Ηγεσία, σχολική κουλτούρα και κοινότητες μάθησης στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας: ο ρόλος των εκπαιδευτικών

Abstract

The aim of the doctoral dissertation is to explore the role of teachers in Second Chance Schools on the level of regulatory expectations of their role, in the context of school culture and leadership, and on the level of performance of the role. The theoretical approach was based on the structural functionalism and the theory of social interaction. The conceptual framework of research was set up by examining the concept of social role, culture and school culture, professional learning community and school leadership. The tasks and practices of the adult’s educator were also studied bibliographically. For the aim of the study, the mixed research method was followed: a synthesis of quantitative and qualitative approach. For the quantitative research approach the social survey was chosen with the use of two questionnaires. The first questionnaire was addressed to the principals of the Second Chance Schools and the other was addressed to teachers during the school year 2019-2020. The sample was consisted of 49 principals and 239 teachers, respectively. For the qualitative research approach both documentary analysis and qualitative content analysis were used. Based on the documentary analysis, it was found that the culture of the Second Chance Schools was built during the first years of their function, as opposed to the formal school. Despite the large increase in the number of the Second Chance Schools and the diminution of their innovative elements with changes in the institutional framework, it was revealed that the culture of the institution is reproduced to a significant extent by the school principals as the role models of the teachers. The school principals of the sample were found that they had a major influence on the work of the teachers, who significantly were engaged to the culture of the Second Chance Schools. However, the data revealed that some of the teachers had the values of the culture of the formal school. At the same time, the infrastructure of the Second Chance Schools has been degraded due to bureaucratic procedures and the lack of equipment and materials for the educational activities. Thus, while organizational culture and institutional structures greatly favor the creation of professional learning communities in the Second Chance Schools, their conditions of function seem to be strong inhibitors.

Σκοπός της διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση του ρόλου των διδασκόντων σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας αφενός στο επίπεδο των κανονιστικών και ρυθμιστικών απαιτήσεων του ρόλου τους, στο πλαίσιο της σχολικής κουλτούρας και ηγεσίας, αφετέρου στο επίπεδο της επιτέλεσης του ρόλου. Η θεωρητική προσέγγιση βασίστηκε στο δομολειτουργισμό και στη θεωρία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Το εννοιολογικό πλαίσιο της έρευνας συγκροτήθηκε με την εξέταση της έννοιας του κοινωνικού ρόλου, της κουλτούρας και της σχολικής κουλτούρας, της επαγγελματικής κοινότητας μάθησης και της σχολικής ηγεσίας. Επίσης, μελετήθηκαν βιβλιογραφικά τα καθήκοντα και οι πρακτικές του διδάσκοντα που απευθύνεται σε ενηλίκους. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε μεικτή μέθοδος, με το συνδυασμό ποσοτικής και ποιοτικής προσέγγισης. Για την ποσοτική έρευνα επιλέχθηκε η κοινωνική επισκόπηση με τη χρήση δύο ερωτηματολογίων. Το ένα ερωτηματολόγιο απευθυνόταν προς τους διευθυντές των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας και το άλλο προς τους διδάσκοντες κατά το σχολικό έτος 2019-20. Το δείγμα ήταν 49 διευθυντές και 239 διδάσκοντες αντιστοίχως. Για την ποιοτική έρευνα χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση τεκμηρίων και η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου. Από την ανάλυση των τεκμηρίων διαπιστώθηκε ότι η κουλτούρα των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας οικοδομήθηκε κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του θεσμού, σε αντιδιαστολή με το συμβατικό σχολείο. Παρά τη μεγάλη αύξηση του αριθμού των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας και παρά τη φαλκίδευση των καινοτομικών τους στοιχείων με αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, διαπιστώθηκε ότι η κουλτούρα του θεσμού αναπαράγεται σε σημαντικό βαθμό από τους διευθυντές, οι οποίοι αποτελούν πρότυπο ρόλου για τους διδάσκοντες του σχολείου τους. Οι διευθυντές του δείγματος διαπιστώθηκε ότι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το έργο των διδασκόντων, που κατά ένα μεγάλο μέρος τους ενστερνίζονται την κουλτούρα των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας. Ωστόσο, από τα δεδομένα αναδεικνύεται ότι ένα μέρος των διδασκόντων του δείγματος είναι φορείς της κουλτούρας του συμβατικού σχολείου. Ταυτόχρονα, η υλικοτεχνική υποδομή των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας έχει υποβαθμιστεί, λόγω των γραφειοκρατικών διαδικασιών και την έλλειψη εξοπλισμού και υλικών για το εκπαιδευτικό έργο. Έτσι, ενώ η οργανωσιακή κουλτούρα και οι θεσμικές δομές ευνοούν σε σημαντικό βαθμό τη δημιουργία επαγγελματικών κοινοτήτων μάθησης στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, οι συνθήκες λειτουργίας τους φαίνεται να αποτελούν ισχυρούς ανασταλτικούς παράγοντες.