Διδακτικές επιδράσεις της μοντεσσοριανής μεθόδου στη γνωστική ανάπτυξη από την προσχολική στην πρωτοσχολική ηλικία: η περίπτωση του Μοντεσσοριανού σχολείου Θεσσαλονίκης

Abstract

The Montessori method offers an alternative approach to public and independent schooling. The effectiveness of the method towards accomplishing cognitive and socioemotional skills is being studied in various educational systems worldwide. In the Greek educational system, the Montessori teaching method is usually implemented in preschool and primary educational settings. Research efforts to investigate the effect of the method on students of these ages in our country are significantly more limited than in other European countries. In this context, the enrichment of the research literature regarding the investigation of the effect of the method on the Greek educational system can be used as reinforcement in the direction of improving existing teaching practices and learning outcomes. Based on the above, the main objective of this research was to study the impact of the Montessori method on cognitive development in terms of early mathematical and language competence across the different language domains such as phonological awareness, listening comprehension, vocabulary knowledge (receptive and expressive), narrative speech, morphological awareness, pragmatics, as well emergent literacy skills (letter sound knowledge and invented writing) in Greek-speaking 4-7 years old children at the moment of the measures. The research sample consisted of 142 students, 68 from a private preschool Montessori setting and 74 from typical educational settings, 119 parents and 24 teachers of the participants at the Eastern Thessaloniki, Greece. The data concerning children’s parents were collected via a questionnaire, the assessment of Early Mathematical Competence was conducted with the “Utrecht Early Mathematical Competence Scales”, standarlized in the Greek language and the assessment of language skills via a standarlized norm-referenced digital tool called “Logometro”. The total administration of the two tools lasted for 90 minutes for each student. Teacher’s opinions were collected via structured interviews. Results showed a statistically significant difference of the Level of Early Mathematical Competence between the study group and control group for the pre-kindergarten, kindergarten and first grade children. Moreover, the youngest and oldest children from the study group showed statistically higher performance of Language Competence across different language domains. The majority of children’s parents stated that the Montessori method could improve children’s academic performance and almost the same percentage agrees with the implementation of Montessori teaching programs in higher levels of education. Furthermore, the majority of teachers has a positive opinion about the method and it’s positive academic impact on children’s performance and they agree with the official implementation of Montessori teaching programs in the Greek educational system. Finally, overall research was conducted during the school year 2021-2022.

Η μέθοδος Montessori προσφέρει μια εναλλακτική προσέγγιση στη δημόσια και ιδιωτική παρεχόμενη εκπαίδευση. Σε διεθνές επίπεδο, έχουν πραγματοποιηθεί πολυάριθμες έρευνες οι οποίες διερευνούν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου τόσο σε επίπεδο ανάπτυξης γνωστικών όσο και κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων σε παιδιά με και χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, η μέθοδος Montessori εφαρμόζεται κυρίως στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Οι ερευνητικές προσπάθειες για τη διερεύνηση της επίδρασης της μεθόδου σε μαθητές των ηλικιών αυτών στη χώρα μας είναι σημαντικά πιο περιορισμένες απ’ ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στο πλαίσιο αυτό, ο εμπλουτισμός της ερευνητικής βιβλιογραφίας αναφορικά με τη διερεύνηση της επίδρασης της μεθόδου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να αξιοποιηθεί ενισχυτικά στην κατεύθυνση βελτίωσης των υφιστάμενων διδακτικών πρακτικών για τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Βάσει των προαναφερθέντων, κύριος στόχος εκπόνησης της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνηθεί η επίδραση της μεθόδου Montessori στη γνωστική ανάπτυξη σε επίπεδο πρώιμης μαθηματικής και γλωσσικής ικανότητας σε διάφορους γλωσσικούς τομείς όπως η φωνολογική επίγνωση, η ακουστική κατανόηση, η γνώση λεξιλογίου, ο αφηγηματικός λόγος, η μορφολογική επίγνωση, ο πραγματισμός, καθώς και οι αναδυόμενες δεξιότητες γραμματισμού (γνώση γραμμάτων και επινοημένη γραφή) σε ελληνόφωνα παιδιά 4-7 ετών κατά το χρονικό διάστημα διεξαγωγής των μετρήσεων. Το δείγμα της έρευνας αποτελούνταν από εκατό σαράντα δύο (142) μαθητές, εξήντα οκτώ (68) από την ιδιωτική «Μοντεσσοριανή Σχολή Ζαφρανά», η οποία εξειδικεύεται και εφαρμόζει συστηματικά τη μέθοδο Montessori εδώ και δεκαετίες σε παιδιά ηλικίας 3-6 ετών και εβδομήντα τέσσερις (74) από τυπικά εκπαιδευτικά πλαίσια, εκατό δεκαεννιά (119) γονείς και είκοσι τέσσερις (24) εκπαιδευτικούς των συμμετεχόντων παιδιών στο Δ. Καλαμαριάς στην Ανατολική Θεσσαλονίκη. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε από τον ίδιο δήμο στον οποίο λειτουργεί και η Μοντεσσοριανή Σχολή ώστε κατά το δυνατόν να αποφευχθούν σημαντικές αποκλίσεις στο κοινωνικοοικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων/κηδεμόνων των μαθητών του συνολικού δείγματος. Τα δεδομένα που αφορούν τους γονείς των παιδιών συλλέχθηκαν μέσω ερωτηματολογίου, η αξιολόγηση της Πρώιμης Μαθηματικής Ικανότητας πραγματοποιήθηκε με το «Κριτήριο Πρώιμης Μαθηματικής Επάρκειας της Ουτρέχτης», ενώ η αξιολόγηση των γλωσσικών δεξιοτήτων μέσω ενός τυποποιημένου ψηφιακού εργαλείου που ονομάζεται «Λογόμετρο». Η συνολική διάρκεια χορήγησης των δύο εργαλείων ήταν ενενήντα (90) λεπτά για κάθε μαθητή. Οι απόψεις των εκπαιδευτικών συλλέχθηκαν μέσω δομημένων συνεντεύξεων. Τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντική διαφορά του Επιπέδου Πρώιμης Μαθηματικής Ικανότητας μεταξύ της ερευνητικής ομάδας και της ομάδας ελέγχου για τα παιδιά της προνηπιακής ηλικίας, του νηπιαγωγείου και της Α΄ τάξης του δημοτικού. Επιπλέον, τα μικρότερα (προπρονήπια) και μεγαλύτερα παιδιά της ερευνητικής ομάδας (Α΄ δημοτικού) εμφάνισαν στατιστικά σημαντική υψηλότερη επίδοση Γλωσσικής Ικανότητας σε διαφορετικούς γλωσσικούς τομείς. Η πλειοψηφία των γονέων των παιδιών δήλωσε ότι η μέθοδος Montessori θα μπορούσε να βελτιώσει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των παιδιών και σχεδόν το ίδιο ποσοστό συμφωνεί με την εφαρμογή προγραμμάτων διδασκαλίας Montessori σε ανώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης. Επιπλέον, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών έχει θετική γνώμη για τη μέθοδο Montessori και τον θετικό αντίκτυπό της στις ακαδημαϊκές επιδόσεις των παιδιών. Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε το σχολικό έτος 2021-2022.