Στάσεις και ετοιμότητα δασκάλων ως προς την ένταξη παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο γενικό σχολείο

Abstract

Die vorliegende Doktorarbeit behandelt die Haltungen der Lehrer gegenuber der Integration behinderter Kinder in der Regelschule. Ausfuhrlicher werden die Haltungen der Regel- und Sonderschullehrer gegenuber schulischer Integration erforscht und wird ihre Bereitschaft in bestimmten Integrationsmodellen, namlich in integrativen Schwerpunktschulen und in integrativen Wohngebietsschulen, zu arbeiten, untersucht. Die Darstellung des Themas wird auf theoretische und auf empirische Ebene verwirklicht. In theoretischem Rahmen werden Aspekte dargestellt, die fur die Realisierung der Integration von Bedeutung sind. Die Rolle des Lehrers und des Sonderschullehrers andert sich in der Integration. Es wird die Bedeutung der integrativen Kooperation zwischen Regelschul- und Sonderschullehrern analysiert und es werden Prinzipien, Formen und Ebenen kooperativer Beziehungen in der Integration erwahnt. Geschildert werden allgemeine Strukturen von Modellen der Integration, konkreter der Integration in Schwerpunktschulen und in wohnortnahen Schulen. Es werden Parameter aufgezeigt, die die Bereitschaft des Lehrers gestalten, in den beiden oben genannten Integrationsmodellen zu arbeiten. Weiterhin werden Dimensionen der Integration in der griechischen Bildungsrealitat beschrieben und die Fragestellungen der Untersuchung formuliert. Im empirischen Teil wird die Methode der Untersuchung dargestellt. Es folgt die Beschreibung und Analyse der thematischen Bereiche des Fragebogens von Dumke, D., Krieger, G., & Schafer G. (1989) eines Forschungsinstruments, dessen Konstruktion auf internationalen Forschungsergebnissen beruht. Es werden Aufgaben der Integration betrachtet, die sich auf den Lehrer, das Kind und die schulische Umwelt beziehen. Zur Durchfuhrung der Untersuchung wurde der Fragebogen der griechischen Bildungsrealitat angepasst. Die Stichprobe der vorliegenden Untersuchung setzt sich aus 421 Regel- und Sonderschullehrern zusammen. Nach den Befunden zeigen die meisten Lehrer eine gema?igte Reformeinstellung zur Integration der behinderten Schuler in der allgemeinen Schule. Manche Lehrer akzeptieren nicht alle behinderten Schuler und sie stehen der Integrationsmoglichkeit bestimmter Arten und Schweregrade der Behinderung zuruckhaltend gegenuber. Die Regel- und die Sonderschullehrer au?ern differenzierte Haltungen gegenuber der Integration. Die Regelschullehrer sind nicht sicher, ob sie in der Integration zu arbeiten bereit sind, wahrend die Sonderschullehrer dazu bereit scheinen, in der wohnortnahen Integration zu arbeiten. Die Bereitschaft der Lehrer in Schwerpunktschulen und in wohnortnahen Schulen integrativ zu arbeiten hangt von der Akzeptanz der Lehrer fur die behinderten Schuler, von der Arbeitsstatus der Lehrer und von der Art der Behinderung der Schuler ab. Die Bereitschaft der Lehrer ist auch durch ihre allgemeine Integrationsphilosophie bedingt.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται τις στάσεις των δασκάλων ως προς την ένταξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο γενικό σχολείο. Αναλυτικότερα διερευνώνται οι στάσεις των δασκάλων γενικής και ειδικής εκπαίδευσης ως προς τη σχολική ένταξη και μελετάται η ετοιμότητά τους να εργαστούν στην ένταξη σε συγκεκριμένα μοντέλα, στην ένταξη σε κομβικά σχολεία και στην ένταξη σε σχολεία του τόπου κατοικίας. Η παρουσίαση του θέματος πραγματοποιείται σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο. Στο θεωρητικό πλαίσιο παρουσιάζονται ζητήματα, τα οποία είναι σημαντικά για την πραγματοποίηση του θεσμού της ένταξης. Ο ρόλος του δασκάλου γενικής και ειδικής εκπαίδευσης στην ένταξη αλλάζει. Αναλύεται η σπουδαιότητα της συνεργασίας μεταξύ των δασκάλων ειδικής και γενικής εκπαίδευσης και αναφέρονται αρχές, μορφές και επίπεδα συνεργατικών σχέσεων στην ένταξη. Περιγράφονται γενικές δομές μοντέλων ένταξης, συγκεκριμένα της ένταξης σε κομβικά σχολεία και της ένταξης σε σχολεία του τόπου κατοικίας. Παρουσιάζονται παράμετροι, οι οποίες διαμορφώνουν την ετοιμότητα του δασκάλου να εργαστεί στην ένταξη στα δύο προαναφερόμενα ενταξιακά μοντέλα. Περιγράφονται διαστάσεις της ένταξης στην ελληνική πραγματικότητα και διατυπώνονται τα ερωτήματα της έρευνας. Στο εμπειρικό μέρος παρουσιάζεται η μέθοδος της έρευνας. Ακολουθεί η περιγραφή και ανάλυση των θεματικών ενοτήτων του ερωτηματολογίου των Dumke, D., Krieger, G. & Schafer, G. (1989) ενός σημαντικού ερευνητικού εργαλείου, η κατασκευή του οποίου στηρίχτηκε σε διεθνή ερευνητικά δεδομένα. Μελετώνται ζητήματα της ένταξης τα οποία σχετίζονται με το δάσκαλο, το παιδί και το σχολικό περιβάλλον. Για τη διεξαγωγή της έρευνας προσαρμόστηκε το ερωτηματολόγιο στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Το δείγμα της παρούσας έρευνας απαρτίζεται από 421 δασκάλους ειδικής και γενικής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας οι περισσότεροι δάσκαλοι εκδηλώνουν μία μετριοπαθή στάση ως προς την ένταξη των μαθητών με εεα στο γενικό σχολείο. Αρκετοί δάσκαλοι δεν αποδέχονται όλα τα παιδιά με εεα και εκφράζονται επίσης με επιφύλαξη για τη δυνατότητα ένταξης μαθητών οι οποίοι εμφανίζουν συγκεκριμένους τύπους ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Οι δάσκαλοι γενικής και ειδικής εκπαίδευσης εκδηλώνουν διαφοροποιημένες στάσεις ως προς την ένταξη. Οι δάσκαλοι γενικής εκπαίδευσης δεν είναι σίγουροι, αν είναι έτοιμοι να διδάξουν στην ένταξη, ενώ οι δάσκαλοι ειδικής αγωγής εμφανίζονται έτοιμοι να εργαστούν στην ένταξη σε σχολεία του τόπου κατοικίας. Η ετοιμότητα των δασκάλων να εργαστούν στην ένταξη σε κομβικά σχολεία και σε σχολεία του τόπου κατοικίας εξαρτάται από το αίσθημα αποδοχής των δασκάλων για τους μαθητές με εεα, την ειδικότητά τους και τον τύπο των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών.