Η γλωσσική εκπαίδευση των Αλβανών μαθητών στην Ελλάδα: κυβερνητικές πολιτικές και οικογενειακές στρατηγικές

Abstract

The present PhD-thesis focuses mainly on the governmental policies towards (mother)-language education of Albanian pupils in Greece. The thesis further examines the various ways, used by Albanian parents, in order to achieve language socialization of their children in the family environment. Between these two main poles one may observe a number of variables, which became the object of this study as well. More precisely, we examine in which way institutional persons in the field of education (directors, teachers etc.) perceive the official policies pertaining to the education of foreign pupils as well as to the issue of maintenance of their mother-tongue. This thesis, further, examines the issue of maintenance of the Albanian language and, more specifically, the measures taken by Albanian parents, in order to maintain the use of their mother-tongue within the family environment and, simultaneously, to introduce Greek language into the same level, individually as well as collectively. The research is based, on one side, on the presentation and the analysis of institutional texts, referring to the education of foreign pupils in Greece and, on the other side, on interviews which were conducted with Greek education officials, Albanian parents but also with representatives of Albanian language education in Greece. The research was conducted in 12 elementary schools (situated in urban, semi-rural and rural regions in three prefectures (Thessaloniki, Serres and Pieria) within the administrative unity of Central Macedonia. The basic results of the research show that one may speak about a variety of family typologies of children's language socialization. More generally, though, it can be argued that the results showed tendencies of language maintenance but also tendencies of language loss. The phenomenon of Albanian language maintenance was more thoroughly examined, as we also tried to describe and analyse the emerging collectiveness of Albanian immigrants and the community classes of Albanian language to the next generation. Additionally, the results of the research also showed that the parental strategies, as well as the collective efforts of the Albanian immigrants of our sample, were highly connected with the governmental policies and with the way that they are perceived and implicated by the institutional persons of education. This last factor seems to influence the procedure of language maintenance or loss of the Albanian language and the familial parental strategies.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελούν οι κυβερνητικές πολιτικές οι σχετικές με τη γλωσσική εκπαίδευση των Αλβανών μαθητών στην Ελλάδα καθώς και οι στρατηγικές γλωσσικής κοινωνικοποίησης που ακολουθούν οι Αλβανοί γονείς για τα παιδιά τους στο οικογενειακό περιβάλλον. Μεταξύ των δύο αυτών πόλων προκύπτουν πολλές μεταβλητές, που αποτέλεσαν και το αντικείμενο της έρευνας μας. Συγκεκριμένα, ερευνήθηκε ο τρόπος που προσλαμβάνουν και ερμηνεύουν τα θεσμικά πρόσωπα της εκπαίδευσης (διευθυντές, δάσκαλοι, περιφερειακοί διευθυντές εκπαίδευσης κ.λπ.) τις σχετικές με την εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών κυβερνητικές πολιτικές αλλά και το ζήτημα της διατήρησης της μητρικής γλώσσας των αλλοδαπών μαθητών. Εξετάστηκε, επίσης, το θέμα της διατήρησης της αλβανικής γλώσσας και, ιδιαίτερα, οι στρατηγικές και οι πρακτικές που ακολουθούν οι Αλβανοί γονείς σχετικά με τη διατήρησή της ή με την καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας στο οικογενειακό περιβάλλον σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Ο τρόπος, τέλος, που προσλαμβάνουν οι ίδιοι οι γονείς τις εξεταζόμενες κυβερνητικές πολιτικές αποτέλεσε, επίσης, αντικείμενο έρευνας. Η έρευνα βασίστηκε αφενός στην παρουσίαση και ανάλυση των θεσμικών κειμένων, που αναφέρονται στην εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών στην Ελλάδα, και αφετέρου σε συνεντεύξεις, που πραγματοποιήθηκαν με θεσμικά πρόσωπα της εκπαίδευσης, με Αλβανούς γονείς και με φορείς αλβανόγλωσσης εκπαίδευσης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 12 δημοτικά σχολεία αστικών, ημιαστικών και αγροτικών περιοχών τριών νομών της περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας (Θεσσαλονίκη, Σέρρες, Πιερία). Από την έρευνα προέκυψαν διάφορες τυπολογίες γλωσσικής κοινωνικοποίησης στις εξεταζόμενες οικογένειες. Σε γενικές γραμμές μπορεί όμως να υποστηριχτεί ότι στις αλβανικές κοινότητες, που εξετάσαμε, παρατηρήθηκαν τόσο τάσεις μετατόπισης αλλά και η διάθεση διατήρησης της αλβανικής γλώσσας. Το φαινόμενο της διατήρησης της αλβανικής αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον, καθώς παράλληλα επιχειρήσαμε να περιγράψουμε και να αναλύσουμε τις αναδυόμενες συλλογικότητες των Αλβανών μεταναστών και τα Τμήματα Διδασκαλίας της Αλβανικής Γλώσσας στην Κεντρική Μακεδονία, που ως βασικό σκοπό έχουν την καλλιέργεια της αλβανικής γλώσσας στις επόμενες γενιές. Από την έρευνα, επίσης, προέκυψε ότι οι οικογενειακές στρατηγικές καθώς και οι συλλογικές προσπάθειες των Αλβανών μεταναστών του ερευνητικού μας δείγματος συνδέονται στενά με τις κυβερνητικές πολιτικές αλλά και με τον τρόπο που αυτές προσλαμβάνονται και, τελικά, εφαρμόζονται από τα θεσμικά πρόσωπα της εκπαίδευσης. Αυτός ο τελευταίος παράγοντας φαίνεται πως επηρεάζει τη διαδικασία της γλωσσικής διατήρησης ή μετατόπισης της αλβανικής και τις οικογενειακές γλωσσικές στρατηγικές.