Η εκπαίδευση στη Βέροια, από την κοινότητα στο κράτος: δημογραφία και διοίκηση (1889-1929)

Abstract

As the Hellenic community of Veroia, passed from Ottoman rule to the Hellenic State administration, there were multiple and interrelated changes in political, demographic, social and economic level. Along, came the demographic and administrative changes in school education, which in this present study, highlight the impact of the transition from self-governing community in state-centralized organization. The continuous data that have been recorded the student population for forty years before and after 1912, reflects dynamic, educational processes and social and economic structures. From the descriptions of meetings of school administration, events and practices of administrative transition from the Community scheme in the State apparatus are detected.This study highlights that the educational system of the urban Hellenic community of Veroia, in the late Ottoman period, had a high level of organization and operation and survived into the State educational system for at least two decades. The work was carried out in three stages, the first was the collection of data and information, the second the statistical analysis and secondary panels and the final the correlation of findings with political and social events.To the permitted level of data, comparisons were made, similarities and differences were highlighted and the gradual changes or sudden sectors were identified: The student capacity was multiplied and the rise was accomplished by the educational policy of the Hellenic State. The number of students who interrupted their studies was decreased, and a higher overall score was recorded. Effective was the rehabilitation of refugee students who were incorporated immediately into the school system and had the best performance in grades and behavior. The attendance rate of girls in the secondary level of studies remained low. The taught subjects were from points where community education showed that it was closer to the demands of the wider society. The function of preschool institution, unworkable until then in the State, positively reinforced the self-governing system. The administrative transition encountered justified resistances because it created unfamiliar problems to the local reality. The number of involved State agencies and bills did not change dramatically, the community context. The State, itself, was affected by the positive aspects of community education.

Καθώς η ελληνική κοινότητα Βέροιας πέρασε από την οθωμανική κυριαρχία στην ελληνική κρατική διοίκηση, συνέβησαν πολλαπλές και αλληλένδετες αλλαγές σε πολιτικό, δημογραφικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Παράλληλα έλαβαν χώρα οι δημογραφικές και διοικητικές αλλαγές στη σχολική εκπαίδευση, οι οποίες στην παρούσα μελέτη, αναδεικνύουν τις επιπτώσεις της μετάβασης από την κοινοτική αυτοδιοικούμενη στην κρατική συγκεντρωτική οργάνωση. H συνεχής καταγραφή των δεδομένων του μαθητικού πληθυσμού για σαράντα έτη, πριν και μετά το 1912, αποτυπώνει δυναμικά εκπαιδευτικές διαδικασίες καθώς και κοινωνικές και οικονομικές δομές. Από τις περιγραφές των συνεδριάσεων της σχολικής διοίκησης ανιχνεύονται τα γεγονότα και οι πρακτικές της διοικητικής μετάβασης από το κοινοτικό καθεστώς στον κρατικό μηχανισμό. Η μελέτη αναδεικνύει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της αστικής ελληνικής κοινότητας της Βέροιας, κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο, είχε υψηλό επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας και επιβίωσε μέσα στο κρατικό σύστημα εκπαίδευσης για τουλάχιστον δύο δεκαετίες. Η εργασία πραγματοποιήθηκε σε τρία στάδια, όπου στο πρώτο έγινε η συλλογή των δεδομένων και πληροφοριών, στο δεύτερο η στατιστική επεξεργασία και η δημιουργία δευτερογενών πινάκων και στο τελικό η συσχέτιση των ευρημάτων με πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. Στο βαθμό που επέτρεψαν τα δεδομένα, έγιναν συγκρίσεις, αναδείχθηκαν ομοιότητες ή διαφορές και εντοπίστηκαν οι σταδιακές αλλαγές ή οι αιφνίδιες τομές: Το μαθητικό δυναμικό πολλαπλασιάστηκε και η άνοδος αυτή προήλθε από την εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους. O αριθμός των μαθητών που διέκοπταν τις σπουδές μειώθηκε ενώ υψηλότερη καταγράφηκε η γενική βαθμολογία. Αποτελεσματική ήταν η αποκατάσταση των προσφύγων μαθητών οι οποίοι ενσωματώθηκαν άμεσα στο σχολικό σύστημα και είχαν τις καλύτερες επιδόσεις σε βαθμολογία και διαγωγή. Το ποσοστό φοίτησης των κοριτσιών στη μέση βαθμίδα παρέμεινε σε χαμηλό επίπεδο. Τα διδασκόμενα μαθήματα ήταν από τα σημεία όπου η κοινοτική εκπαίδευση έδειξε ότι πλησίαζε περισσότερο στις απαιτήσεις της ευρύτερης κοινωνίας. Η λειτουργία νηπιαγωγείου, θεσμός ανεφάρμοστος ακόμη στο κράτος, ενισχύει θετικά το αυτοδιοίκητο σύστημα. Η διοικητική μετάβαση συνάντησε δικαιολογημένες αντιστάσεις αφού δημιούργησε προβλήματα ασυνήθιστα για την τοπική πραγματικότητα. Το πλήθος των εμπλεκόμενων κρατικών φορέων και νομοσχεδίων δεν άλλαξε θεαματικά την κοινοτική πραγματικότητα. Το κράτος δεν έμεινε ανεπηρέαστο από τα θετικά σημεία της κοινοτικής εκπαίδευσης.