Ο ρόλος της σωματικής δραστηριότητας, της διατροφής και του τρόπου ζωής στην εμφάνιση του φαινομένου της παχυσαρκίας σε παιδιά σχολικής ηλικίας

Abstract

Epidemiological studies worldwide confirm a rapid increase in body fatness in young population. Recent studies show that young population in Greece is the most obese in Europe and one of the most obese in the world. The purpose of this epidemiological study was to record the prevalence of obesity in school-aged children and adolescents and to evaluate the obesity origins, interpreting at the same time, students’ social factors, lifestyle, their habitual physical activity and their eating behaviors in the family and school environment as well as during their leisure time activities. The present study was carried out in Greece in randomly selected 19 primary schools, 13 junior high schools and 8 high schools. A sample of 3546 students (1757 males & 1787 females) aged from 8 to 18 participated in this study. In order to assess the relationship between the students’ physical activity levels, dietary and sedentary behaviors, and the prevalence of childhood and adolescents obesity, a self-reported instrument was filled in while the students’ mothers completed a questionnaire which recorded the family’s nutritional habits and lifestyle behaviors. In this study population the body mass, stature, waist and hip circumferences, triceps and calf skinfold thickness, blood pressure, 10x5min agility and 30s abdominal strength test performance were measured, while the Mass/Stature, BMI, RI and WHR were estimated. The population obesity classification was based on BMI-age cutoffs IOTF criteria. Principal components factor analysis alpha reliability and Intra Class Correlation were applied for the assessment of construct validity and internal consistency of the subscales of our questionnaires. The ROC curves for the anthropometric indices validity evaluation, the X² test, the Pearson correlation as well as the ANOVA and MANOVA analyses were applied in order to assess the relationships and interrelationships between obesity and the obtained from the questionnaire data. The results showed that in the representative population of this study the prevalence of underweight was 2,8%, the 61,6% was normal weighted, the 25,2% overweight, the 7,7% obese and the 2,6% severely obese. During the environmental obesity etiology evaluation the students’ dietary behavior (no daily breakfast consumption, and calorie-dense food consumption), the family’s socioeconomic profile (mother’s employment away from home) and the limited physical activity from the participants (medium intensity exercise lasting from 20-30m/day) confirm that the students’ contemporary lifestyle behaviors lead to the epidemic of childhood and adolescents obesity in Greece.

Επιδημιολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν την ταχύτατη αύξηση της παχυσαρκίας παγκοσμίως στους πληθυσμούς ανηλίκων. Από πρόσφατες μελέτες επισημαίνεται ότι ο πληθυσμός ανήλικων στην Ελλάδα σήμερα, είναι ο πιο παχύσαρκος στην Ευρώπη και από τους πιο παχύσαρκους στον κόσμο. Σκοπός της επιδημιολογικής αυτής μελέτης είναι να καταγράψει τα ποσοστά της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους σχολικής ηλικίας και να αξιολογήσει τα αίτια εμφάνισής της, ερμηνεύοντας παράλληλα τους κοινωνικούς παράγοντες, τον τρόπο ζωής των μαθητών/τριων, το επίπεδο της σωματικής τους δραστηριότητας και τις διατροφικές τους συμπεριφορές μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο και κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Η παρούσα μελέτη διεξήχθη σε τυχαία επιλεγμένα 19 Δημοτικά σχολεία, 13 Γυμνάσια και 8 Γενικά Λύκεια της Ελλάδας. Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 3546 μαθητές/τριες (1757 αγόρια & 1787 κορίτσια) ηλικίας 8-18 ετών. Για την αναζήτηση της αιτιολογίας εμφάνισης της παχυσαρκίας χρησιμοποιήθηκε ένα ερωτηματολόγιο μαθητή/τριας καθώς και ένα ερωτηματολόγιο μητέρας για την διερεύνηση του ρόλου της οικογένειας. Στον πληθυσμό μελέτης μετρήθηκαν η σωματική μάζα, το ανάστημα, η περίμετρος κοιλίας και ισχίου, οι δερματοπτυχές του τρικέφαλου βραχιόνιου και του γαστροκνήμιου, η αρτηριακή πίεση, οι αναδιπλώσεις κορμού στα 30s και το τεστ ταχύτητας-επιδεξιότητας των 10x5m. Παράλληλα υπολογίστηκαν ο Δείκτης Μάζας/Αναστήματος, ο Δείκτης Μάζας Σώματος, ο Δείκτης Rohrer και ο WHR. Η εκτίμηση της παχυσαρκίας έγινε με κριτήριο τους πίνακες του ΔΜΣ-ηλικία της IOTF. Η ανάλυση αξιοπιστίας , η Intra Class Correlation και η παραγοντική ανάλυση κυρίως αξόνων (Factor analysis) εφαρμόστηκαν κατά την διαδικασία στάθμισης των ερωτηματολογίων της μελέτης. Οι καμπύλες ελέγχου διαγνωστικής εγκυρότητας ανθρωπομετρικών δεικτών ROC, η μέθοδος ελέγχου ανεξαρτησίας Χ², η ανάλυση Pearson, η ανάλυση διακύμανσης (ANOVA) και η πολλαπλή ανάλυση διακύμανσης MANOVA εφαρμόστηκαν για την ανεύρεση επιδράσεων ή αλληλεπιδράσεων μεταξύ των εξαρτημένων μεταβλητών της μελέτης και των σταθερών παραγόντων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στον αντιπροσωπευτικό πληθυσμό της παρούσας μελέτης το 2,8% ήταν ελιποβαρείς, το 61,6% κανονικής μάζας, το 25,2% υπέρβαροι, το 7,7% παχύσαρκοι και το 2,6% υπερβολικά παχύσαρκοι. Καταγράφοντας τα περιβαλλοντικά αίτια εμφάνισης της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας οι λανθασμένες διατροφικές στάσεις (η μη καθημερινή λήψη πρωϊνού πριν το σχολείο, η πρόσληψη έτοιμων, γρήγορων ή συσκευασμένων γευμάτων), το κοινωνικό προφίλ οικογένειας (εργασία μητέρας σε επάγγελμα εκτός σπιτιού) και η μειωμένη σωματική δραστηριότητα (απουσία άσκησης μέτριας έντασης διάρκειας 20-30min) επιβεβαιώνει ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής οδηγεί στην έξαρση της επιδημίας της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα.