Συναισθηματικές διαστάσεις της διδασκαλίας των μαθηματικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The PhD thesis focuses on the investigation of the relationship between the in-the-moment decision-making of mathematics teachers in secondary education and the emotions they develop, studying the management of pivotal teaching moments by teachers, which appear during their teaching. A key element of this interaction are the sources that contribute both to decision-making and to the creation of teachers' emotions. The theoretical framework of the thesis is based on Activity Theory perspectives for teaching mathematics. The decisions manifested through the teacher's actions are intrinsically mediated by emotional valuations that arise and reflect the evaluation of the current situation and mediate the selection of goals and actions that prolong the teaching activity. Thus, the interplay between teacher in-the-moment decision-making and emotions can be conceived as the moment when emotions and volition are both integral and mutually constitutive moments of the same unity. The study is a multiple case study of four secondary school mathematics teachers. Part of the data was collected during the implementation of the EDUCATE project and consists of three videotaped lessons of each of the four teachers, and seven educational sessions. The supplementary data collected consists of four, semi-structured interviews with each teacher. In the first stage of the data analysis, the data of the first interview with each teacher was analyzed, from which his teaching profile was outlined. In the second stage, the videotaped lessons of the teachers were analyzed, and the pivotal teaching moments of teaching and their management were identified, through the teachers’ actions in relation to students’ responses, as well as teachers’ emotions, as they emerged from teachers’ kinesiology, their facial expressions and the volume/pitch of their voice. In the third stage, analyzing the data from the rest of the teachers' interviews, the emotions they developed during the management of the pivotal teaching moments were identified and characterized. In the fourth stage, by analyzing the same teachers' interviews, the sources were identified along with the way they affect teachers’ actions and emotions. Afterwards, comparisons between the management of each teacher’s pivotal teaching moments were made, to identify similarities and/or differences in the formation of his/her emotions and in-the-moment decision-making. Finally, to look more broadly at the phenomenon being studied, comparisons were made between the cases of the teachers by each type of pivotal teaching moment, to identify similarities/differences regarding the phenomenon being studied. The results show that teachers' emotions interplay with their decision-making process during teaching. Teachers' in-the-moment decisions are not only shaped by their emotions, but also by other sources (social-spatial dimension, moral-ideological dimension, anticipatory-temporal dimension, systemic-developmental dimension, and disciplinary obligation). Each teacher presented similarities, but also differences in the management of the various types of pivotal teaching moments, in relation to the type of emotions he/she experienced and the actions he/she adopted, while the comparison of the cases of the teachers showed the development, in the majority, it showed the development of similar or/and different emotions, for each pivotal teaching moment type, in kind and intensity, different decision-making processes for each, and different influence of sources.

Η διατριβή εστιάζει στην διερεύνηση της σχέσης της στιγμιαίας λήψης αποφάσεων των εκπαιδευτικών μαθηματικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και των συναισθημάτων που αναπτύσσουν, μελετώντας την διαχείριση ζωτικών στιγμών διδασκαλίας από τους εκπαιδευτικούς, που εμφανίζονται κατά τις διδασκαλίες τους. Βασικό στοιχείο αυτής της αλληλεπίδρασης αποτελούν οι πόροι που συντελούν τόσο στην λήψη αποφάσεων, όσο και στην δημιουργία των συναισθημάτων των εκπαιδευτικών. Το θεωρητικό πλαίσιο της διατριβής βασίζεται σε οπτικές της Θεωρίας της Δραστηριότητας για την διδασκαλία των μαθηματικών. Οι αποφάσεις που εκδηλώνονται μέσω των δράσεων του εκπαιδευτικού, διαμεσολαβούνται εγγενώς από συναισθηματικές αποτιμήσεις που προκύπτουν και αντικατοπτρίζουν την αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης και μεσολαβούν στην επιλογή στόχων και δράσεων που παρατείνουν τη διδακτική δραστηριότητα. Έτσι, η αλληλεπίδραση μεταξύ της λήψης αποφάσεων στη στιγμή του εκπαιδευτικού και των συναισθημάτων μπορεί να συλληφθεί ως η στιγμή που τα συναισθήματα και η βούληση είναι αμφότερα αναπόσπαστες και αμοιβαία συστατικές στιγμές της ίδιας ενότητας. Η μελέτη αποτελεί πολλαπλή μελέτη περίπτωσης, τεσσάρων εκπαιδευτικών μαθηματικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μέρος των δεδομένων συλλέχθηκε κατά την υλοποίηση του προγράμματος EDUCATE, και αποτελείται από τρεις βιντεοσκοπημένες διδασκαλίες καθενός από τους τέσσερεις εκπαιδευτικούς, και εφτά επιμορφωτικές συναντήσεις. Τα συμπληρωματικά δεδομένα που συλλέχθηκαν αποτελούνται από τέσσερεις, ημιδομημένες συνεντεύξεις με κάθε εκπαιδευτικό. Στο πρώτο στάδιο της ανάλυσης των δεδομένων, αναλύθηκαν τα δεδομένα της πρώτης συνέντευξης με τον κάθε εκπαιδευτικό από την οποία σκιαγραφήθηκε το διδακτικό του προφίλ. Στο δεύτερο στάδιο, αναλύθηκαν οι βιντεοσκοπημένες διδασκαλίες των εκπαιδευτικών, και αναγνωρίστηκαν οι ζωτικές στιγμές διδασκαλίας και η διαχείρισή τους, μέσω των δράσεων των εκπαιδευτικών σε σχέση με την ανταπόκριση των μαθητών, καθώς και τα συναισθήματα των εκπαιδευτικών, όπως προέκυψαν από την κινησιολογία τους, τις εκφράσεις του προσώπου τους και την ένταση/χροιά της φωνής τους. Στο τρίτο στάδιο, αναλύοντας τα δεδομένα από τις υπόλοιπες συνεντεύξεις των εκπαιδευτικών, εντοπίστηκαν και χαρακτηρίστηκαν τα συναισθήματα που ανέπτυξαν κατά την διαχείριση των ζωτικών στιγμών διδασκαλίας. Στο τέταρτο στάδιο, αναλύοντας τις ίδιες συνεντεύξεις των εκπαιδευτικών, προσδιορίστηκαν οι πόροι, και ο τρόπος που αυτοί επιδρούν στις δράσεις και τα συναισθήματα των εκπαιδευτικών. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν συγκρίσεις της διαχείρισης των ΖΣΔ για κάθε εκπαιδευτικό, ώστε να εντοπιστούν ομοιότητες και διαφορές στην διαμόρφωση των συναισθημάτων και της στιγμιαίας λήψης αποφάσεών του. Τέλος, για να δούμε πιο διευρυμένα το φαινόμενο που μελετάται, πραγματοποιήθηκαν συγκρίσεις μεταξύ των περιπτώσεων των εκπαιδευτικών ανά το κάθε είδος ΖΣΔ, ώστε να εντοπιστούν ομοιότητες/διαφορές σχετικά με το φαινόμενο που μελετάται.Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν ότι τα συναισθήματα των εκπαιδευτικών αλληλοεπιδρούν με την διαδικασία λήψης αποφάσεών τους κατά την διδασκαλία. Οι στιγμιαίες αποφάσεις των εκπαιδευτικών δεν διαμορφώνονται μόνο από τα συναισθήματά τους, αλλά και από άλλους πόρους (κοινωνική-χωρική διάσταση, ηθική-ιδεολογική διάσταση, προβλεπτική-χρονική διάσταση, συστημική-αναπτυξιακή διάσταση και πειθαρχική υποχρέωση). Κάθε εκπαιδευτικός παρουσίασε ομοιότητες, αλλά και διαφορές στην διαχείριση των διάφορων ειδών ΖΣΔ, σε σχέση με το είδος των συναισθημάτων που βίωσε και των δράσεων που υιοθέτησε, ενώ η σύγκριση των περιπτώσεων των εκπαιδευτικών, έδειξε την ανάπτυξη παρόμοιων ή διαφορετικών συναισθημάτων ανά είδος ΖΣΔ, σε είδος και ένταση, διαφορετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τον καθένα και διαφορετική επιρροή των πόρων.