Ο ρόλος της εκπαίδευσης στην επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη των εργαζομένων στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα: μελέτη περίπτωσης στο νησί της Ρόδου

Abstract

Expectations about the important role of education in meeting economic, social, personal and cognitive needs justify the phenomenon of high and continuously increasing demand for education, a phenomenon that is appearing internationally, as well as in our country. Big efforts to study for a university degree, high demand for postgraduate programs, training programs, and non-formal learning activities, all these show that people have high expectations from education; they believe that studies will help them to successfully perform financially, socially, cognitively and personally. At the heart of such a growing demand for education is the belief that studies become more and more a necessity. Various needs are expected to be met from them. Some of these needs are internal; some other develop externally in the family, education, professional and / or social space of the individual. Needs function as motivators that lead to decisions. The basic hypothesis that education helps to meet needs connects education with the field of theories of needs. The international literature is characterized by a wealth of theories of needs. Education acts as one of the most important motivating factors in the life of an individual.With respect to the relationship between education and development, this thesis adopts the basic assumption that education and lifelong learning significantly affect a person’s person’s economic-professional, social, personal and cognitive development. This hypothesis is based on the generally accepted theory of human capital. The theory of human capital correlates education mainly with the economic-professional dimension of development. In particular, the theory accepts that education increases productivity, hence also output, hence also returns and income, hence also economic development. From the theoretical approach described above, the questions that arise are grouped in this work in the following axes:How strong are the expectations about the role that studies and training play in professional-economic, social, cognitive and personal development? To what extent education and training do actually meet these expectations? What is the role that studies and training play in the recruitment process and in the daily demands of the job?Are there any differences in the above between employees (a) in the public and private sector (b) men and women and (c) younger and older?This work attempts to answer the above questions with two research approaches. One is a quantitative approach conducted with a questionnaire on a sample of 1000 people, of which 500 are employees in the private and 500 in the public sector. The second research is qualitative and consists of three focus groups 6 people each. In the first there was a balanced representation of private and civil servants, in the second a balanced representation of men and women and in the third a balanced representation of young and older employees. The results of the two research approaches are as follows:The participants have strong expectations about the role of education on economic-professional, social, personal and cognitive development. The expectations for professional-economic development and expectations of personal development appear particularly strong. Expectations of social development are less pronounced. The lag of social development expectations in relation to other dimensions is a matter of concern. The participants have strong expectations about the role of training mainly on economic-professional development. Education and training largely met the expectations. However, the response in terms of professional and personal development was lower than expected.The study of the different groups of employees shows that in general the expectations for studies, but also the reality do not differ significantly due to gender, sector of employment and age. However, there are several interesting differences. For example civil servants seem to focus more than private individuals on their public image in society, while private in their image at work; women seem to have a stronger vision to study to become good scientists in general, while men seem to be more interested in having a permanent job and in climbing in the professional hierarchy. In terms of old and new employees, the results show relatively higher anxiety of young people for vocational rehabilitation.

Η εργασία εστιάζει στο ότι το άτομο οδηγείται στην εκπαίδευση με συγκεκριμένες προσδοκίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό συμπίπτουν με τους στόχους των εκπαιδευτικών συστημάτων. Όπως είναι γνωστό η εκπαίδευση παρέχεται στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος πρωτίστως για να βοηθήσει τα άτομα να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες μέσα από οργανωμένα προγράμματα και διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης. Παράλληλα μέσα στο ίδιο πλαίσιο, το άτομο έρχεται σε επαφή με συνομήλικους/ες (συμμαθητές/τριες, συμφοιτητές/τριες) αλλά και με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (εκπαιδευτικούς) που έχουν διαφορετικό ρόλο και θέση. Μαζί τους αναπτύσσει σχέσεις, συνεργάζεται, διδάσκεται, αξιολογείται, αξιολογεί, κοινωνικοποιείται, διαμορφώνει στάσεις και απόψεις. Όλα αυτά αποτελούν για το άτομο μια μεγάλη και μακρόχρονη προετοιμασία -προετοιμασία για την μετέπειτα πορεία του στη ζωή, στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Η προετοιμασία αυτή καταλήγει να δώσει στο άτομο δύο εφόδια: ένα τυπικό, που είναι ο τίτλος επιτυχούς ολοκλήρωσης των σπουδών, και ένα ουσιαστικό, καθώς οι σπουδές αντανακλούν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες σημαντικές για να ανταποκριθεί το άτομο στις απαιτήσεις και τις προκλήσεις του επαγγέλματος και της κοινωνίας.Η προσδοκία ικανοποίησης των οικονομικών, κοινωνικών, προσωπικών και αμιγώς γνωστικών αναγκών είναι εμφανής στην αυξημένη ζήτηση η οποία εμφανίζεται σε διεθνές επίπεδο και στη χώρα μας. Το κυνήγι για σπουδές, οι προσπάθειες για εισαγωγή στα πανεπιστήμια, η ζήτηση για συμμετοχή σε μεταπτυχιακά προγράμματα και σε προγράμματα επιμόρφωσης κάθε είδους, ακόμα και η συμμετοχή στην άτυπη μάθηση δείχνει ότι τα άτομα έχουν μεγάλες προσδοκίες από τις σπουδές τους και πιστεύουν ότι αυτές θα τους αποδώσουν οικονομικά, κοινωνικά, προσωπικά και θα τους προσθέσουν γνώση. Σε ό, τι αφορά στη σχέση της εκπαίδευσης με την ανάπτυξη, η εργασία υιοθετεί τη βασική υπόθεση ότι η εκπαίδευση -και εν γένει η δια βίου μάθηση- επηρεάζει σημαντικά την ανάπτυξη του ατόμου. Μεταφέροντας τη γενική αυτή υπόθεση στις επιμέρους διαστάσεις της ανάπτυξης, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η εκπαίδευση επηρεάζει την οικονομική-επαγγελματική, την κοινωνική, την προσωπική και τη γνωστική ανάπτυξη του ατόμου. Όσον αφορά στη δεύτερη κριτική, η θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου δέχεται ότι υπάρχει η αγορά εργασίας η οποία μπορεί να υφίσταται κατάτμηση αλλά η γενική υπόθεση της σχέσης μεταξύ εκπαίδευσης και ανάπτυξης παραμένει ισχυρή για το σύνολο των ατόμων. Σε αυτή την εργασία λαμβάνουμε υπόψη τη βασική υπόθεση ότι υπάρχει θετική σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και ανάπτυξης γενικά, αλλά επίσης μελετάμε τις διαφορές μεταξύ διαχωρισμένων τμημάτων της αγοράς εργασίας.Προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα που η παρούσα εργασία καλείται να απαντήσει. Τα ερωτήματα αναπτύσσονται σε τρεις άξονες: Πόσο ισχυρές είναι οι προσδοκίες για το ρόλο που παίζουν οι σπουδές και η επιμόρφωση στην επαγγελματική-οικονομική, κοινωνική, γνωστική και προσωπική ανάπτυξη;Σε ποιο βαθμό η εκπαίδευση και η κατάρτιση ανταποκρίνονται πραγματικά σε αυτές τις προσδοκίες;Ποιος είναι ο ρόλος που παίζουν οι σπουδές και η κατάρτιση στη διαδικασία πρόσληψης και στις καθημερινές απαιτήσεις της εργασίας;Υπάρχουν διαφορές στα παραπάνω μεταξύ εργαζομένων (α) στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (β) ανδρών και γυναικών και (γ) νεότερων και μεγαλύτερων;Η παρούσα εργασία επιχειρεί να δώσει απάντηση στα ερωτήματα αυτά με δυο έρευνες. Η μια έρευνα έγινε με ερωτηματολόγιο (ποσοτική) σε 1000 άτομα, εργαζόμενους και εργαζόμενες σε ένα δείγμα στο οποίο επιδιώχθηκε να υπάρχει ισορροπία εργαζομένων στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα. Η δεύτερη έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 3 διαφορετικές ομάδες εστίασης των 6 ατόμων η καθεμία. Στην πρώτη υπήρχε ισόρροπη εκπροσώπηση ιδιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων, στη δεύτερη ανδρών και γυναικών και στην τρίτη νέων και ηλικιακά μεγαλύτερων εργαζομένων. Τα αποτελέσματα των δυο ερευνών δείχνουν τα εξής: Σε ότι αφορά στις προσδοκίες από τις σπουδές, τα άτομα όταν αποφάσιζαν να σπουδάσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση προσδοκούσαν σε μεγάλο βαθμό ότι οι σπουδές θα τους βοηθούσαν στη ζωή τους οικονομικά-επαγγελματικά, κοινωνικά, προσωπικά και γνωστικά. Ιδιαίτερα έντονες εμφανίζονται στα αποτελέσματα οι προσδοκίες επαγγελματικής - οικονομικής και προσωπικής ανάπτυξης. Λιγότερο έντονες εμφανίζονται οι προσδοκίες κοινωνικής ανάπτυξης. Η υστέρηση των προσδοκιών κοινωνικής ανάπτυξης σε σχέση με άλλες διαστάσεις αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού. Οι συμμετέχοντες/ουσες έχουν έντονες προσδοκίες για τον ρόλο της εκπαίδευσης κυρίως στην οικονομική-επαγγελματική ανάπτυξη.Οι σπουδές και η επιμόρφωση ανταποκρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις προσδοκίες. Ωστόσο η ανταπόκριση σε ότι αφορά στην επαγγελματική και την προσωπική ανάπτυξη ήταν κατώτερη των προσδοκιών. Η μελέτη των διαφορετικών ομάδων εργαζομένων δείχνει ότι γενικά οι προσδοκίες για σπουδές, αλλά και η πραγματικότητα δεν διαφέρουν σημαντικά λόγω φύλου, κλάδου απασχόλησης και ηλικίας. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές ενδιαφέρουσες διαφορές. Για παράδειγμα, οι δημόσιοι υπάλληλοι φαίνεται να εστιάζουν περισσότερο από τους ιδιώτες στη δημόσια εικόνα τους στην κοινωνία, ενώ οι ιδιωτικοί στην εικόνα τους στην εργασία. Οι γυναίκες φαίνεται να έχουν ισχυρότερο όραμα να σπουδάσουν για να γίνουν καλοί επιστήμονες γενικά, ενώ οι άνδρες φαίνεται να ενδιαφέρονται περισσότερο να έχουν μια μόνιμη δουλειά και να αναρριχηθούν στην επαγγελματική ιεραρχία. Σχετικά με τους παλιούς και τους νέους υπαλλήλους, τα αποτελέσματα δείχνουν σχετικά υψηλότερο άγχος των νέων για επαγγελματική αποκατάσταση.Δομή εργασίας Η παρούσα εργασία αποτελείται από δύο μέρη, ένα θεωρητικό και ένα ερευνητικό. Το θεωρητικό μέρος περιλαμβάνει πέντε κεφάλαια.Το πρώτο κεφάλαιο «Έννοια και στόχοι της εκπαίδευσης», αναφέρεται στη γνωστική και παιδαγωγική θεώρηση της εκπαίδευσης, στο πεδίο της κοινωνικοποίησης και της προετοιμασίας για την αγορά εργασίας, στο πεδίο ανάπτυξης της προσωπικότητας των ατόμων και του αξιακού συστήματος. Επίσης, παρουσιάζονται η εκπαίδευση και η Δια Βίου Μάθηση.Το δεύτερο κεφάλαιο «Προσφορά εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης» πραγματεύεται το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα, όσον αφορά στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης καθώς και στο εθνικό δίκτυο δια βίου μάθησης. Το τρίτο κεφάλαιο «Ανάγκες, κίνητρα και ζήτηση για εκπαίδευση», μας εισάγει στην έννοια της ανάγκης και του κινήτρου καθώς παρουσιάζονται οι θεωρίες που έχουν ειπωθεί στη Διεθνή βιβλιογραφία σε αυτά. Στη συνέχεια αναφέρονται οι θεωρίες για τις προσδοκίες που υποκινούν τα άτομα να εκπαιδευτούν.Το τέταρτο κεφάλαιο «Η ανάπτυξη και οι διαστάσεις της» μας εισάγει σε θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη της χώρας και του ατόμου, στην ανάπτυξη μιας οικονομίας μέσα από τη μακροοικονομική προσέγγιση, άλλα και στην ανάπτυξη του ατόμου μέσα από τη μικροοικονομική προσέγγιση. Στη συνέχεια παρατίθενται ζητήματα που αφορούν στην εργασία και στην απασχόληση, στην ανεργία, στην υποαπασχόληση, στην ετεροαπασχόληση, καθώς και στην επαγγελματική ανάπτυξη μέσα από τις θεωρίες που έχουν ειπωθεί στη διεθνή βιβλιογραφία. Ακόμα, μελετάται η κοινωνική διάσταση της ανάπτυξης του ατόμου μέσα στην κοινωνία, η κοινωνικοποίησή του και η ανάπτυξή του στις διάφορες διαστάσεις, όπως η κοινωνική προσωπική γνωστική και η σύνδεσή τους με την επαγγελματική ανάπτυξή του. Το πέμπτο κεφάλαιο «Σχέση εκπαίδευσης του ατόμου» πραγματεύεται τη σχέση εκπαίδευσης και ανάπτυξης μιας οικονομίας, τη θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου, την επίδραση της θεωρίας αυτής στην αναπτυξιακή εκπαιδευτική πολιτική και στις βαθμίδες εκπαίδευσης σε σχέση με την εκπαίδευση και την ανάπτυξη. Το δεύτερο μέρος, το ερευνητικό, αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια.Στο έκτο κεφάλαιο «Μεθοδολογία της έρευνας», παρουσιάζονται τα ερευνητικά ερωτήματα, η ερευνητική στρατηγική, η μεθοδολογία για τις δυο έρευνες, την ποσοτική με ερωτηματολόγιο και την ποιοτική Focus group. Στο έβδομο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση των περιγραφικών αποτελεσμάτων της ποσοτικής έρευνας με ερωτηματολόγιο όπου παρουσιάζονται οι απαντήσεις από τη στατιστική ανάλυση. Στο όγδοο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση των αποτελεσμάτων την ποιοτικής έρευνας που αναφέρεται στις διαφορές του αναπτυξιακού ρόλου της εκπαίδευσης μεταξύ τριών Focus group και συγκεκριμένα μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών υπαλλήλων, ανδρών-γυναικών και νέων και μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων. Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα σχετικά με τις διαφορές ως προς το ρόλο το σπουδών στους διάφορους τομείς ανάπτυξης όπως της επαγγελματικής κοινωνικής προσωπικής και γνωστικής. Στο δέκατο κεφάλαιο γίνεται συζήτηση επί των αποτελεσμάτων της έρευνας που αφορούν στο ρόλο των σπουδών στις τέσσερις διαστάσεις της ανάπτυξης και στις διαφορές των ομάδων που μελετήθηκαν ενώ ακόμα διατυπώνονται και κάποιες προτάσεις