Η ρηματική όψη σε δίγλωσσα παιδιά: η επίδραση γλωσσικών γνωστικών και περιβαλλοντικών παραγόντων

Abstract

The aim of the present study is to investigate the acquisition of grammatical and lexical aspect in Greek with bilingual children who speak German and Albanian as the other language. In this study we explore the effect of various factors, such as language dominance, (bi)literacy, age, vocabulary level, first language, cognitive skills and other environmental factors. Bilingualism is a heterogeneous area, which is affected by a variety of variables (Grosjean 1989). For instance, environmental factors, such as input, educational setting, literacy, socioeconomic status etc., have an impact on a bilingual person’s linguistic and cognitive skills (Gathercole & Thomas 2009, Bialystok 2010). With respect to aspect, there are languages in which aspect is grammaticalized, i.e. in Greek and Albanian, while in others, i.e. in German, aspect is not grammaticalized. The acquisition of aspect is challenging, especially in the second language (Montrul & Slabakova 2003). Moreover, there seems to be an asymmetry between the (im)perfective forms and between the two interpretations of imperfective aspect (habitual and continuous) (Papadopoulou 2005). Furthermore, the age and the proficiency level of the learners seem to have an impact on the acquisition of aspect (Montrul & Slabakova 2003). The data of the study are drawn from 210 children, 145 of them were bilinguals and 65 monolingual children. Further information about bilingual children was assessed by means of a background child questionnaire. There was also administered a battery of tasks testing participants’ expressive vocabulary skills, non-verbal intelligence, (non)verbal working memory and cognitive updating.The linguistics tasks were four offline tasks which tested comprehension and production of aspect. The main research questions were (a) whether language dominance, (b) educational setting and (bi-)literacy, (c) developmental and vocabulary differences and (d) language proximity affect the performance of the bilingual participants on linguistic and cognitive tasks. Additionally, the present study aims to investigate (e) whether perfective is more prevalent than imperfective and (f) whether continuous is more preferable compared to habitual feature; and finally, (g) whether adverbials, such as for/in X time and lexical cues, such as conjunctions and connectors, facilitate the correct use of aspect. The results have shown that cognitive abilities are mainly affected by age, socioeconomic status and educational setting. In contrast, the acquisition of aspect was found to be affected by vocabulary knowledge, age, cognitive abilities and by environmental factors. However, language dominance, educational setting and/or (bi)literacy do not affect the acquisition of aspect. More interestingly, language proximity/distance has an impact on the comprehension and production of aspect in lower proficiency levels but not in higher ones. Moreover, all participant groups scored higher in perfective condition compared to the imperfective one, which is in compliance with previous studies. On the other hand, the continuous feature of the imperfective though lexical cues, such as the lexical semantics of the verb and the adverbials used in the study, are employed by the children in order to select the correct aspectual form. However, this lexical guidance is not systematically observed across participant groups and experimental tasks.

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι να εξετάσει την κατάκτηση της ρηματικής όψης (λεξικής και γραμματικής) στην Ελληνική σε δίγλωσσα παιδιά υπό το πρίσμα της γλωσσικής κυριαρχίας, του (δι)γραμματισμού, των αναπτυξιακών και λεξιλογικών διαφορών, καθώς και της πρώτης γλώσσας (αν κωδικοποιεί ή όχι την όψη), λαμβάνοντας υπόψη γνωστικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η διγλωσσία αποτελεί έναν ευρύ πεδίο με πολλές παραμέτρους (Grosjean 1989). Πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες (γλωσσικό εισερχόμενο, εκπαίδευση/γραμματισμός, κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο, μ.ά.), αλλά και γλωσσικοί παράγοντες (γλωσσική κυριαρχία) επηρεάζουν τη γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη ενός δίγλωσσου ατόμου (Gathercole & Thomas 2009, Bialystok 2010). Σε ό,τι αφορά τη ρηματική όψη, σε ορισμένες γλώσσες γραμματικοποιείται (Ελληνική, Αλβανική), ενώ σε άλλες όχι (Γερμανική). Η κατάκτησή της αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη (κυρίως στη δεύτερη γλώσσα) (Montrul & Slabakova 2003). Συχνά παρατηρείται μια ασυμμετρία ως προς την κατάκτηση των τιμών της όψης με τον συνοπτικό τύπο να κατακτάται νωρίτερα από τον μη συνοπτικό (Shirai & Andersen 1995, Bardovi-Harlig 2000). Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η έννοια της τελικότητας στην πρώτη γλώσσα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ηλικία, ενώ στην δεύτερη γλώσσα από τη γλωσσική επάρκεια (Shirai & Andersen 1995, Montrul & Slabakova 2003). Η έρευνα σχετικά με την κατάκτηση της (λεξικής και γραμματικής) όψης από δίγλωσσα παιδιά είναι αρκετά περιορισμένη, κυρίως στην ελληνική γλώσσα. Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας συμμετείχαν 210 παιδιά, 145 δίγλωσσα με γλώσσες την Ελληνική και Αλβανική και 65 μονόγλωσσα. Πληροφορίες για τους δίγλωσσους συμμετέχοντες συλλέχθηκαν μέσω παιδικών ερωτηματολογίων. Οι συμμετέχοντες εξετάστηκαν σε μια σειρά δοκιμασιών, εκφραστικού λεξιλογίου, μη λεκτικής νοημοσύνης, καθώς και σε μια σειρά (μη)χρονομετρικών γνωστικών δοκιμασιών, που εξέταζαν την εργαζόμενη μνήμη και τη γνωστική ενημέρωση. Η κύρια πειραματική διαδικασία αποτελούνταν από μια σειρά μη χρονομετρικών δοκιμασιών που εξέταζαν την κατανόηση και παραγωγή της γραμματικής και λεξικής όψης. Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα ήταν αν (α) η γλωσσική κυριαρχία, (β) το εκπαιδευτικό περιβάλλον και ο (δι-)γραμματισμός, (γ) οι αναπτυξιακές και οι λεξιλογικές διαφορές και (δ) τη γλωσσική εγγύτητα επηρεάζουν τις επιδόσεις των δίγλωσσων συμμετεχόντων στη γλωσσική και τη γνωστική καθήκοντα. Επιπλέον, η (ε) αν ο συνοπτικός τύπος προτιμάται έναντι του μη συνοπτικού, επίσης (στ) αν το συνεχές είναι προτιμότερο του συνήθους και τέλος (ζ) αν η αλληλεπίδραση λεξικής και γραμματικής όψης, καθώς και επιρρηματικών προσδιορισμών επηρεάζει την επίδοση των συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι γνωστικές ικανότητες επηρεάζονται κυρίως από την ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, και το εκπαιδευτικό πλαίσιο. Η κατάκτηση της όψης, από την άλλη πλευρά, επηρεάζεται κυρίως από την λεξιλογική ικανότητα, την ηλικία, τις γνωστικές ικανότητες και σε μικρότερο βαθμό από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η γλωσσική κυριαρχία και το εκπαιδευτικό πλαίσιο / διγραμματισμός δεν φάνηκε να επηρεάζουν την κατάκτηση της όψης. Επίσης, η εγγύτητα ως προς τη μορφολογική γραμματικοποίηση της όψης δεν φάνηκε να επηρεάζει τα αποτελέσματα. Η ασυμμετρία ως προς την κατάκτηση των δύο τιμών της όψης επαληθεύτηκε, με τη συνοπτική όψη να υπερέχει έναντι της μη συνοπτικής. Αντίθετα, δεν επαληθεύτηκε η υπεροχή της ερμηνείας του συνήθους της μη συνοπτικής όψης έναντι του συνεχούς. Τέλος, παρατηρήθηκε αλληλεπίδραση της όψης (λεξικής και γραμματικής) με τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς για/ (μέσα) σε Χ ώρα.