Συμμετοχική διαδικασία πολιτικών διαχείρισης αστικού πρασίνου: η περίπτωση περιοχών της Θεσσαλονίκης

Abstract

Urban green spaces, as integral components of all modern urbanized cities, contribute positively to environmental and economic development while serving as catalysts for social cohesion and platforms for showcasing local cultural heritage. The management of urban green spaces constitutes a cyclical, rational, continuous, and adaptive process that optimizes available resources while considering the broader socioeconomic and geographical context of a given area. Within the framework of a modern environmental policy, encouraging citizen participation in green space management—through local councils, public consultations, educational programs, and volunteer work groups—serves as a key tool to help local authorities better understand the needs and preferences of the community, leading to more effective and widely accepted solutions. This dissertation focuses on participatory processes as a policy instrument and examines their application in the creation and management of urban green spaces in the Thessaloniki metropolitan area. To achieve the research, aim and objectives, a quantitative methodology was employed. Data collection was conducted using a stratified random sampling method, with the sample distributed equally across three municipalities (Kordelio-Evosmos, Thessaloniki, and Pylaia-Chortiatis), each comprising 287 individuals. A structured closed-ended questionnaire was used as the data collection tool. The research findings revealed that the majority of citizens who visit green spaces do not participate at all in their management. The primary motivations that would encourage citizen participation in green space management were consistently linked to environmental benefits, municipal welfare, and park improvements across all three municipalities. Conversely, incentives related to personal benefits proved less significant and showed variation between municipalities. Additionally, citizens across all three municipalities expressed a primary willingness to participate through knowledge sharing, followed by collective and individual labor contributions. Regarding citizens' views and perceptions—regardless of geographical origin - their expectations concerning park benefits, the quality of provided services, and the factors they consider important at each management stage were found to be consistent. In conclusion, understanding citizens' perceptions and views regarding participatory processes can serve as a valuable additional tool for managing urban green spaces. This approach can positively contribute to the development and operation of high-quality, sustainable, and resilient green spaces, adapted to contemporary trends. Such spaces will maximize their benefits and ensure that every citizen has the right to enjoy them equally, as advocated by environmental justice and all current international policy agreements.

Οι αστικοί χώροι πρασίνου ως μέρος όλων των σύγχρονων αστικοποιημένων πόλεων συμβάλλουν θετικά στην περιβαλλοντική και οικονομική τους ανάπτυξη και αποτελούν παράγοντα κοινωνικής συνοχής και ανάδειξης του πολιτισμού καθώς και της ιστορίας της τοπικής κοινωνίας. Η διαχείριση των αστικών χώρων πρασίνου αποτελεί μια κυκλική, ορθολογική, συνεχή και ευέλικτη διαδικασία η οποία αξιοποιεί τα βέλτιστα τους διαθέσιμους πόρους και λαμβάνει υπόψη το ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό και γεωγραφικό πλαίσιο μιας περιοχής. Στο πλαίσιο μιας σύγχρονης περιβαλλοντικής πολιτικής, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στη διαχείριση των χώρων πρασίνου μέσω τοπικών συμβουλίων, δημόσιων διαβουλεύσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εθελοντικών ομάδων εργασιών αποτελεί βασικό εργαλείο που βοηθά τις τοπικές αρχές να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες και τις προτιμήσεις της κοινότητας ώστε να πετύχουν αποτελεσματικότερες και αποδεκτές λύσεις. Η παρούσα διατριβή εστιάζει στη συμμετοχική διαδικασία ως μέσο πολιτικής και διερευνά την αξιοποίηση της στη δημιουργία και διαχείριση των αστικών χώρων πρασίνου της περιοχής Θεσσαλονίκης. Προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός και οι επιμέρους στόχοι της έρευνας εφαρμόστηκε η ποσοτική έρευνα. Η συλλογή των δεδομένων έγινε σε δείγμα του πληθυσμού με την μέθοδο της στρωματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας, όπου το δείγμα διανεμήθηκε σε τρία ισόποσα στρώματα – δήμους (Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου, Δήμος Θεσσαλονίκης και Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη) μεγέθους 287 ατόμων το καθένα. Το δε χρησιμοποιούμενο εργαλείο για τη συλλογή των δεδομένων ήταν ένα δομημένο ερωτηματολόγιο κλειστού τύπου. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η πλειονότητα των πολιτών που επισκέπτεται τους χώρους πρασίνου δεν συμμετέχει καθόλου στη διαδικασία διαχείρισης. Τα κίνητρα που θα ωθούσαν τους πολίτες - επισκέπτες να συμμετέχουν στην διαχείριση των χώρων πρασίνου σχετίζονται με την ωφέλεια του περιβάλλοντος, του δήμου και των χώρων πρασίνου και στους τρεις δήμους. Αντιθέτως κίνητρα που αποσκοπούν στην προσωπική ωφέλεια των πολιτών δεν είναι τόσο σημαντικά και διαφοροποιούνται ανά δήμο. Από την άλλη μεριά, οι πολίτες και στους τρεις δήμους επιθυμούν να συμμετέχουν πρωτίστως με την παροχή γνώσεων και μετέπειτα με την παροχή συλλογικής και την ατομικής εργασίας. Όσον αφορά τις απόψεις και αντιλήψεις των πολιτών οποιαδήποτε γεωγραφικής προέλευσης, σχετικά με τα οφέλη που αναμένουν από τα πάρκα, την παρεχόμενη ποιότητα τους και τους παράγοντες που θεωρούν σημαντικούς σε κάθε φάση διαχείρισης τους είναι συναφείς. Η κατανόηση των αντιλήψεων και απόψεων των πολιτών αναφορικά με τις συμμετοχικές διαδικασίες μπορούν να αποτελέσουν ένα επιπλέον πολύτιμο εργαλείο για τη διαχείριση των αστικών χώρων πρασίνου που θα συμβάλει θετικά στην ανάπτυξη και λειτουργία ποιοτικών, βιώσιμων και ανθεκτικών χώρων πρασίνου, προσαρμοσμένων στις σύγχρονες τάσεις της εποχής που θα μεγιστοποιούν τα παρεχόμενα οφέλη τους και θα δίνει το δικαίωμα σε κάθε πολίτη να τα απολαμβάνει ισότιμα όπως πρεσβεύει η περιβαλλοντική δικαιοσύνη και όλες οι τρέχουσες διεθνείς πολιτικές συμφωνίες.