Paleochristian and byzantine monuments of Thessaloniki, Arab Norman Palermo, and the Cathedral Churches of Cefalù and Monreale: community participation in drafting of UNESCO management plans

Abstract

Involvement of communities has become an important approach in the heritage field. European authorities support the concept of individual involvement with cultural heritage by promoting conventions, policy documents and relevant actions through European Commission. On international organization level, UNESCO has incorporated and promotes principles of participatory approach too. Its Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention suggest nomination and management of sites through participatory means in the articles 108 and 123 (UNESCO, 2019). However, countries have different understanding of these principles and consequently a different level of implementation in their heritage management policies. This thesis investigates the nature of community participation in management plan drafting for World Heritage Sites in the Southern Europe (Italy and Greece) through the case studies of Arab-Norman Palermo and the Cathedral churches of Cefalù and Monreale and the Paleochristian and Byzantine Monuments of Thessaloniki. More specifically, the level of community participation in the Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalù and Monreale plan, which has been characterised ‘participatory’, is revealed through analysis of official documents and interviews with the central figures in composing the management plan. The same methods are followed for the Greek case where the process of introducing management plans for all Greek World Heritage Sites is ongoing. Where community participation stands in the legislation context of the two countries is revealed and the differences and variations of the two countries are recorded. What happens in practice is analysed through the two case studies. The priorities and modus operandi for each case are surfaced and are compared through the official documents, management plans and interviews. Community participation and the ‘living heritage’ aspect of the monuments are not a top priority among the rest of the management’s plan agenda. An imbalance of power between institutional bodies and local communities confirms the communities’ limited participation opportunities.

Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών έχει γίνει μια σημαντική προσέγγιση στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης. Οι ευρωπαϊκές αρχές υποστηρίζουν την ιδέα της ατομικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της προώθησης συμβάσεων, χάραξης πολιτικών και σχετικών δράσεων που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, η ΟΥΝΕΣΚΟ έχει ενσωματώσει και προωθεί αρχές συμμετοχικής προσέγγισης επίσης. Οι επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή της Σύμβασης για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς προτείνουν την ανάδειξη και τη διαχείριση των χώρων με συμμετοχικά μέσα στα άρθρα 108 και 123 (ΟΥΝΕΣΚΟ, 2019). Ωστόσο, οι χώρες έχουν διαφορετική κατανόηση αυτών των αρχών και, κατά συνέπεια, διαφορετικό επίπεδο εφαρμογής τους στις πολιτικές διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς . Η διατριβή αυτή διερευνά τη φύση της κοινοτικής συμμετοχής στη σύνταξη σχεδίων διαχείρισης για μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς στη Νότια Ευρώπη (Ιταλία και Ελλάδα) μέσω των περιπτωσιολογικών μελετών του Αραβο-Νορμανδικού Παλέρμο και των καθεδρικών ναών της Τσεφαλού και του Μονρεάλε και των Παλαιοχριστιανικών και Βυζαντινών Μνημείων της Θεσσαλονίκης. Πιο συγκεκριμένα, το επίπεδο συμμετοχής της τοπικής κοινότητας στο διαχειριστικό σχέδιο του Αραβο-Νορμανδικού Παλέρμο και των Καθεδρικών Ναών της Τσεφαλού και Μονρεάλε , το οποίο έχει χαρακτηριστεί «συμμετοχικό», αποκαλύπτεται μέσω ανάλυσης επίσημων εγγράφων και συνεντεύξεων με τους πρωταγωνιστές της σύνθεσης του διαχειριστικού σχεδίου . Οι ίδιες μέθοδοι ακολουθούνται και για την ελληνική περίπτωση όπου η διαδικασία εισαγωγής σχεδίων διαχείρισης για όλα τα ελληνικά μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς βρίσκεται σε εξέλιξη. Η θέση που καταλαμβάνει η συμμετοχή τοπικών κοινωνιών στο νομοθετικό πλαίσιο των δύο χωρών αποκαλύπτεται και καταγράφονται οι διαφορές και διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο χωρών. Τι συμβαίνει στην πράξη αναλύεται μέσω των δύο περιπτωσιολογικών μελετών. Οι προτεραιότητες και ο τρόπος λειτουργίας για κάθε περίπτωση έρχεται στην επιφάνεια και συγκρίνεται μέσω των επίσημων εγγράφων, των διαχειριστικών σχεδίων και συνεντεύξεων. Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και η πτυχή της «ζωντανής κληρονομιάς» των μνημείων δεν αποτελούν κορυφαία προτεραιότητα στην ατζέντα των διαχειριστικών σχεδίων. Μια ανισορροπία δύναμης μεταξύ θεσμικών οργάνων και τοπικών κοινοτήτων επιβεβαιώνει τις περιορισμένες ευκαιρίες συμμετοχής.