Ενταξιακή πολιτική και δίγλωσσοι μαθητές του δημοτικού σχολείου: εμπειρική διερεύνηση ζητημάτων σε σχέση με την εκπαίδευση και τη (δι)γλωσσική ανάπτυξη μαθητών από μεταναστευτικά πλαίσια στην Κύπρο

Abstract

The purpose of this study was to investigate the views and experiences of teachers, immigrant parents and immigrant students on issues regarding bilingualism within the framework of the integration policy implemented in the Greek-Cypriot education system. To this end, a multi-method empirical research approach was decided upon, combining quantitative and qualitative data collection and analysis. The sample of the study, which was conducted from 2015 to 2017 consisted of: (a) 416 Greek-Cypriot teachers (b) 30 immigrant parents and (c) 40 immigrant students in the top three primary school grades. The teachers completed a questionnaire designed for the purposes of this study, whereas semi-structured individual interviews were conducted with immigrant parents and students. The questionnaire quantitative data were analysed through a series of statistic tests, while qualitative data from interviews were analysed according to the principles of thematic content analysis. According to the results, a significant number of teachers expressed views regarding bilingualism and bilingual development that reflect the discourse of an assimilation model of integration policy, implemented to this point in the Greek-Cypriot education system. Moreover, it is worth noted that the majority of participants expressed uncertainty and ignorance towards potential benefits of bilingualism in language and cognitive development. Moreover, while most parents agreed upon the importance of the bilingual ability and the role of heritage language for their children’s future, language shift, from the heritage language to Greek is a common phenomenon. This language shift is often reflected in the immigrant families’ home literacy practices, performed almost exclusively in Greek. Concluding, it was observed that despite measures announced both during the period of Cyprus’ accession in the European Union and more recently, these don’t seem to have the desired effect towards a revised integration policy. For this change to take place it is necessary to consider the views and experiences of all parties involved in education, in order to design and implement effectively corresponding actions of teacher training and the enhancement of immigrant families’ practices.

Στην παρούσα εργασία διερευνώνται οι απόψεις και εμπειρίες των εκπαιδευτικών, μεταναστών γονέων και μαθητών με μεταναστευτικό προφίλ σχετικά με ζητήματα διγλωσσίας στο πλαίσιο της ενταξιακής πολιτικής που εφαρμόζεται στην πρωτοβάθμια Ελληνοκυπριακή εκπαίδευση. Για τον σκοπό αυτό επιλέχθηκε η εμπειρική διερεύνηση μέσα από πολυμεθοδικές προσεγγίσεις, συνδυάζοντας ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους συλλογής και ανάλυσης δεδομένων. Στην έρευνα, που υλοποιήθηκε από το 2015 μέχρι το 2017, συμμετείχαν: (α) 416 Ελληνοκύπριοι εκπαιδευτικοί (β) 30 μετανάστες γονείς και (γ) 40 μαθητές Δ, Ε και Στ’ τάξης με μεταναστευτικό προφίλ. Στους εκπαιδευτικούς διανεμήθηκε ερωτηματολόγιο ειδικά σχεδιασμένο για τις ανάγκες της έρευνας, ενώ για τη διερεύνηση των απόψεων και εμπειριών των μεταναστών γονέων και των μαθητών διεξήχθησαν ημι-δομημένες ατομικές συνεντεύξεις. Τα δεδομένα του ερωτηματολογίου αναλύθηκαν ποσοτικά διενεργώντας μια σειρά από στατιστικούς ελέγχους, ενώ τα δεδομένα των συνεντεύξεων αναλύθηκαν ποιοτικά σύμφωνα με τις αρχές της θεματικής ανάλυσης περιεχομένου. Από τα αποτελέσματα διαπιστώθηκε ότι ένας σημαντικός αριθμός εκπαιδευτικών εξέφρασαν απόψεις για ζητήματα διγλωσσίας και διγλωσσικής ανάπτυξης που αντανακλούν τη ρητορική ενός αφομοιωτικού μοντέλου ενταξιακής πολιτικής, το οποίο μέχρι πρότινος εφαρμοζόταν στο ελληνοκυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Άλλωστε, αξιοσημείωτη ήταν η αβεβαιότητα και άγνοια που παρατηρήθηκε από την πλειονότητα των συμμετεχόντων, τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των γονέων σε σχέση με πιθανά οφέλη στη γλωσσική ανάπτυξη και λοιπά γνωστικά οφέλη που συνδέονται με τη διγλωσσία. Επιπλέον, παρόλο που οι περισσότεροι γονείς συμφώνησαν για τη σημαντικότητα της διγλωσσικής ικανότητας και ειδικότερα της γλώσσας της χώρας καταγωγής για το μέλλον των παιδιών τους, η γλωσσική μετατόπιση, από τη γλώσσα της χώρας καταγωγής στην Eλληνική, αποτελεί συχνό φαινόμενο. Αυτή η γλωσσική μετατόπιση αποτυπώνεται συχνά στις πρακτικές εξωσχολικού γραμματισμού των οικογενειών που επιτελούνται σχεδόν αποκλειστικά στην ελληνική γλώσσα. Εν κατακλείδι, διαπιστώθηκε ότι παρά τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί τόσο κατά τη χρονική περίοδο της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και πιο πρόσφατα, αυτά δεν φαίνεται να έχουν ακόμη την αναμενόμενη επίδραση προς μια αναθεωρημένη ενταξιακή πολιτική. Για να επιτευχθεί η αναθεώρηση αυτή κρίνεται αναγκαίο να ληφθούν υπόψη οι απόψεις και εμπειρίες όλων των συμβαλλομένων στην εκπαίδευση ώστε να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν πιο αποτελεσματικά αντίστοιχες δράσεις επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και ενδυνάμωσης των πρακτικών των οικογενειών μεταναστών.