Ο ρόλος των αρθρόποδων και των τρωκτικών στη μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων σε επιβατηγά πλοία

Abstract

The aim of this study was: a) to examine the public health importance of vector species onboard passenger ships, b) to survey ferries for the presence of rodents and arthropods of public health importance, b) to identify ship locations which facilitate pest infestations, and c) to evaluate the implemented pest control programmes. A detailed standardized questionnaire was developed to record information about ship characteristics and pest control practices, which were used to evaluate risk factors possibly associated with pest infestations. In addition, the archives of the Piraeus Port Health Authority and the Department of Hygiene of the Ministry of Mercantile Marine were reviewed to identify complaints related to the presence of pests aboard ships from 1994 to 2004. Only complaints which were investigated and confirmed by the Public Health Officers were included in our study results. Trapped cockroaches were investigated for Salmonella spp. A total of 486 traps for insects and rodents were placed in 21 ferries. Archives of Public Health Authorities were reviewed to identify complaints regarding the presence of pest species on board ferries from 1994 to 2004. A detail questionnaire was used to collect data on ship characteristics and pest control practices. Eighteen ferries were infested with flies (85.7%), 11 with cockroaches (52.3%), three with bedbugs, and one with fleas. Other species had been found on board were ants, spiders, butterflies, beetles, and a lizard. A total of 431 Blattella germanica species were captured in 28 (9.96%) traps, and 84.2% of them were nymphs. Ship locations with infestations were galleys (refrigerators), where cockroaches were captured in 22,73% of the traps were placed, while 78,19% of the total number of cockroaches were found there, food storage rooms with 16,67% trap success and 1,62% of the captured insect population, appliances in the ship galley with 10% trap success and 1,39% of the total cockroach population and pantries. Other infested places were bars, garbage rooms and dining rooms. Cockroach infestation was negatively associated with ferries in which Hazard Analysis Critical Control Point system was applied to ensure food safety on board (Relative Risk, RR=0.23, p=0.03), and positively associated with ferries in which cockroaches were observed by crew (RR=4.09, p=0.007), no cockroach monitoring log was kept (RR=5.00, p=0.02), and pesticide sprays for domestic use were applied by crew (RR=4.00, p=0.05). Cockroach infested ships had higher age (p=0.03). A total of 205 rat traps were placed, but neither rats nor mice were found on any ship, but three ferries had been infested with a rodent in the past. Design and construction control measures, as well as application of an integrated pest control programme are necessary for the prevention of infestations. Different pests of public health importance can be found on board ferries. Integrated pest control programs should involve control measures for a variety of pest species including flies, cockroaches, fleas, bedbugs, ants, and rodents. Early identification of their presence is important to avoid large infestations. Measures for cockroach control should be more persistent in older ships, while different ship locations should be monitored and treated depending on the pest species. HACCP system aids in the prevention of cockroach infestations on board.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η εκτίμηση της επιδημιολογικής σημασίας των αρθρόποδων και των τρωκτικών στη μετάδοση παθογόνων μικροοργανισμών στους επιβάτες και στο πλήρωμα επιβατηγών πλοίων, η ταυτοποίηση και ποσοτική έκφραση αρθροπόδων υγειονομικής σημασίας και τρωκτικών που παγιδεύτηκαν στα πλοία και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων προγραμμάτων πρόληψης και καταπολέμησης. Για τον σκοπό της μελέτης πραγματοποιήθηκε έρευνα σε 21 πορθμεία και 2 κρουαζιερόπλοια. Η μεθοδολογία της έρευνας περιελάμβανε τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα χαρακτηριστικά των πλοίων και τις μεθόδους αντιμετώπισης των επιβλαβών οργανισμών που εφαρμόζονταν σε αυτά, την καταγραφή των παραπόνων και των καταγγελιών στις αρμόδιες αρχές των λιμένων για το χρονικό διάστημα από το 1994 έως το 2004, τα οποία αφορούσαν την παρουσία εντόμων και τρωκτικών, στα υπό μελέτη πλοία, τις συλλήψεις αρθρόποδων και τρωκτικών με την τοποθέτηση παγίδων εντός των πλοίων και την εργαστηριακή εξέταση εντόμων για την ανίχνευση παθογόνων μικροοργανισμών. Από τα 21 πορθμεία που συμμετείχαν στη μελέτη, τα 18 είχαν προσβληθεί από μύγες (85.7%), τα 11 (52,3%) ήταν προσβεβλημένα από κατσαρίδες, τρία από κοριούς και ένα από ψύλλους. Άλλα είδη που βρέθηκαν εντός των πλοίων ήταν μυρμήγκια, αράχνες, πεταλούδες, σκαθάρι και μία σαύρα. Τοποθετήθηκαν 298 παγίδες, ενώ 17 από αυτές δεν βρέθηκαν κατά τη διαδικασία της συλλογής τους. Οι κατσαρίδες παγιδεύτηκαν σε 28 (9.96%) από τις 281 παγίδες που συλλέχθηκαν. Συνολικά παγιδεύτηκαν 431 κατσαρίδες σε 11 πλοία. Ένα πλοίο είχε μέση προσβολή αφού παγιδεύτηκαν 380 κατσαρίδες (13 συλλήψεις ανά βράδυ), ενώ 10 πλοία είχαν μικρή προσβολή αφού ο αριθμός των κατσαρίδων που παγιδεύτηκαν ήταν από 1 έως 13 (από 0,1 έως 3,4 συλλήψεις ανά βράδυ). Όλες οι κατσαρίδες που παγιδεύτηκαν ήταν του είδους Blattella germanica. Από τις 431 κατσαρίδες, οι 363 (84.2%) ήταν νύμφες. Σε πέντε πλοία η αναλογία νύμφες/ενήλικες ήταν μεγαλύτερη του 4/1, επομένως ο πληθυσμός χαρακτηρίστηκε ως «αναπτυσσόμενος», ενώ στα υπόλοιπα έξι πλοία η αναλογία ήταν μικρότερη του 4/1, επομένως ο πληθυσμός χαρακτηρίστηκε «σε υποχώρηση». Οι περιοχές των πλοίων με τη συχνότερη προσβολή ήταν τα μαγειρεία (μοτέρ των ψυγείων) με ποσοστό θετικών παγίδων 22,73% και ποσοστό των συνολικά συλληφθέντων κατσαρίδων 78,19%, οι χώροι αποθήκευσης τροφίμων με 16,67% θετικές παγίδες και ποσοστό 1,62% των συνολικών συλληφθέντων κατσαρίδων, οι συσκευές των μαγειρείων με ποσοστά 10% και 1,39% αντίστοιχα και οι κουζίνες ελαφρών γευμάτων (δεσπέντζα) με ποσοστά 14,29% και 2,09% αντίστοιχα. Άλλοι χώροι που βρέθηκαν προσβεβλημένοι ήταν τα μπαρ, η περιοχή φύλαξης απορριμμάτων και οι τραπεζαρίες. Η προσβολή από κατσαρίδες συσχετίστηκε αρνητικά με πλοία στα οποία είχε εφαρμοστεί το σύστημα ανάλυσης κινδύνου στα κρίσιμα σημεία ελέγχου (Hazard Analysis Critical Control Point, HACCP) (RR=0,23, p=0,03). Θετική συσχέτιση βρέθηκε στα πλοία στα οποία είχε διαπιστωθεί η ύπαρξη κατσαρίδες (RR=4,09, p=0,007) από τα μέλη του πληρώματος, σε αυτά που δεν υπήρχε αρχείο καταγραφής και παρακολούθησης εντόμων (RR=5,00, p=0,02), και σε αυτά που γινόταν εφαρμογή βιοκτόνων για οικιακή χρήση από το πλήρωμα (RR=4,00, p=0,05). Η χρήση των εντομοκτόνων Α και Β, των οποίων η δραστική ουσία είναι Cyfluthrin/spray (RR=2,84, p=0,01) και Fripronil/gel (RR=2,93, p=0,02) αντίστοιχα, συσχετίστηκαν θετικά με τα πλοία με κατσαρίδες. Τα προσβεβλημένα πλοία είχαν στατιστικά σημαντική διαφορά ηλικίας σε σχέση με αυτά που δεν είχαν προσβληθεί (Διάμεσος=5, IQR=5-5, p=0,03). Συνολικά τοποθετήθηκαν 205 παγίδες για ποντικούς αλλά κανένα τρωκτικό δεν συλλήφθηκε. Υπάρχουν όμως τρεις αναφορές για την παρουσία τρωκτικών εντός τριών διαφορετικών πλοίων. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της προσβολής των πλοίων από τα αρθρόποδα υγειονομικής σημασίας και τα τρωκτικά προϋποθέτει την κατάλληλη η ναυπήγηση του πλοίου με συγκεκριμένες προδιαγραφές και την εφαρμογή του ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών. Το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για επιβλαβείς οργανισμούς όπως οι κατσαρίδες, οι μύγες, οι ψύλλοι, οι κοριοί, τα μυρμήγκια και τα τρωκτικά, τα οποία βρέθηκαν εντός των ελληνικών επιβατηγών πλοίων κατά τη διάρκεια της έρευνας. Η παρακολούθηση και η καταγραφή όσων αφορά την πρόληψη και την αντιμετώπιση των προσβολών από επιβλαβείς οργανισμούς αποδείχτηκε αποτελεσματική για τη μείωση της προσβολής από κατσαρίδες στα πλοία. Η εφαρμογή του συστήματος HACCP συμβάλλει στην πρόληψη της προσβολής από κατσαρίδες εντός των πλοίων.