Η συμβουλευτική στην εκπαίδευση ενηλίκων και τη δια βίου μάθηση: ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων μέσα από ομάδες δημιουργικής έκφρασης

Abstract

The present thesis discusses aspects and dimensions of applying group counseling through art with the method of dramatherapy in the fields of lifelong learning and adult education. It researches the potential contribution of counseling through art in strengthening the incentives and degree of involvement of group members in education. It focuses on reinforcing social skills, such as communication, empathy and better self- knowledge. The thesis focuses on applying counseling in intercultural adult education in a group context which draws from Sue Jennings 'Developmental Model/Embodiment- Projection-Role' (EPR). It employs group work in a dramatherapeutic context utilizing creative art tools, such as acting, drawing, music and body movement.The empirical part of the study was based on qualitative methodology and the tools of semi-structured interviews and action research.The research was concluded in three consecutive phases. In the pilot phase, the research tool (a counseling group through art, focusing on dramatherapy) was tested with a counseling group of trainee social workers. During the second phase, the experience of ten adult educators (experts) was studied, concerning counseling via the contribution of art in adult education. In the third phase, the contribution of counseling through art in adult education was studied, by conducting an action research. More specifically, the development and appraisal of a counseling group through dramatherapy with adult immigrants and refugees, participants in a Greek language training course, was studied. The appraisal of the group members’ experience, as well as everyone involved (Interpreter, Greek language teachers and members of the counseling center) was elicited by means of semi structured interviews, conducted by an independent researcher. The research material includes recorded interviews, videotaped group sessions, with the consent of the participants, the researcher’s and interpreter’s diaries, the report written by the independent researcher, as well as, the creative material produced by the two groups. The content analysis method was employed to analyze the research material.The present study is a complex design project that suggests new ways of handling issues, related to the support and the empowerment of adult learners and strengthening their relationship with education.It also highlights points that need to be investigated further, relating to the enrichment and maximizing gains of adult education and continuous learning fields, with experiential practices.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται πτυχές και διαστάσεις της άσκησης ομαδικής συμβουλευτικής μέσω τέχνης με όχημα τη δραματοθεραπεία στα πεδία της δια βίου μάθησης και εκπαίδευσης ενηλίκων. Διερευνά την αξιοποίηση της συμβουλευτικής μέσω τέχνης σε ομάδες ενήλικων εκπαιδευομένων με στόχο την ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων όπως, η επικοινωνία, η ενσυναίσθηση και η καλύτερη γνώση του εαυτού, των κινήτρων τους για τακτική φοίτηση και την επαύξηση του βαθμού εμπλοκής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η διατριβή εστιάζει στις εφαρμογές της συμβουλευτικής στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ενηλίκων σε ένα πλαίσιο ομάδας, που αντλεί από το θεωρητικό μοντέλο δραματοθεραπείας της Sue Jennings, 'Αναπτυξιακό Μοντέλο' ή 'Μοντέλο Ενσωμάτωση- Προβολή- Ρόλος' (Developmental Model/Embodiment- Projection- Role- EPR). Αξιοποιεί δημιουργικά εργαλεία τέχνης, όπως είναι το θέατρο, τα εικαστικά, η μουσική και η κίνηση.Στο εμπειρικό μέρος αξιοποιήθηκαν μέθοδοι ποιοτικής έρευνας με εργαλεία συλλογής και παραγωγής δεδομένων, την ημιδομημένη συνέντευξη και την έρευνα-δράση. Η έρευνα ολοκληρώθηκε σε τρεις διαδοχικές φάσεις. Στην πρώτη -πιλοτική- φάση δοκιμάστηκε το εργαλείο της έρευνας (συμβουλευτική ομάδας με μέσο τη δραματοθεραπεία) σε μια ομάδα συμβουλευτικής με μέλη ασκούμενους κοινωνικούς λειτουργούς. Στη δεύτερη φάση, μελετήθηκαν δεδομένα από την εφαρμογή της συμβουλευτικής ομάδων και της συμβουλευτικής με μέσο την τέχνη στα πεδία της δια βίου μάθησης στην Ελλάδα, όπως έχουν αποτυπωθεί στη μακρόχρονη εμπειρία δέκα εκπαιδευτών ενηλίκων (experts). Στην τρίτη φάση, μελετήθηκε η συμβολή της συμβουλευτικής μέσω τέχνης στην εκπαίδευση ενηλίκων, με τη διεξαγωγή μιας έρευνας δράσης. Ειδικότερα, μελετήθηκε η εξέλιξη και η αποτίμηση μιας ομάδας συμβουλευτικής με όχημα τη δραματοθεραπεία, με μέλη πρόσφυγες- μετανάστες, που μετείχαν σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στην ελληνική γλώσσα. Η αποτίμηση της εμπειρίας των μελών από την ομάδα, καθώς και όλων των εμπλεκόμενων (διερμηνέα, εκπαιδευτές ελληνικής γλώσσας και στελέχη του φορέα) έγινε με ημιδομημένες συνεντεύξεις, τις οποίες πραγματοποίησε ανεξάρτητος συνεντευκτής. Το υλικό της έρευνας απαρτίζεται από τις ηχογραφημένες συνεντεύξεις, το μαγνητοσκοπημένο υλικό των ομάδων, ύστερα από ενήμερη συγκατάθεση των μετεχόντων, τα ημερολόγια της ερευνήτριας και της διερμηνέως, την έκθεση αναφοράς που συνέταξε η ανεξάρτητη ερευνήτρια, καθώς και από το δημιουργικό υλικό που παρήγαγαν οι δυο ομάδες (δρώμενα, κατασκευές, ζωγραφιές). Η ανάλυση του ανωτέρω υλικού έγινε με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. Η έρευνα αποτέλεσε ένα σύνθετο εγχείρημα μελέτης, το οποίο προτείνει νέους τρόπους χειρισμού ζητημάτων που αφορούν στην υποστήριξη και την ενδυνάμωση των ενήλικων εκπαιδευομένων και την ενίσχυση της σχέσης τους με την εκπαίδευση. Επίσης, αναδεικνύει σημεία που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης σχετικά με τον εμπλουτισμό και τη μεγιστοποίηση των ωφελειών της εκπαίδευσης ενηλίκων και της δια βίου μάθησης με βιωματικές εμπειρίες από ομαδική συμβουλευτική μέσω τέχνης.