Παρεμβατικές μελέτες για την ενίσχυση των προφορικών και αναγνωστικών δεξιοτήτων μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες ή σε υψηλή επικινδυνότητα για εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών: η συμβολή της μορφολογικής επίγνωσης

Abstract

In recent years, reading interventions in the context of special education have been gathering increasing attention because of the recognition of the need for learning disabilities (LD) prevention. Oral language and metalinguistic skills, such as morphological awareness (MA) contribute to beginning reading development, but research evidence is still lacking in terms of defining their instructional effectiveness. Specifically, even though the theoretical view supports the binding role of MA among linguistic skills and its importance to the acquisition of early reading, it is still an understudied instructional component. The current dissertation aimed at addressing the aforementioned gaps through a meta-analysis and two educational interventions. The meta-analysis focused on the treatment outcomes of MA interventions for students with or at-risk for LD and their effects on oral language and reading skills. Moreover, the two interventions targeted morphological, phonological, phonics, pragmatics, narrative, and semantic skills of students with or at-risk for LD. Results revealed significant effects of explicit cognitive and metacognitive skill instruction of oral language, metalinguistic, including MA, and reading skills, which support the view that these skills contribute to the overall language and reading development. These findings add to the existing knowledge in the field of special education, because they provide insight on the effects of resource room intervention. The studies presented here advance our understanding of the effectiveness of reading interventions and the evidence-based instructional approaches, content, and strategies. The practical implications of the relevant suggestions are extensive and include the training of special educators and the design of reading interventions.

Τα τελευταία χρόνια, οι αναγνωστικές παρεμβάσεις εντός του πεδίου της ειδικής αγωγής έχουν συγκεντρώσει σημαντική προσοχή, λόγω της ανάγκης για πρόληψη των Μαθησιακών Δυσκολιών (ΜΔ). Οι δεξιότητες προφορικού λόγου και μεταγλωσσικής επίγνωσης, όπως η Μορφολογική Επίγνωση (ΜΕ), φαίνεται πως συνεισφέρουν στην αναγνωστική ανάπτυξη στην πρώτη σχολική ηλικία, αλλά η εμπειρική έρευνα δεν έχει ακόμα προσδιορίσει ενδελεχώς τη διδακτική αποτελεσματικότητά τους στον προφορικό λόγο και στην ανάγνωση. Ειδικότερα, αν και υπάρχουν στοιχεία ότι ο ρόλος της ΜΕ είναι συνδετικός μεταξύ των δεξιοτήτων γλωσσικής επίγνωσης και σημαντικός για την κατάκτηση της πρώτης ανάγνωσης, είναι ακόμα υποερευνημένος. Η παρούσα διατριβή διερεύνησε τα παραπάνω με μια μετα-ανάλυση και δύο πειραματικές μελέτες. Στη μετα-ανάλυση παρουσιάζονται τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα στον προφορικό λόγο και ανάγνωση των πειραματικών μελετών στις οποίες μαθητές με ΜΔ και σε επικινδυνότητα για εμφάνιση ΜΔ διδάχθηκαν στρατηγικές ΜΕ, αποκλειστικά ή στο πλαίσιο πολλαπλών δεξιοτήτων-στόχων. Επιπλέον, δημιουργήθηκαν 2 παρεμβατικές μελέτες για μαθητές Α΄ και Β΄ δημοτικού με ΜΔ ή σε επικινδυνότητα για εμφάνιση ΜΔ στις οποίες διδάχθηκαν στρατηγικές ΜΕ, φωνολογικής επίγνωσης, γραφοφωνημικών αντιστοιχιών, πραγματολογικής επάρκειας, αφηγηματικού λόγου και λεξιλογίου με στόχο την ενίσχυση του προφορικού λόγου και της ανάγνωσης. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν τη σημαντική αποτελεσματικότητα της άμεσης και σαφούς διδασκαλίας γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών προφορικού και γραπτού λόγου, συμπεριλαμβανομένης της ΜΕ, στην κατάκτηση των αντίστοιχων δεξιοτήτων. Τα ευρήματα αυτά συνεισφέρουν στην υπάρχουσα γνώση στο πεδίο της ειδικής αγωγής, καθώς παρέχουν υποστήριξη για την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης στο πλαίσιο των τμημάτων ένταξης. Οι μελέτες ενισχύουν την κατανόηση της επίδρασης των αναγνωστικών παρεμβάσεων με τη διάκριση των αποτελεσματικών διδακτικών προσεγγίσεων, περιεχομένου και στρατηγικών. Η δυνατότητα εφαρμογής των προτάσεων των μελετών στο πλαίσιο του σχολείου είναι εκτεταμένη και περιλαμβάνει την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης και τον σχεδιασμό των αναγνωστικών παρεμβάσεων.