Προστατευόμενες περιοχές και τοπική κοινωνία: συγκριτική μελέτη σε επίπεδο απόψεων - γνώσεων διαφορετικών πληθυσμών: διαστάσεις αειφορίας και δημιουργικότητας στο χώρο της εκπαίδευσης

Abstract

The purpose of this study is to detect and record the knowledge of sixth year primary school and third year junior high school students, teachers, parents and bodies with regard to protected areas and the local environment as well as their views. The protection of some areas with distinctive features and of great value has drawn long-standing attention. Over the course of time, there has been a change in the purpose and the role of these protected areas. Local society participation is required with a view to the attainment of sustainable development. Its involvement in all activities for the achievement of sustainable development ensures mutual trust and solutions to problems at local and regional level. Managing protected areas is a complex and complicated process. With a view to attaining the best possible outcome, there should be a holistic, creative and innovative approach to consolidate the continuous improvement of knowledge and raise a deeper civic awareness as well as awareness of the distinctive social, cultural and economic features of each region, which is geared towards a human rights recognition as well as a recognition of the political and social frames of this management and the increasing technological development at that particular time. To implement the above, the role of education needs to be redefined, so that creative and innovative ability stays alive in all levels of education. Citizens’ participation in decision-making is necessary in order to reverse the environmental crisis and achieve sustainability and prosperity on the planet. Nature itself can function as a teacher and a mentor in protected areas management and environmental protection in general. Aithonas valley in Rhodes, a part of which has recently been classified as a protected area with distinctive features. The survey was conducted in the period from February to May 2014. It provides inventory data on the number of students. Sixty-eight sixth year primary school and seventy-two third year junior high school students of the study area were interviewed in order to record the differentiation in students’ knowledge and views on protected areas and the local environment in accordance with their respective education level. Also, semi-structured interviews were conducted as part of the survey after 10 of students’ parents (5 primary and 5 secondary) were selected at random along with 10 teachers (4 primary and 6 secondary teachers) and 10 people of the local bodies (6 elected representatives of the local authorities and 4 members of the local cultural association). SPSS statistical program was applied for the processing of the questionnaires and the semi-structured interviews. Then, the results of the survey were recorded and analyzed, which resulted in conclusions and suggestions. According to the findings, it is evident that the local bodies, the teachers and the parents in Archangelos have a better knowledge of the distinctive features of their region, culture and history, while their knowledge regarding the local environment is sufficient and they are aware of and ready for the sustainable development of the area. On the basis of gender differentiation, it is evident that the girls know more about the environment and their area than the boys and their sense of localism and local mindset is more intense than the boys’. On the basis of education level, it is noted that the junior high school students are more knowledgeable about the local environment than the primary school students as they are better informed about protected areas, the local society, its history and culture. Finally, it is observed that an environmental education program is not always sufficient enough to change knowledge or views, when it does not activate students. It would be interesting if this survey could be addressed to different age groups, investigate views and attitudes of tourists visiting the island of Rhodes as well as expectations with regard to ecotourism, expand beyond the borders of only one case study in order to investigate and record the endangered species and the flora and fauna of the Dodecanese. Moreover, it would be challenging if research were conducted in women’s cooperatives regarding ecotourism and the benefits of the local flora, its exploitation and study of the residents’ knowledge and views on organic products and organic crops in areas in the immediate proximity of the protected ones.

Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί να ανιχνεύσει και να καταγράψει τις γνώσεις και τις απόψεις μαθητών/τριών ΣΤ’ τάξης του Δημοτικού και μαθητών/τριών Γ΄τάξης του Γυμνασίου καθώς και των φορέων, εκπαιδευτικών και γονέων σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές και το τοπικό περιβάλλον.Το ενδιαφέρον για την προστασία κάποιων περιοχών που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή έχουν ιδιαίτερη αξία είναι παλιό. Με το πέρασμα των χρόνων, έχει επέλθει μια αλλαγή στις προστατευόμενες περιοχές όσον αφορά το σκοπό τους και το ρόλο τους. Η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας είναι απαραίτητη, προκειμένου να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Η εμπλοκή της σ’ όλες τις δράσεις για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης, διασφαλίζει την αμοιβαία εμπιστοσύνη και τη βεβαιότητα για τη λύση των προβλημάτων σε τοπικό και όχι μόνο επίπεδο. Η διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, είναι μια διεργασία σύνθετη και πολύπλοκη. Για να επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, πρέπει να προσεγγίζεται ολιστικά, δημιουργικά και καινοτόμα, έτσι ώστε να υπάρχει συνεχής βελτίωση των γνώσεων για να εδραιώνεται η βαθύτερη συνειδητοποίηση των πολιτών, ταυτόχρονα όμως με τη συνειδητοποίηση των ιδιαίτερων κοινωνικών, πολιτισμικών και οικονομικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής. Για την υλοποίηση των παραπάνω πρέπει να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος της εκπαίδευσης, ώστε η ικανότητα της δημιουργικότητας και της καινοτομίας να διατηρείται ζωντανή σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης.Η συμμετοχή όλων των πολιτών στα κοινά, είναι απαραίτητη για την αντιστροφή της περιβαλλοντικής κρίσης και την πορεία για την αειφορία και την ευημερία στον πλανήτη. Η ίδια η φύση μπορεί να λειτουργήσει ως δάσκαλος και μέντορας στο σχεδιασμό και διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος γενικότερα. Η αειφορική διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, αποβλέπει στην παροχή ευημερίας με ένα οικολογικό βιώσιμο μοντέλο καθώς και στη βιώσιμη ανάπτυξη όχι μόνο των τοπικών κοινωνιών αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας.Ως μελέτη περίπτωσης, επιλέχτηκε η κοιλάδα του Αίθωνα στη Ρόδο, της οποίας ένα τμήμα της πρόσφατα εντάχθηκε σε καθεστώς προστασίας και παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.Η έρευνα διεξήχθη κατά το χρονικό διάστημα από Φεβρουάριο μέχρι και Μάιο του 2014. Ήταν απογραφική ως προς τους μαθητές. Συμμετείχαν όλοι οι μαθητές/τριες που φοιτούσαν στην ΣΤ΄ τάξη των Δημοτικών σχολείων της περιοχής μελέτης (68 μαθητές/τριες) και οι μαθητές/τριες που φοιτούσαν στην Γ΄ τάξη του Γυμνασίου της ίδιας περιοχής (72 μαθητές/τριες), θέλοντας να καταγράψουμε τη διαφοροποίηση των γνώσεων και των απόψεων σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές και το τοπικό περιβάλλον σε μαθητές/τριες που ολοκληρώνουν σπουδές ανά βαθμίδα εκπαίδευσης. Επιπλέον στην έρευνα, χρησιμοποιήθηκε ημιδομημένη συνέντευξη, όπου επιλέχτηκαν με τυχαία δειγματοληψία 10 γονείς από τους γονείς των μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα (5 από το Δημοτικό και 5 από το Γυμνάσιο), 10 εκπαιδευτικοί των μαθητών της έρευνας (4 δάσκαλοι και 6 καθηγητές) και 10 φορείς του τόπου (οι 6 αιρετοί εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και 4 μέλη των πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής). Η επεξεργασία των ερωτηματολογίων και της ημιδομημένης συνέντευξης διενεργήθηκε με το στατιστικό πακέτο SPSS. Στη συνέχεια, έγινε η καταγραφή και ανάλυση των αποτελεσμάτων και τέλος εξήχθησαν τα συμπεράσματα και διατυπώθηκαν οι προτάσεις.Από τα αποτελέσματα που προέκυψαν, καθίσταται αντιληπτό ότι οι φορείς, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς στον Αρχάγγελο, γνωρίζουν καλύτερα από τους μαθητές/τριες τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου τους, τον πολιτισμό τους και την ιστορία τους, ενώ οι γνώσεις τους αναφορικά με το τοπικό περιβάλλον είναι επαρκείς και είναι ενημερωμένοι και σε ετοιμότητα για την αειφορική διαχείριση της περιοχής. Με βάση το φύλο, διαφαίνεται ότι τα κορίτσια γνωρίζουν καλύτερα το περιβάλλον και τον τόπο τους.Με βάση τη βαθμίδα εκπαίδευσης, παρατηρείται ότι οι μαθητές/τριες του Γυμνασίου έχουν περισσότερες γνώσεις για το τοπικό περιβάλλον από τους μαθητές/τριες του Δημοτικού, καθώς είναι και καλύτερα ενημερωμένοι για τις προστατευόμενες περιοχές, γνωρίζουν για την τοπική κοινωνία, την ιστορία και τον πολιτισμό της. Τέλος, παρατηρείται, ότι ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης δεν είναι πάντα αρκετό για αλλαγή γνώσεων ή και απόψεων εάν αυτό δεν ενεργοποιεί τους μαθητές. Ενδιαφέρον θα είχε, η έρευνα να μπορεί να απευθυνθεί σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, ακόμη, να διερευνηθούν οι απόψεις και οι στάσεις των τουριστών που επισκέπτονται την κοιλάδα του Αίθωνα και το νησί της Ρόδου ευρύτερα και τις προσδοκίες για θεματικές που αφορούν τον οικοτουρισμό, να επεκταθεί σε διαφορετικές μελέτες περίπτωσης, όπως η διερεύνηση και καταγραφή των υπό εξαφάνιση ζώων και φυτών της χλωρίδας και πανίδας της Δωδεκανήσου, να διεξαχθεί έρευνα σε γυναικείους συνεταιρισμούς σε σχέση με τον οικοτουρισμό και τα οφέλη που προέρχονται από την τοπική χλωρίδα και την αξιοποίησή της καθώς και έρευνα, για μελέτη των απόψεων και γνώσεων των κατοίκων απέναντι στα βιολογικά προϊόντα και τις βιολογικές καλλιέργειες σε περιοχές που γειτνιάζουν με προστατευόμενες περιοχές.