Δείκτες ποιότητας προγραμμάτων συνεκπαίδευσης μαθητών με αναπηρία και / ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

Abstract

The implementation of inclusive education aims at the full development of all students, irrespectively of any differences. Successful implementation of this goal should be based on a systematic evaluation of inclusive programs. The goal of evaluating inclusive education and its models is to achieve changes in the existing educational systems and consequently in the instructional methods being adopted. Moreover, the evaluation could be used as a channel of communication between education authorities and schools so that both gear towards practices that improve the quality of the provided education. In Greece, the last decade, according to the existing legislation, the major model of inclusive education being implemented especially for including students with disabilities, is “Parallel Support”. The aim of the present study is to examine the quality of this specific inclusive education model applied in Greece. To meet this goal, a special questionnaire was designed to evaluate the views of the four groups involved in the implementation of the “Parallel Support” model: a) the general education teachers, b) the special education teachers, g) the school directors and d) the parents of special educational needs students (SEN students). A total number of 575 persons participated in the study. Of these, 233 were special education teachers, 132 general education teachers, 123 school directors and 89 parents of SEN students. Data were collected through the designed questionnaire, which was distributed electronically and in person to schools in several Greek regions. Data analysis showed that, the participants in total evaluate the implementation of the “Parallel Support” model in a positive way. More specifically, based on the findings, the academic and social benefits of SEN and typical students are highlighted. Furthermore, the way in which GE and SE teachers plan and evaluate their teaching in the context of inclusive education is defined, while their role and the content of their cooperation are also outlined. Moreover, the barriers that arise from their cooperation are revealed. Other important findings of the study refer to the frequency and the way in which parents of SEN students participate in school activities and cooperate with teachers about their child’s academic and social progress. Special emphasis is placed on critical issues that come to surface and derive from the administration and the Ministry of Education and refer to the extent that philosophy of inclusive education is promoted and the necessary resources for its implementation are provided. In addition, the suitability of school facilities and the absence of technical equipment are identified as factors preventing effective implementation of inclusive practices. In the discussion, a synthesis of the results is attempted, placing the emphasis on specific dimensions of the implementation, evaluated in either highly positive or highly negative way. Within this approach, the effectiveness of parallel support is evaluated in the framework of inclusive education and it is integrated in international literature.

Η εφαρμογή της συνεκπαίδευσης έχει ως στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη όλων των μαθητών, ανεξάρτητα από κάθε είδους διαφορετικότητα. Η επιτυχής υλοποίηση αυτού του στόχου οφείλει να προκύπτει με βάση μια συστηματική αξιολόγηση των προγραμμάτων συνεκπαίδευσης. Σκοπός της αξιολόγησης των παρεχόμενων προγραμμάτων συνεκπαίδευσης είναι να επιφέρει αλλαγές στην εφαρμοζόμενη εκπαιδευτική πολιτική και κατ’ επέκταση στις εφαρμοζόμενες εκπαιδευτικές διαδικασίες (Buysse & Hollingsworth, 2009), καθώς και να χρησιμοποιηθεί ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της διοίκησης και των σχολείων, ώστε αμφότεροι να επικεντρωθούν στις πρακτικές βελτίωσης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης (Τhe Council for Exceptional Children, 2007). Στην Ελλάδα, την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, κυρίαρχο μοντέλο εφαρμογής της συνεκπαίδευσης, ιδιαίτερα όσον αφορά τους μαθητές με αναπηρίες, είναι η «Παράλληλη Στήριξη». Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνηθεί η ποιότητα του εφαρμοζόμενου μοντέλου συνεκπαίδευσης στην Ελλάδα, της παράλληλης στήριξης, μέσα από ένα ειδικά διαμορφωμένο εργαλείο αξιολόγησης, καταγράφοντας τις απόψεις τεσσάρων ομάδων που συμμετέχουν στην εφαρμογή της: α) τους εκπαιδευτικούς γενικής αγωγής, β) τους εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής, γ) τους διευθυντές και δ) τους γονείς μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες - εεα. Στην έρευνα έλαβαν μέρος συνολικά 575 άτομα, από την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αναλυτικότερα, συμμετείχαν 132 διευθυντές σχολικών μονάδων, 232 εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής, 122 εκπαιδευτικοί γενικής αγωγής και 89 γονείς μαθητών με αναπηρία ή/και εεα. Για την υλοποίηση της έρευνας χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο, το οποίο διενεμήθη σε όλες τις γεωγραφικές περιφέρειες της Ελλάδας. Από την ανάλυση των δεδομένων της έρευνας προέκυψε ότι οι συμμετέχοντες στο σύνολό τους αξιολογούν θετικά τον τρόπο που εφαρμόζεται η συνεκπαίδευση στην Ελλάδα με το μοντέλο της παράλληλης στήριξης. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τα ευρήματα, αναδεικνύονται τα μαθησιακά και τα κοινωνικά οφέλη στους μαθητές με αναπηρία ή/και εεα, αλλά και στους μαθητές τυπικής ανάπτυξης. Επίσης, προσδιορίζεται ο τρόπος που οι εκπαιδευτικοί γενικής και ειδικής αγωγής προγραμματίζουν και αξιολογούν τη διδασκαλία και τους μαθητές τους στο πλαίσιο εφαρμογής της συνεκπαίδευσης, σκιαγραφείται ο ρόλος και το περιεχόμενο της μεταξύ τους συνεργασίας, ενώ ταυτόχρονα αναδύονται τα εμπόδια που προκύπτουν από αυτή. Αντίστοιχα, προβάλλεται η συχνότητα και ο τρόπος που οι γονείς των μαθητών με αναπηρία ή/και εεα συμμετέχουν στα δρώμενα του σχολείου και συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς για την εκπαίδευση του παιδιού τους. Επιπλέον, καταγράφονται τα προβλήματα που απορρέουν από τη διοίκηση και το Υπουργείο Παιδείας για τον βαθμό που προωθείται η φιλοσοφία της συνεκπαίδευσης και παρέχονται οι απαραίτητοι πόροι για την εφαρμογή της. Επίσης, τίθενται ζητήματα καταλληλότητας των σχολικών εγκαταστάσεων και αναφέρονται οι ελλείψεις σε ειδικό εκπαιδευτικό εξοπλισμό που εμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή της. Στο πλαίσιο της συζήτησης γίνεται μια απόπειρα συνθετικής παρουσίασης των αποτελεσμάτων, με έμφαση σε εκείνες τις διαστάσεις που έχουν αξιολογηθεί ιδιαίτερα θετικά ή αρνητικά. Σε αυτή την προσέγγιση, η αποτελεσματικότητα της παράλληλης στήριξης κρίνεται στο πλαίσιο υποστήριξης της συνεκπαίδευσης και εντάσσεται ως μοντέλο στη διεθνή βιβλιογραφία.