(Αν)αντιστοιχία γένους, αριθμού και πτώσης των κλιτών μερών του λόγου και φαινόμενα παρεμβολής μέσα στο πλαίσιο της πρότασης στη Νέα Ελληνική ως Γ1 και Γ2

Abstract

This dissertation investigates the comprehension and processing of restrictive subject relative clauses (SRCs) and object relative clauses (ORCs) in Greek by neurotypical adult native speakers (NSs) of Greek and non native speakers (NNSs) of Greek with different first languages. Research has shown that ORCs are more difficult to comprehend and process than SRCs. Featural Relativized Minimality (Rizzi 2004) attributes this difficulty to the intervention of a Determiner Phrase (DP) between the moved DP and its trace. According to this theory, the difficulty in ORCs can be mitigated if the moved DP and the intervening DP differ in morphosyntactic features that are morphologically expressed in verbal inflection and function as attractors that trigger the movement of a DP to subject position. In the literature, these features are referred to as “active” morphosyntactic features. One of the aims of this research is to examine the role of morphosyntactic features in the comprehension and processing of SRCs and ORCs in Greek. Specifically, it investigates whether mismatches in gender, number, or case between the moved and the intervening DP ameliorate the performance on ORCs in Greek. Furthermore, based on the results from both NSs and NNSs, the study examines whether the effects of the variables differ among the three groups, whether NNSs follow similar or different processing patterns compared to NSs, and whether the performance of NNSs improves and approaches the performance of NSs as their proficiency level increases. Additionally, the study investigates the role of working memory in the comprehension and processing of relative clauses, as well as the extent to which participants’ age and educational background influence their performance. The second aim of this research is to examine whether the presence of “active” gender in NNSs’ first language (L1) influences the performance on ORCs in Greek, a language in which gender is not an “active” morphosyntactic feature. The third aim of this dissertation is to explore whether the structure of relative clauses in the L1 of NNSs affects the comprehension and processing of relative clauses in Greek. Specifically, the study investigates the comprehension and processing of relative clauses in Greek –a language with head-initial relative clauses– by NNSs whose L1 has either head-final or head-initial relative clauses. In exploring these issues, the following are considered: (a) Relativized Minimality, (b) the Dependency Locality Theory, (c) the Structural Distance Account, (d) the Linear Distance Theory. The study involved 56 NSs of Greek, 54 NNSs of Greek at the B proficiency level, and 50 NNSs of Greek at the C proficiency level. The participants took part in two experiments: a sentence-picture matching task, where accuracy and decision times were collected, and a self-paced reading task, where accuracy and reading times were recorded. Additionally, NNSs, at both proficiency levels, were divided into subgroups based on (a) whether gender was an “active” or “non-active” morphosyntactic feature in their L1, (b) whether their L1 had head-final or head-initial relative clauses. The results showed that number, as an “active” morphosyntactic feature in Greek, improved the performance on ORCs when there was a number mismatch between the moved and the intervening DP, confirming featural Relativized Minimality and previous studies. Case mismatch significantly improved only decision and reading times either in SRCs or in both SRCs and ORCs. Gender effects were observed only in decision times in the sentence-picture matching task, specifically in the group of NNSs at the B proficiency level whose L1 had gender as an “active” morphosyntactic feature. The three groups (NSs, NNSs-B level, NNSs-C level) differed in the effect of certain variables, while no effect of working memory, age and educational background was found on the comprehension and processing of relative clauses. Regarding whether the structure of relative clauses in the L1 affects the comprehension and processing of relative clauses in Greek, both NNSs with head-final relative clauses and those with head-initial relative clauses in their L1 showed better performance on SRCs than on ORCs in Greek. However, some findings indicated that NNSs at the B proficiency level whose L1 had head-final relative clauses exhibited significant differences in comprehension and processing compared to those whose L1 had head-initial relative clauses.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει την κατανόηση και την επεξεργασία περιοριστικών αναφορικών προτάσεων υποκειμένου και αντικειμένου στην ελληνική γλώσσα. Στην έρευνα συμμετείχαν νευροτυπικοί ενήλικες φυσικοί ομιλητές (ΦΟ) της ελληνικής και μη φυσικοί ομιλητές (ΜΦΟ) της ελληνικής με διαφορετικές πρώτες γλώσσες. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι αναφορικές προτάσεις αντικειμένου είναι πιο δύσκολες στην κατανόηση και την επεξεργασία τους από τις αναφορικές προτάσεις υποκειμένου σε διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Η Αρχή του Σχετικοποιημένου Ελαχίστου (featural Relativized Minimality, Rizzi 2004) αποδίδει τη δυσκολία αυτή στην παρεμβολή μιας Φράσης Προσδιοριστικού Δείκτη (ΦΠΔ) μεταξύ του μετακινημένου στοιχείου και του ίχνους του, κάτι που δεν παρατηρείται στις αναφορικές προτάσεις υποκειμένου. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία, η δυσκολία στις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου μπορεί να περιοριστεί αν το μετακινημένο στοιχείο και το στοιχείο που παρεμβάλλεται διαφέρουν σε μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά που μαρκάρονται στη μορφολογία του ρήματος και είναι υπεύθυνα για συντακτική μετακίνηση. Στη βιβλιογραφία, αυτά τα χαρακτηριστικά αναφέρονται ως «ενεργά» μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά. Πρώτος στόχος της έρευνας είναι η διερεύνηση του ρόλου των μορφοσυντακτικών χαρακτηριστικών στην κατανόηση και την επεξεργασία περιοριστικών αναφορικών προτάσεων υποκειμένου και αντικειμένου στην ελληνική γλώσσα. Συγκεκριμένα, διερευνάται αν η αναντιστοιχία ως προς το γένος, τον αριθμό ή την πτώση μεταξύ του μετακινημένου και του παρεμβαλλόμενου στοιχείου βελτιώνει την επίδοση στις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου. Παράλληλα, με βάση τα αποτελέσματα, εξετάζεται αν οι επιδράσεις των μεταβλητών διαφέρουν μεταξύ ΦΟ και ΜΦΟ, αν οι ΜΦΟ ακολουθούν παρόμοιο ή διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας σε σχέση με τους ΦΟ και αν η επίδοσή τους βελτιώνεται και πλησιάζει την επίδοση των ΦΟ όσο αυξάνεται το επίπεδο γλωσσομάθειας. Επιπλέον, διερευνάται ο ρόλος της εργαζόμενης μνήμης, καθώς και αν η ηλικία και το εκπαιδευτικό υπόβαθρο των συμμετεχόντων επηρεάζουν την επίδοσή τους. Δεύτερος στόχος είναι να διερευνηθεί αν το ενεργό μορφοσυντακτικό χαρακτηριστικό του γένους στην πρώτη γλώσσα (Γ1) των ΜΦΟ επηρεάζει την επίδοσή τους στις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου στην ελληνική, όπου το γένος δεν αποτελεί ενεργό μορφοσυντακτικό χαρακτηριστικό. Το τρίτο ζήτημα που εξετάζει η διατριβή είναι κατά πόσο η δομή των αναφορικών προτάσεων στη Γ1 των ΜΦΟ επηρεάζει την κατανόηση και την επεξεργασία τους στην ελληνική. Συγκεκριμένα, εξετάζεται η κατανόηση και η επεξεργασία αναφορικών προτάσεων στην ελληνική –μια γλώσσα με μετα-ονοματικές αναφορικές προτάσεις– από ΜΦΟ με προ-ονοματικές ή μετα-ονοματικές αναφορικές προτάσεις στη Γ1. Για το συγκεκριμένο ζήτημα λαμβάνονται υπόψη: (α) η Αρχή του Σχετικοποιημένου Ελαχίστου, (β) η Προσέγγιση της Δομικής Απόστασης, (γ) η Θεωρία της Εξαρτημένης Τοπικότητας, (δ) η Θεωρία της Γραμμικής Απόστασης. Στην έρευνα συμμετείχαν 56 ΦΟ της ελληνικής, 54 ΜΦΟ της ελληνικής στο Β επίπεδο γλωσσομάθειας και 50 ΜΦΟ της ελληνικής στο Γ επίπεδο γλωσσομάθειας. Οι συμμετέχοντες πήραν μέρος σε δύο πειραματικά έργα: ένα πείραμα αντιστοίχισης πρότασης-εικόνας και ένα πείραμα αυτορρυθμιζόμενης ανάγνωσης προτάσεων. Επιπλέον, οι ΜΦΟ, τόσο του Β όσο και του Γ επιπέδου, χωρίστηκαν σε ομάδες ανάλογα με το (α) αν στη Γ1 τους το γένος ήταν ενεργό ή μη ενεργό μορφοσυντακτικό χαρακτηριστικό, (β) αν η Γ1 τους παρουσίαζε προ-ονοματικές ή μετα-ονοματικές αναφορικές προτάσεις. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο αριθμός, ως ενεργό μορφοσυντακτικό χαρακτηριστικό στην ελληνική, βελτίωσε την επίδοση όλων των ομάδων στις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου όταν υπήρχε αναντιστοιχία αριθμού μεταξύ του μετακινημένου και του παρεμβαλλόμενου στοιχείου, επιβεβαιώνοντας την Αρχή του Σχετικοποιημένου Ελαχίστου και προηγούμενες έρευνες. Η αναντιστοιχία ως προς την πτώση βελτίωσε σημαντικά τους χρόνους απόφασης και τους χρόνους ανάγνωσης των αναφορικών προτάσεων υποκειμένου ή/και των αναφορικών προτάσεων αντικειμένου. Η βελτίωση στους χρόνους απόφασης παρατηρήθηκε και στις τρεις ομάδες, ενώ η βελτίωση στους χρόνους ανάγνωσης μόνο στους ΜΦΟ. Στους ΜΦΟ του Β επιπέδου, η αναντιστοιχία ως προς το γένος μείωσε σημαντικά τον χρόνο απόφασης στις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου στο πείραμα αντιστοίχισης πρότασης-εικόνας. Το αποτέλεσμα αυτό παρατηρήθηκε μόνο στην ομάδα των ΜΦΟ που είχε το γένος ως ενεργό μορφοσυντακτικό χαρακτηριστικό στη Γ1. Επιπλέον, οι τρεις ομάδες (ΦΟ, ΜΦΟ Β και Γ επιπέδου) διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους ως προς την επίδραση ορισμένων μεταβλητών, ενώ η εργαζόμενη μνήμη, η ηλικία και το εκπαιδευτικό υπόβαθρο δεν επηρέασαν την επίδοσή τους. Αναφορικά με το κατά πόσο η δομή των αναφορικών προτάσεων στη Γ1 των ΜΦΟ επηρεάζει την κατανόηση και την επεξεργασία τους στην ελληνική, τόσο οι ΜΦΟ με προ-ονοματικές όσο και οι ΜΦΟ με μετα-ονοματικές αναφορικές προτάσεις στη Γ1 παρουσίασαν καλύτερη επίδοση στις αναφορικές προτάσεις υποκειμένου σε σχέση με τις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ΜΦΟ με προ-ονοματικές αναφορικές προτάσεις στη Γ1 παρουσίασαν σημαντικές διαφορές στην κατανόηση και την επεξεργασία των αναφορικών προτάσεων σε σύγκριση με τους ΜΦΟ με μετα-ονοματικές αναφορικές προτάσεις στη Γ1.