευνητικό Ημερολόγιο, Οπτικοακουστικό υλικό κατά την υλοποίηση των ερευνητικών κύκλων και Portfolia μαθητών/τριών. Στην ανάλυση των δεδομένων αξιοποιήθηκε το πρόγραμμα ανάλυσης δεδομένων IBM SPSS Statistics 28, αλλά κυρίως εφαρμόστηκε συνδυασμός ανάλυσης περιεχομένου και ανάλυσης σύμφωνα με τις αρχές της θεμελιωμένης θεωρίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν ότι το δια-επιστημονικό διαπολιτισμικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε κατά την ερευνητική διαδικασία μετέβαλε τις διαπροσωπικές σχέσεις των μαθητών/τριών, ενισχύοντας τη διαπολιτισμική ευαισθητοποίησή τους και τη συμπεριληπτική οπτική τους. Τα μαθησιακά περιβάλλοντα που διαμορφώθηκαν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία φαίνεται ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των μαθητών/τριών κατά τη διάρκεια της έρευνας. Συνεπώς, είναι εφικτός ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για την ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ευαισθητοποίησης και της συμπεριληπτικής οπτικής μαθητών/τριών προσχολικής /πρωτοσχολικής ηλικίας μέσα από την αξιοποίηση της Δια-επιστημονικής εκπαίδευσης STEAM, υπό κατάλληλες προϋποθέσεις και με συγκεκριμένες παραδοχές στη διαμόρφωση των διαπολιτισμικών STEAM μαθησιακών περιβαλλόντων. Η παρούσα διδακτορική διατριβή κοιτώντας προς τις προκλήσεις του 21ου αιώνα, προτείνει ένα νέο θεωρητικό μοντέλο σχετικά με την Παγκόσμια Διαπολιτισμική Συμπεριληπτική Δια-επιστημονική STEAM Εκπαίδευση, τη δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου και τη διαμόρφωση σχετικού επιμορφωτικού περιεχομένου, εκπαιδευτικών στρατηγικών και κατευθυντήριων γραμμών.