Τοπικές κοινότητες, περιβαλλοντικά κινήματα και εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη: μελέτη περίπτωσης μικρής κοινότητας

Abstract

The relationship between environmental movement and environmental education is often considered as an interesting research subject in order to address the major environmental problems. The aim of this study was to highlight this relationship by examining the different forms of environmental education that took place in this case. We focus on the mobilizations of the inhabitants of a small community in Ikaria Island, against the use of the landfill next to their village, where the garbage of the local municipality had been burning for decades. Collective learning that developed during the organising processes of the movement, took the characteristics of an informal form of popular environmental education. The research focused on these characteristics, asking, as additional questions, the participants' personal relationship with education in any of its forms, any possible specificities of the small community and their previous experience of participation in other movements. Methodology was based on qualitative research, with biographical approach as the main method, using semi-structured, in-depth interviews and collecting existed documents. Research material was processed mainly by thematic analysis and, partly, by content analysis. The themes emerged after the analysis were those of education, knowledge, empowerment, movement and community characteristics. Participants' relationship to formal education did not positively influence their intention to participate in this small environmental movement. The process of collective learning, through the interaction between community members, highlighted this informal form of popular environmental education in the process of the movement’s development.The notion of empowerment in an individual and community level was one of the evident characteristics during this process.The emerged characteristics of the movement included democratic practices in collective action, combined with participatory, direct and consultative democracy.The community follows a tradition of resistance, as it was influenced by events of the recent Greek history.It is proposed for the research to be continued in other areas of Ikaria Island, since the problem of waste management remains as a main issue.

Η σχέση του περιβαλλοντικού κινήματος με την περιβαλλοντική εκπαίδευση αποτελεί ένα ενδιαφέρον ερευνητικό αντικείμενο, στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση των μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Σκοπό της παρούσας εργασίας αποτέλεσε η ανάδειξη αυτής της σχέσης, εξετάζοντας τις διαφορετικές μορφές της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, που αναδείχθηκαν από την έρευνα. Η συγκεκριμένη περίπτωση αφορά στις κινητοποιήσεις των κατοίκων μικρής κοινότητας της Ικαρίας, για το κλείσιμο της χωματερής, δίπλα στο χωριό τους, όπου καιγόταν τα σκουπίδια του Δήμου της περιοχής. Η συλλογική μάθηση, που αναπτύχθηκε κατά τις διαδικασίες οργάνωσης του κινήματος απέκτησε τα χαρακτηριστικά μιας άτυπης μορφής λαϊκής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Η έρευνα εστίασε στα χαρακτηριστικά αυτά, θέτοντας ως επιπλέον ερωτήματα την προσωπική σχέση των συμμετεχόντων με την εκπαίδευση, σε οποιαδήποτε μορφή της, την ύπαρξη πιθανών ιδιαιτεροτήτων της μικρής κοινότητας και την προηγούμενη εμπειρία από τη συμμετοχή τους σε άλλα κινήματα. Η μεθοδολογία βασίστηκε στην ποιοτική έρευνα, με βασική μέθοδο τη βιογραφική προσέγγιση με τη χρήση ημιδομημένων συνεντεύξεων σε βάθος και τη συλλογή γραπτών τεκμηρίων. Για την επεξεργασία του ερευνητικού υλικού επιλέχθηκε η θεματική ανάλυση και η ανάλυση περιεχομένου. Μεταξύ των θεμάτων που προέκυψαν από την ανάλυση, ήταν αυτά της εκπαίδευσης, της γνώσης, της ενδυνάμωσης, των χαρακτηριστικών του κινήματος και της κοινότητας. Η τυπική εκπαίδευση δεν επηρέασε θετικά την πρόθεση των συμμετεχόντων για συμμετοχή στο μικρό αυτό περιβαλλοντικό κίνημα. Η διαδικασία της συλλογικής μάθησης, μέσω και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών της κοινότητας, ανέδειξε αυτή την άτυπη μορφή της λαϊκής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά, κατά τη διαδικασία της συγκρότησης, αλλά και της λειτουργίας του κινήματος.Η ενδυνάμωση σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο κοινότητας ήταν ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία κατά τη διάρκεια της διαδικασίας .Στα χαρακτηριστικά διαμόρφωσης του κινήματος περιλαμβάνεται η εφαρμογή δημοκρατικών πρακτικών στις συλλογικές δράσεις, με συνδυασμό στοιχείων από τη συμμετοχική, την άμεση και τη διαβουλευτική δημοκρατία. Η κοινότητα διατηρεί μια παράδοση αντίστασης, που διαμορφώθηκε από γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας.Προτείνεται η συνέχεια της έρευνας σε άλλες περιοχές της Ικαρίας, αφού το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων παραμένει σταθερά επίκαιρο.