Αναζητώντας τις απαρχές της διερευνητικής διδασκαλίας και μάθησης των φυσικών επιστημών στον Αιμίλιο του Ρουσσώ

Abstract

This dissertation examines Rousseau's Émile, or On Education in the light of recent developments in modern science education. The primary goal is to assess whether Rousseau's educational ideas align with those proposed by Inquiry-Based Science Education (IBSE) today. In Émile, Rousseau criticizes the authoritative educational practices of his time. He presents educational examples and methods, advocating for a "natural education" where children interact with nature daily under an educator's indirect supervision. He highlights the importance of exploring nature and its processes for a child's overall education. Rousseau argues that exploring the workings of nature provides students with vital life skills: it encourages critical thinking, offers practical abilities, fosters diligence, and nurtures young individuals who are curious, passionate about learning, and empathetic. With these principles, Rousseau set the groundwork for contemporary science education. The dissertation examines how Rousseau's ideas have been reflected in the work of notable educational theorists like Pestalozzi, Froebel, Herbart, Dewey, Montessori, Piaget (with his constructivism), and Vygotsky, all of whom have significantly contributed to modern IBSE. Consequently, this dissertation offers a historical study of the ideas underpinning IBSE, focusing on a less-explored aspect of Rousseau's work: science education. Rousseau should be recognized as a pioneer in the evolution of IBSE. Revisiting Émile then, can provide valuable insights and arguments to enhance contemporary science teaching methods.

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι να μελετηθεί το έργο του Ρουσσώ Αιμίλιος ή Περί Αγωγής, υπό το πρίσμα των νέων εξελίξεων στον χώρο της σύγχρονης διδακτικής των φυσικών επιστημών. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζεται εάν και κατά πόσο το έργο Αιμίλιος ή Περί Αγωγής, εμπεριέχει προτάσεις επιστημονικής εκπαίδευσης, παρόμοιες με αυτές του σύγχρονου κινήματος της Διερευνητικής Διδασκαλίας και Μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες (ΔιΔιΜαΦΕ). Πράγματι, στον Αιμίλιο ο Ρουσσώ αντιτίθεται στην παραδοσιακή διδασκαλία. Αντίθετα, παραθέτει παραδείγματα και υποδείξεις για μια «φυσική εκπαίδευση» κατά την οποία το παιδί αλληλεπιδρά καθημερινά με τη φύση, υπό την έμμεση καθοδήγηση ενός παιδαγωγού. Παράλληλα, υπογραμμίζει τη σημασία της εξερεύνησης της φύσης και των μηχανισμών της για την ολόπλευρη διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Η εξοικείωση με τις επιστήμες της φύσης φαίνεται ότι, κατά τον Ρουσσώ, θα προσφέρει στον μαθητή σημαντικές γνώσεις για να ανταπεξέλθει στη ζωή: τον μαθαίνει να σκέφτεται, του προσφέρει πρακτικές δεξιότητες, του ανοίγει επαγγελματικούς ορίζοντες, και διαμορφώνει τον χαρακτήρα ενός νέου που αγαπά την έρευνα και τη μάθηση, και φροντίζει για τους άλλους. Με αυτές τις ιδέες ο Ρουσσώ προετοιμάζει το έδαφος για αυτό που σήμερα ονομάζεται επιστημονική εκπαίδευση. Η διατριβή εντοπίζει πολλές από τις ιδέες που εξέφρασε ο Ρουσσώ στο έργο εμβληματικών θεωρητικών της εκπαίδευσης αργότερα, όπως ο Πεσταλότσι, ο Φρέμπελ, ο Χέρμπαρτ, ο Ντιούι, η Μοντεσσόρι, ο Πιαζέ και το κίνημα του εποικοδομισμού, αλλά και ο Βιγκότσκι. Οι παραπάνω προσωπικότητες συνέβαλαν καθοριστικά στη πρόταση της σύγχρονης ΔιΔιΜαΦΕ. Έτσι, η διατριβή αυτή αποτελεί μια μελέτη της ιστορίας ιδεών που διέπουν τη ΔιΔιΜαΦε, ενώ εστιάζει σε μια πτυχή του έργου του Ρουσσώ η οποία δεν έχει μελετηθεί αρκετά, αυτή της επιστημονικής εκπαίδευσης. Φιλοδοξεί με αυτόν τον τρόπο να εδραιώσει τον Ρουσσώ ως έναν από τους προγόνους της ΔιΔιΜαΦΕ. Ιδανικά αυτή η ανάγνωση του Αιμιλίου μπορεί να ανοίξει έναν νέο δίαυλο διαλόγου μεταξύ των προτάσεων του Ρουσσώ για την εκπαίδευση και της διδακτικής των φυσικών επιστημών.