Συμβολή στην επιδημιολογική μελέτη του κακοήθους μελανώματος του δέρματος στον χώρο της Βορείου Ελλάδος

Abstract

Cutaneous melanoma is less common than the familiar basal and squamous cell carcinoma of the skin, but accounts for the vast majority of skin cancer deaths. Since the 1970s, there have been reports of alarming increases in melanoma, initially in terms of mortality and then incidence. Both familiar and environmental factors are established risk factors for the development of cutaneous melanoma. Τhe aim of this epidemiological study is to examine the impact of various risk factors of cutaneous melanoma in the population of northern Greece. For a period of 20 years, 300 patients, 134 male and 166 female, with cutaneous melanoma from the northern Greece region were asked to complete an interview-administered questionnaire regarding various predisposing factors. Those factors that were documented and then statistically analyzed were the age, sex, socioeconomic status, geographical distribution in the area, the patient’s Fitpatrick skin type, the intermittent and/or chronic sun exposure, the colour of the eyes and hair, the number of naevi, the history of sun exposure during childhood and adolescence, the use of sunbeds and the personal and family history of skin cancer. Finally the histological type of cutaneous melanoma, the Breslow thickness, Clark level and area of the disease were also recorded. The population of northern Greece shows nodular melanomas especially thick, a trend that occurs primarily in people of eastern Europe and shows statistically important difference as compared to other Greek areas. Our patients came from both urban and rural regions. Their melanotic lesions appeared more frequently on the trunk of men and lower extremities of women. The age of onset in line with international standards, with head and neck melanomas occurring more frequently in patients older than 60. The dark Mediterranean phenotype, characterizing 60% of our cases, is not absolutely protective against the disease. In addition patients with light colored eyes and hair show inability to tan. The majority of our patients were of middle and low socioeconomic status. Only 2% of the patients reported a prior melanoma and 5.3% of them had a first-degree relative with the disease. 60% of our patients report intermittent sun exposure, while 37% engaged in work which led to chronic sun exposure. One in every four patients suffered from sunburn in childhood and adolescence, while one in three stated occupational sun exposure for more than 3 years during adolescence and young adulthood and one in two beards a small number of moles (0-20). The emerging of thick and nodular melanomas in the northern Greece population, which is inconsistent with the rest of the Mediterranean people, makes the public and medical community awareness of significant importance. Given that the incidence of cutaneous melanoma is too low to justify mass screening of the population, it is imperative to focus our efforts in informing the general population and alert the high risk groups. The creation of a national referral center of melanoma, as well as the establishment of official guidelines concerning prevention and follow-up may play a key role in the research and treatment of the disease.

Σκοπός της παρούσας αναδρομικής επιδημιολογικής μελέτης είναι η διερεύνηση των κυρίων προδιαθεσικών παραγόντων του δερματικού μελανώματος στους ασθενείς του βορειοελλαδικού χώρου και η συσχέτιση αυτών με την εμφάνιση της νόσου. Σε χρονικό διάστημα 20 ετών μελετήθηκαν 300 ασθενείς με μελάνωμα, 134 άνδρες και 166 γυναίκες (μέσος όρος ηλικίας 54,963 έτη), προερχόμενοι από τη βόρειο Ελλάδα, οι οποίοι νοσηλεύθηκαν σε τρία κέντρα αναφοράς της Θεσσαλονίκης. Καταγράφηκαν και αναλύθηκαν δεδομένα σχετικά με το φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την γεωγραφική κατανομή των ασθενών, την ευαισθησία στην ηλιακή ακτινοβολία, το χρώμα κόμης και οφθαλμών, τον αριθμό των σπίλων που έφεραν, το ιστορικό έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία, το ατομικό και οικογενές ιστορικό, τόσο για ΚΜ όσο και για άλλες καρκινικές ή προκαρκινικές βλάβες, και τέλος με τον ιστοπαθολογικό τύπο της βλάβης, το πάχος και την εντόπισή της. Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκε ένα ειδικό ερωτηματολόγιο, ενώ ακολούθησε στατιστική μελέτη συσχέτισης των διαφόρων υπό μελέτη παραμέτρων. Ο πληθυσμός της βόρειας Ελλάδας εμφανίζει κυρίως οζώδη μελανώματα με μεγάλο πάχος, μια εικόνα που συναντάται κυρίως στους λαούς της ανατολικής Ευρώπης. Η διαφορά όσον αφορά το μεγαλύτερο βάθος διήθησης των ανευρισκόμενων μελανωμάτων βρίσκεται στατιστικά σημαντική σε σχέση με άλλους πληθυσμούς της Ελλάδας (Θεσσαλία, Κρήτη) και της κεντρικής Ευρώπης. Ο σκούρος μεσογειακός φαινότυπος, που χαρακτήριζε το 60% των περιστατικών, δεν είναι απόλυτα προστατευτικός απέναντι στη νόσο. Επιπρόσθετα οι φέροντες ανοιχτό χρώμα κόμης και οφθαλμών εμφανίζουν αδυναμία μαυρίσματος. Οι ασθενείς μας προέρχονται τόσο από αστικά κέντρα, όσο και από την περιφέρεια, δηλαδή από αγροτικές περιοχές. Η ηλικία εμφάνισης του μελανώματος συμφωνεί με τα διεθνή δεδομένα, με τα μελανώματα κεφαλής και τραχήλου να εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε ασθενείς ηλικίας άνω των 60 ετών. Οι βλάβες εμφανίζονται συχνότερα στον κορμό των ανδρών και τα κάτω άκρα των γυναικών. Η πλειοψηφία των ασθενών ήταν μέσου και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, και ανέφερε ελεύθερο ατομικό ιστορικό ως προς την εμφάνιση και άλλου δερματικού καρκίνου. Το 2% είχε νοσήσει στο παρελθόν από ΚΜ και μόλις το 5,3% των ασθενών είχαν συγγενείς 1ου βαθμού με μελάνωμα. Το 60% των ασθενών ανέφερε διαλείπουσα ηλιοέκθεση, ενώ το 37% ασχολούνταν με εργασίες που συνεπάγονταν την χρόνια έκθεση στον ήλιο. Ένας στους δύο έφερε σχετικά μικρό αριθμό σπίλων (0-20), ένας στους τέσσερεις ασθενείς ανέφερε ηλιακά εγκαύματα σε παιδική/εφηβική ηλικία, ενώ ένας στους τρεις επαγγελματική έκθεση στον ήλιο για περισσότερα από 3 χρόνια στην εφηβεία και τη νεαρή ενήλικη ζωή. Η συχνή εμφάνιση προχωρημένων διηθητικών δερματικών μελανωμάτων, επιθετικής μορφής, στους ασθενείς του βορειοελλαδικού χώρου, γεγονός που δεν ανευρίσκεται σε λοιπούς μεσογειακούς πληθυσμούς, πιθανότατα οφείλεται σε έλλειψη ορθής ενημέρωσης και επαγρύπνησης τόσο της ιατρικής κοινότητας, όσο και του γενικού πληθυσμού. Δεδομένου του ότι η επίπτωση του μελανώματος είναι πολύ μικρή για να δικαιολογήσει τον μαζικό προληπτικό έλεγχο, είναι απαραίτητο η προσοχή πέρα από την ενημέρωση του γενικού πληθυσμού να στραφεί στην παρακολούθηση των ομάδων υψηλού κινδύνου για εμφάνιση της νόσου. Καθοριστικό ρόλο στην έρευνα, την πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση του μελανώματος, μπορεί να διαδραματίσει η δημιουργία ενός εθνικού κέντρου αναφοράς της νόσου και η θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών πρόληψης και παρακολούθησης των ασθενών.