Προσδιορισμός της υπερέκφρασης βιολογικών δεικτών σε καρκινώματα του ενδομητρίου με ανοσοϊστοχημικές μεθόδους

Abstract

Objective: Endometrial carcinoma is one of the most common malignancies of the female genital tract. Alterations in the expression levels of various oncogenes and tumor suppressor genes serve important roles in the carcinogenesis and biological behavior of endometrial carcinoma. Chronic hyperinsulinemia due to insulin resistance and elevated levels of insulin-like growth factor (IGF)-1 and IGF-2 are suggestive of a significantly higher risk of endometrial carcinoma. There is a wealth of evidence showing differential expression of IGF-1 isoforms in various types of cancer. Material and Methods: The aim of the present study was to evaluate retrospectively in 99 archived endometrial carcinoma tissue sections the immunohistochemical protein expression of p53, phosphatase and tensin homologue deleted on chromosome 10 (PTEN), survivin and IGF-1Ec isoform. In addition, the correlation of the expression of these proteins with clinicopathological parameters was assessed. Furthermore, the association was assessed between clinicopathological parameters and i) the concomitant expression of p53 and PTEN expression, ii) the concomitant expression of survivin and PTEN and p53 expression, and iii) the concomitant expression of IGF-1Ecisoform and PTEN, p53 or survivin. Expression of IGF-1Ec was also assessed in nine cases of non-neoplastic endometrial tissue adjacent to the tumor, in 30 cases with normal endometrium and in 30 cases with endometrial hyperplasia. Results: The overall rate of p53 and PTEN positivity was 89 and 77%, respectively, according to the sum of stain intensity and scores of immunopositive cells. Immunopositivity for survivin was identified in 88% of cases. IGF-1Ec expression was high in non-endometrioid carcinoma (serous papillary or clear cell carcinoma) compared with that in endometrioid adenocarcinoma. IGF-1Ec expression was also high in the presence of tumoral necrosis. Notably, the sum of the immunohistochemical expression of p53 was significantly correlated with patient age (P=0.037), histologic type (P=0.008), histologic grade (P=0.002) and fallopian and/or ovarian invasion (P=0.014). Furthermore, PTEN expression was associated with myometrial invasion(ρ=-0.377; P=0.002) and clinical stage (P=0.019). A significant association was identified between the sum of staining intensity and scores of survivin immunopositive cells, and patient age (P=0.028), histological grade (P<0.001), clinical stage (P=0.018) and fallopian tube and/or ovarian invasion (P=0.039). Furthermore, there was as ignificant correlation between the histological differentiation and the sum of stain ingintensity and the number of IGF-1Ec immunopositive cells in endometrial carcinoma. The concomitant sum of p53 and PTEN expression was identified in 45% of patients with endometrial adenocarcinoma. Concomitant survivin, PTEN and p53 expression (staining scores and intensity) was observed in 60% of endometrial adenocarcinomas. The sum of p53 positivity correlated strongly with PTEN expression (ρ=0.256;P=0.044). In addition, concomitant p53 and PTEN expression was correlated with patient age (P=0.008) and histologic differentiation (P=0.028). A negative tendency for correlation was observed between surivin and PTEN immunostaining scores (P=0.062;ρ=-0.238). Specimens with high scores of survivin expression tended to show decreased scores of PTEN immunostaining, and vice versa. However, in circumstances with an increased co-expression of survivin and PTEN, a statistically significant association with histological types was observed (P=0.020). A statistically significant positive correlation was identified between survivin and p53 sum co-expression (P=0.008;ρ=0.300). Furthermore, a significant association was identified between survivin and p53 concomitant sum expression and age of patients (P=0.001), histological type(P=0.020), clinical stage (P=0.037), histological differentiation (P=0.001) and presence of fallopian tube and/or ovarian invasion (P=0.026). In addition, there was a moderatenegative correlation between co-expression of IGF-1Ec and PTEN, for both the number of immunopositive cells (P=0.006, ρ=-0.343) and the sum of staining (scores and intensity; P=0.006, ρ=-0.343). Furthermore, there was a positive correlation between the sum of staining (scores and intensity) and co-expression of IGF-1Ec and survivin (P=0.043, ρ=0.225). However, there was no association between concomitant expression of IGF-1Ec and p53. Conclusions: The findings indicated a correlation between the expression of p53 and PTEN in endometrial adenocarcinoma, which suggested an intrinsic association between expression levels of these tumor suppressor genes. The study also suggested that concomitant p53 and PTEN expression contributed in characterizing the tumor behavior of endometrial carcinoma. Taken together, the present study suggested the combined expression of p53 and PTEN in the development of high-grade endometrial carcinoma in older patients. In addition, the findings indicated activation of different molecular pathways in the tumor progression between low-grade and high-gradeendometrial carcinomas. Also, the findings suggested that survivin may be an indicator of unfavorable outcome in older patients with endometrial carcinoma, in specific circumstances that are dependent on different concomitant genetic alterations and different combinations of molecular signaling pathways. Increased expression levels of survivin and PTEN may serve a role in the development of more aggressive endometrial carcinoma during their interaction. In addition, protein expression levels of survivin and p53 are positively correlated and may share a common molecular pathway to promote endometrial carcinogenesis. These findings provided evidence that survivin and p53 combined may be useful markers for the prediction of tumor behavior and prognosis. Finally, these results emphasized the importance of IGF-1Ec expression during development of non-estrogen dependent endometrial adenocarcinoma. IGF-1Ecand PTEN may function opposingly during endometrial carcinogenesis. By contrast,IGF-1Ec and survivin may share common molecular pathways and may promote, inparallel, tumoral development.

Σκοπός : O καρκίνoς του ενδομητρίου είναι μια από τις πιο συχνές κακοήθειες του γυναικείου γεννητικού συστήματος. Οι μεταβολές στα επίπεδα έκφρασης διαφόρων ογκογονιδίων και ογκοκατασταλτικών γονιδίων εξυπηρετούν σημαντικό ρόλο στην καρκινογένεση και τη βιολογική συμπεριφορά του καρκίνου του ενδομητρίου. Η χρόνια υπερινσουλιναιμία λόγω της αντίστασης στην ινσουλίνη και τα αυξημένα επιπέδα του ινσουλινομιμητικού αυξητικού παράγοντα IGF-1 και IGF-2 είναι ενδεικτικά ενός σημαντικά υψηλότερου κινδύνου για δημιουργία ενδομητρίου καρκινώματος. Υπάρχει πλήθος στοιχείων που δείχνουν τη διαφορετική έκφραση των ισομορφών του IGF-1 σε διάφορους τύπους καρκίνου. Υλικά και Μέθοδοι : Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η αναδρομική αξιολόγηση της ανοσοϊστοχημικής πρωτεϊνικής έκφρασης των p53, PTEN, survivin και της IGF1Ec ισομορφής. σε 99 αρχειοθετημένες ιστικές τομές ενδομητρίου καρκινώματος. Επιπλέον, αξιολογήθηκε ο συσχετισμός της έκφρασης αυτών των πρωτεϊνών με κλινικοπαθολογικές παραμέτρους και i) της ταυτόχρονης έκφρασης p53 και PTEN, ii) της ταυτόχρονης έκφρασης survivin και PTEN και p53, και iii) της ταυτόχρονης έκφρασης της ισομορφής IGF-1Ec και των PTEN, p53 ή survivin . Η έκφραση της ισομορφής IGF-1Ec αξιολογήθηκε επίσης σε εννέα περιπτώσεις μη νεοπλασματικού ενδομητρικού ιστού γειτνιάζοντος με τον όγκο, σε 30 περιπτώσεις φυσιολογικού ενδομητρίου καθώς και σε 30 περιπτώσεις υπερπλαστικού ενδομητρίου. Αποτελέσματα: Τα συνολικά ποσοστά ανοσοθετικότητας p53 και PTEN ήταν 89 και77%, αντίστοιχα, σύμφωνα με το άθροισμα της έντασης της ανοσοχρώσης και των βαθμολογιών (scores) των ανοσοθετικών κυττάρων. Ανοσοθετικότητα για τη survivin εντοπίστηκε στο 88% των περιπτώσεων. Η έκφραση του IGF-1Ec ήταν υψηλή σε μη ενδομητριοειδή καρκινώματα (ορώδη- θηλώδη ή διαυγοκυτταρικά ) σε σύγκριση με αυτή των ενδομητριοειδών αδενοκαρκινωμάτων. Η έκφραση του IGF-1Ec ήταν επίσης υψηλή παρουσία νέκρωσης όγκου. Συγκεκριμένα, το άθροισμα της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης του p53 συσχετίστηκε σημαντικά με την ηλικία της ασθενούς (Ρ = 0,037), τον ιστολογικό τύπο (Ρ = 0,008), τον ιστολογικό βαθμό (Ρ = 0,002) και τη διήθηση των σάλπιγγων και / ή των ωοθηκών (Ρ = 0,014). Επιπλέον, η έκφραση του PTEN συσχετίστηκε με διήθηση του μυομητρίου (ρ = 0,377, Ρ = 0,002) και το κλινικό στάδιο (Ρ = 0,019). Εντοπίστηκε μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του αθροίσματος της έντασης χρώσης και των βαθμολογιών των ανοσοθετικών κυττάρων της survivin, και της ηλικίας της ασθενούς (P = 0,028), του ιστολογικού βαθμού (P <0,001), του κλινικού σταδίου (P = 0,018) και της διήθησης των σαλπίγγων και / ή των ωοθηκών (Ρ= 0,039). Επιπλέον, υπήρξε μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της ιστολογικής διαφοροποίησης και του αθροίσματος της έντασης χρώσης και του αριθμού των ανοσοθετικών κυττάρων για τον IGF-1Ec στον καρκίνο του ενδομητρίου. Το ταυτόχρονο άθροισμα της συνέκφρασης p53 και PTEN εντοπίστηκε στο 45% των ασθενών με αδενοκαρκίνωμα του ενδομητρίου. Η ταυτόχρονη έκφραση survivin, PTEN και p53 (βαθμολογία χρώματος και ένταση) παρατηρήθηκε στο 60% των αδενοκαρκινωμάτων του ενδομητρίου. Το άθροισμα της ανοσοθετικότητας του p53 συσχετίστηκε έντονα με την έκφραση του PTEN (ρ = 0,256, Ρ = 0,044). Επιπλέον, η ταυτόχρονη έκφραση p53 και PTEN συσχετίστηκε με την ηλικία των ασθενών (Ρ =0,008) και την ιστολογική διαφοροποίηση (Ρ = 0,028). Παρατηρήθηκε μια αρνητική τάση συσχέτισης μεταξύ της βαθμολογίας ανοσοχρώσης survivin και PTEN (Ρ = 0,062,ρ = -0,238). Δείγματα με υψηλές βαθμολογίες έκφρασης survivin έτειναν να δείχνουν μειωμένες βαθμολογίες ανοσοχρωματισμού PTEN και αντιστρόφως. Ωστόσο, σε περιπτώσεις με αυξημένη συνέκφραση survivin και PTEN, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με ιστολογικούς τύπους (Ρ = 0,020). Εντοπίστηκε στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ συνέκφρασης survivin και p53 (P = 0,008, ρ =0,300). Περαιτέρω, εντοπίστηκε μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της συνέκφρασης survivin και του αθροίσματος ανοσοέκφρασης του p53 και της ηλικίας των ασθενών(P = 0,001),του ιστολογικού τύπου (P = 0,020), του κλινικού σταδίου (P = 0,037), της ιστολογικής διαφοροποίησης (P = 0,001) και παρουσίας σαλπιγγικής και / ήωοθηκικής διήθησης (P = 0,026). Επιπλέον, υπήρξε μια μέτρια αρνητική συσχέτιση μεταξύ της συνέκφρασης του IGF-1Ec και του PTEN, τόσο για τον αριθμό των ανοσοθετικών κυττάρων (P = 0,006, ρ = -0,343) όσο και για το άθροισμα της χρώσης (βαθμολογίες και ένταση), P = 0,006 , ρ = -0.343). Τέλος , υπήρχε μια θετική συσχέτιση μεταξύ του αθροίσματος της χρώσης (βαθμολογία και ένταση χρώσης) και της συνέκφρασης του IGF-1Ec και της survivin (Ρ = 0,043, ρ = 0,225). Ωστόσο, δεν υπήρχε συσχέτιση μεταξύ της ταυτόχρονης έκφρασης του IGF-1Ec και του p53. Συμπεράσματα: Τα ευρήματα έδειξαν μια συσχέτιση μεταξύ της έκφρασης του p53και του PTEN στο αδενοκαρκίνωμα του ενδομητρίου, η οποία υποδηλώνει μια εγγενή σχέση μεταξύ των επιπέδων έκφρασης αυτών των ογκοκατασταλτικών γονιδίων. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι η ταυτόχρονη έκφραση p53 και PTEN συμβάλει στο χαρακτηρισμό της συμπεριφοράς του όγκου του καρκινώματος του ενδομητρίου. Συνολικά, η παρούσα μελέτη καταδεικνύει τη συνδυασμένη έκφραση των p53 και PTEN στην ανάπτυξη υψηλού βαθμού ενδομητρικού καρκινώματος σε ηλικιωμένες ασθενείς. Επιπλέον, τα ευρήματα έδειξαν ενεργοποίηση διαφορετικών μοριακών οδών στην εξέλιξη του όγκου μεταξύ καρκινωμάτων ενδομητρίου χαμηλού και υψηλού βαθμού. Επίσης, τα ευρήματα έδειξαν ότι η survivin μπορεί να αποτελεί ένα δείκτη δυσμενούς πρόγνωσης σε ηλικιωμένες ασθενείς με καρκίνωμα του ενδομητρίου, σε συγκεκριμένες περιστάσεις που εξαρτώνται από διαφορετικές ταυτόχρονες γενετικές μεταβολές και διαφορετικούς συνδυασμούς μοριακών οδών. Τα αυξημένα επίπεδα έκφρασης survivin και PTEN μπορεί να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη πιο επιθετικού καρκίνου του ενδομητρίου κατά την αλληλεπίδρασή τους. Επιπλέον, τα επίπεδα πρωτεϊνικής έκφρασης της survivin και του p53 συσχετίζονται θετικά και μπορεί να μοιράζονται μια κοινή μοριακή οδό για την εξέλιξη της καρκινογένεσης του ενδομητρίου. Αυτά τα ευρήματα παρείχαν αποδείξεις ότι ο συνδυασμός survivin και p53 μπορεί να είναι χρήσιμοι δείκτες για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς και της πρόγνωσης του όγκου. Τέλος, αυτά τα αποτελέσματα υπογράμμισαν τη σημασία της έκφρασης του IGF-1Ec κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης μη οιστρογονοεξαρτώμενου αδενοκαρκινώματος. Τα IGF-1Ec και PTEN μπορεί να λειτουργούν αντίθετα κατά την καρκινογένεση του ενδομητρίου. Αντιθέτως, το IGF-1Ec και η survivin μπορεί να μοιράζονται κοινές μοριακές οδούς και μπορεί να προάγουν, παράλληλα, την ανάπτυξη όγκων.