Επιδημιολογική μελέτη της παιδικής παχυσαρκίας: η επίδραση της σωματικής δραστηριότητας και των διατροφικών συνηθειών

Abstract

Introduction: Childhood obesity has become a modern epidemic with escalating rates. Several risk factors have been identified, however their role in its aetiopathogenesis largely remains unclear. The purpose of this study is to evaluate the association between childhood obesity with physical activity and dietary patterns in children aged 10-12 years old living in urban environment in Greece. Material-Methods: During the years 2007-2009 700 children attending the 4th to 6th grade classes (323 boys and 377 girls) participated in the study. Questionnaires regarding several demographics and lifestyle characteristics of the children, as well as specific and validated dietary and physical activity questionnaires were given to the children. Furthermore, the dietary questionnaire was developed and validated before the start of the study. Body height and weight were measured and body mass index was calculated in order to classify subjects as overweight or obese (IOTF classification). Multivariate techniques were applied (Principal Components Analysis) in order to extract the physical activity patterns and simple and multiple logistic regression analysis were used in order to assess the relationship between the obesity status of the children with several dietary and physical activity patterns. Results: 33.9 % of the boys and 22.1 % of the girls were classified as overweight and 9.4% of the boys and 8.6% of the girls as obese (p = 0.006). Eight physical activity patterns were identified, including increased physical activity in weekdays and in weekends, sports physical activity, vigorous, moderate and low physical activity. Increased physical activity on weekends and vigorous physical activity in boys were negatively associated with being overweight or obesity in boys (odds ratio (OR): 0.65 (95% CI: 0.48 – 0.90) and 0.66 (95% CI: 0.49 – 0.88). Moreover, girls who participated in excess of 3 hours in extracurricular sport activities were 59% less likely to be overweight or obese than their non participating counterparts, adjusted for several confounders (adjusted OR: 0.41, 95% CI: 0.20-0.83). Finally, overall children who consumed more than 3 meals per day and also consumed breakfast daily, were 2 times less likely to be overweight or obese (adjusted OR: 0 49 95% CI: 0.27-0.88). Discussion: Our findings demonstrate the important role of vigorous physical activity in the maintenance of normal weight of adolescents. Moreover, participation in extracurricular sports activity is inversely related to overweight or obesity in 10-12 years old Greek girls and a combined higher meal frequency and daily breakfast consumption dietary pattern is associated with lesser overweight and obesity in children. All these patterns could help children to maintain their normal weight status.

Εισαγωγή: Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί μια σύγχρονη επιδημία η οποία καλπάζει με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς αποτελώντας ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα δημοσίας υγείας. Διάφοροι παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για αυτήν την αύξηση χωρίς όμως να έχει αποσαφηνιστεί ο ρόλος τους στην αιτιοπαθογένειά της. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της συσχέτισης των διατροφικών συνηθειών και της σωματικής δραστηριότητας με το υπερβάλλον βάρος και την παχυσαρκία παιδιών ηλικίας 10-12 ετών που διαβιούν σε αστικό περιβάλλον. Υλικό και Μέθοδος: Κατά το χρονικό διάστημα 2007-2009 700 παιδιά (323 αγόρια και 377 κορίτσια) που φοιτούσαν στην 4η μέχρι την 6η τάξη του δημοτικού σχολείου συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο στο οποίο αξιολογούσαν διάφορα δημογραφικά χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής τους, καθώς διατροφικές συνήθειες και πρότυπα φυσικής δραστηριότητας με τη χρήση ειδικών και έγκυρων ερωτηματολογίων, εκ των οποίων η εγκυρότητα του διατροφικού ερωτηματολογίου τεκμηριώθηκε σε μικρότερη μελέτη στα πλαίσια της παρούσας διδακτορικής διατριβής. Επίσης στα παιδιά της μελέτης μετρήθηκε το βάρος και το ύψος τους, ώστε να υπολογιστεί ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και να ταξινομηθούν σε υπέρβαρα και παχύσαρκα με την χρήση των τυποποιημένων τιμών για την ταξινόμηση του ΔΜΣ στην παιδική ηλικία (κατηγοριοποίηση IOTF). Για την στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν πολυμεταβλητές μέθοδοι ανάλυσης (Ανάλυση σε Κυρίες Συνιστώσες) καθώς και μονοπαραγοντική και πολυπαραγοντική ανάλυση λογαριθμιστικής παλινδρόμησης. Αποτελέσματα: Ο επιπολασμός του υπερβάλλοντος βάρους στο δείγμα της μελέτης ήταν 34% στα αγόρια και 22% στα κορίτσια, ενώ ο επιπολασμός της παχυσαρκίας ήταν 9,4% στα αγόρια και 8,6% στα κορίτσια. Διαπιστώθηκαν 8 πρότυπα σωματικής δραστηριότητας όπως αυξημένη σωματική δραστηριότητα τις σχολικές ήμερες, αυξημένη αθλητική δραστηριότητα, καθώς και τα πρότυπα της έντονης, μέτριας και χαμηλής σωματικής δραστηριότητας. Η αυξημένη φυσική δραστηριότητα κατά τα σαββατοκύριακα και η έντονη φυσική δραστηριότητα συσχετίσθηκε αρνητικά με το υπερβάλλον βάρος και την παχυσαρκία στα αγόρια (προσαρμοσμένος σχετικός λόγος πιθανοτήτων (ΣΛ): 0,65 (95% ΔΕ: 0,480-0,90) και 0,66 (95% ΔΕ: 0,49-0,88)) αντίστοιχα. Ως προς την ενασχόληση των παιδιών με εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες διαπιστώθηκε ότι κορίτσια που συμμετέχουν σε περισσότερες από 3 ώρες την εβδομάδα σε εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες ήταν 59% λιγότερο πιθανό να είναι υπέρβαρα η παχύσαρκα σε σύγκριση με κορίτσια που συμμετέχουν λιγότερο από 3 ώρες/εβδομαδα λαμβάνοντας υπ’ όψη την επίδραση διαφόρων συγχυτικών παραγόντων (προσαρμοσμένος ΣΛ: 0,41 (95% ΔΕ: 0,20-0,83). Τέλος, διερευνήθηκε η επίδραση των διατροφικών πρότυπων της καθημερινής λήψης πρωινού και της κατανάλωσης πολλών μικρών γευμάτων (>3) ημερησίως και διαπιστώθηκε ότι παιδιά που ακολουθούσαν ταυτόχρονα και τα δύο πρότυπα διατροφής ήταν 2 φορές λιγότερο πιθανό να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα σε σύγκριση με παιδιά, οι διατροφικές συνήθειες των οποίων δεν χαρακτηρίζονταν από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Συμπεράσματα: Διαπιστώθηκε ότι πρότυπα σωματικής δραστηριότητας όπως η αυξημένη σωματική δραστηριότητα και η συμμέτοχη σε εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες, καθώς και η συμμόρφωση με την καθημερινή κατανάλωση πρωινού και την κατανάλωση πολλών γευμάτων ημερησίως, μπορεί να βοηθήσει παιδιά ηλικίας 10-12 ετών στη διατήρηση του φυσιολογικού σωματικού βάρους τους.