Στάσεις και αντιλήψεις μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε σχέση με το φυσιολογικό τοκετό και την καισαρική τομή

Abstract

The global increased in the caesarean section rates have raised concerns about the appropriateness of caesarean sections performed without medical indications. A significant proportion of caesarean sections is performed due to maternal request, which is probably the result of inadequate knowledge. The large percentage of undecided pregnant women demonstrates the essential to provide more information about childbirth, through educational interventions, with the contribution of health professionals, so that women became able to make an evidence-based choice. Investigating adolescents’ attitudes and intentions regarding childbirth and reproductive health is of particular interest, since young people will define the near future reality. Moreover, research data from this age group is extremely scarce. Thus, the purpose of this study was to investigate attitudes and perceptions of high school students on issues related to vaginal birth and cesarean section, based on the theory of planned behavior. The factors included in the study were investigated in terms of their predictive value to determine the students’ intention towards a specific mode of childbirth. The study also investigated adolescents’ sources of information concerning childbirth and reproductive health and their association with the intention to choose a specific childbirth mode. Finally, the study evaluated an educational intervention aimed to modify students’ attitudes towards birth. The study’s sample consisted of 480 first grade students from eleven vocational high schools in Attica region, and three high schools in the countryside. The theoretical framework of the study was based on the Theory of Planned Behavior (Ajzen, 1991). A research instrument was developed, and its psychometric properties were evaluated. Content validity was assessed through the Face Validity and the Content Validity Index (CVI). The reliability of the instrument was evaluated through repetitive measurements (test-retest), using the Intraclass Correlation Coefficient (ICC). The internal reliability of the questionnaire was tested using the Cronbach’s alpha coefficient. Exploratory factor analysis (Rotation Method: Varimax) was used to investigate the structure of the questionnaire. Pearson’s correlation coefficient (r) was used to check for the two-factor relationship. Student's t-test was used to compare the factors that emerged after factor analysis between two groups, while ANOVA was used in case of more than two groups. Linear regression analysis was used to find independent factors related to the instrument factors from which dependence coefficients and their standard errors (SE errors) emerged. ANOVA was also used to evaluate differences in factors between groups. It was further assessed whether the studied parameters’ degree of change during time was different between the two groups. Pearson’s X2 test or Fisher’s exact test was used to compare ratios where necessary. Statistical significance was set at p<0.05 and analyses were conducted using SPSS statistical software (version 22.0). The data collection instrument demonstrated acceptable psychometric properties. The scale consisted of five factors emerged by factor analysis, explaining 48.9% of the total variance in the data. The logistic regression analysis showed that all factors in the questionnaire were associated with the intention to choose childbirth mode. The measurements in the group that educational intervention was applied differed significantly from those of the control group, one week after the intervention. Comparing these values eight months later, it was found that they did not differ significantly from the corresponding values in the initial evaluation. The study revealed the necessity to form positive attitudes towards vaginal birth, to affect young peoples’ preference for caesarean section without medical indications. Educational interventions are suggested from early age stages, with the contribution of teachers and health professionals, so that birth becomes an informed, evidenced based preference.

Η ραγδαία αύξηση του ποσοστού των γεννήσεων με καισαρική τομή, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει ανησυχήσει την ιατρική και όχι μόνο κοινότητα, αφού η χρήση της μεθόδου γίνεται πολλές φορές χωρίς ιατρικές ενδείξεις. Σε υπολογίσιμο ποσοστό η διενέργεια καισαρικής τομής γίνεται μετά από αίτημα της εγκύου και είναι αρκετές φορές αποτέλεσμα ελλιπούς ενημέρωσης της μέλλουσας μητέρας. Ένας μεγάλος αριθμός αναποφάσιστων εγκύων γυναικών, καταδεικνύει την ανάγκη για παροχή περισσότερων πληροφοριών, αναφορικά με τον τοκετό, μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με τη συμβολή των επαγγελματιών υγείας, ώστε οι γυναίκες να είναι σε θέση να επιλέξουν τι είναι αυτό που τις αντιπροσωπεύει καλύτερα με βάση την ενημέρωση και τα δικά τους προσωπικά κριτήρια. Η διερεύνηση των στάσεων και των προθέσεων των εφήβων σε θέματα τοκετού και αναπαραγωγικής υγείας είναι ιδιαίτερης σημασίας, αφενός γιατί οι νέοι θα διαμορφώσουν την πραγματικότητα στο εγγύς μέλλον, αφετέρου γιατί τα ερευνητικά δεδομένα από την συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Έτσι, σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει τις στάσεις και τις αντιλήψεις μαθητών Λυκείου σε θέματα που σχετίζονται με τον φυσιολογικό τοκετό και την καισαρική τομή μέσα από την συσχέτισή τους με τους παράγοντες της θεωρίας της σχεδιασμένης συμπεριφοράς. Οι παραπάνω παράγοντες διερευνήθηκαν ως προς την προβλεπτική τους ικανότητα σε σχέση με την πρόθεση επιλογής συγκεκριμένου είδους τοκετού. Η μελέτη διερεύνησε επίσης, τις πηγές ενημέρωσης των εφήβων σε θέματα τοκετού και αναπαραγωγικής υγείας και το συσχετισμό τους με την πρόθεση για επιλογή τοκετού. Αξιολογήθηκαν επίσης τα αποτελέσματα διδακτικής παρέμβασης που στόχο είχε την τροποποίηση της πρόθεσης για εκδήλωση συμπεριφοράς. Το δείγμα αποτέλεσαν 480 μαθητές της πρώτης τάξης Επαγγελματικών Λυκείων από έντεκα σχολεία της Αττικής και τρία της Περιφέρειας. Το θεωρητικό πλαίσιο του ερευνητικού μέρους της έρευνας αποτέλεσε η Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen,1985). Κατασκευάστηκε ερευνητικό εργαλείο-ερωτηματολόγιο και αξιολογήθηκαν τα ψυχομετρικά χαρακτηριστικά του. Η εγκυρότητα περιεχομένου αξιολογήθηκε με τον προσδιορισμό της εγκυρότητας προσώπου (Face Validity) και του δείκτη εγκυρότητας περιεχομένου (Content Validity Index ,CVI). Η αξιοπιστία του εργαλείου (Reliability) αξιολογήθηκε με τις τιμές των επαναληπτικών μετρήσεων (test-retest), μέσω του συντελεστή συσχέτισης Intraclass correlation coefficient (ICC). Η εσωτερική αξιοπιστία του ερωτηματολογίου ελέγχθηκε με τη χρήση του συντελεστή Cronbach’s alpha. Για την διερεύνηση της δομής του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκε διερευνητική ανάλυση παραγόντων “exploratory factor analysis” (Rotation Method: Varimax). Για τον έλεγχο της σχέσης δυο παραγόντων χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης του Pearson (r). Για τη σύγκριση των παραγόντων που προέκυψαν μετά την ανάλυση παραγόντων μεταξύ δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε το Student’s t-test, ενώ μεταξύ περισσοτέρων από δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε o παραμετρικός έλεγχος ανάλυσης διασποράς (ANOVA). Η ανάλυση γραμμική παλινδρόμησης (linear regression analysis) χρησιμοποιήθηκε για την εύρεση ανεξάρτητων παραγόντων που σχετίζονται με τους παράγοντες του ερωτηματολογίου από την οποία προέκυψαν συντελεστές εξάρτησης και τα τυπικά σφάλματά τους (standard errors=SE). Η ανάλυση διασποράς για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις (ANOVA) χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να ελεγχθούν διαφορές στους παράγοντες μεταξύ των ομάδων, στις οποίες πραγματοποιήθηκε παρέμβαση. Επίσης, με την ανωτέρω μέθοδο εκτιμήθηκε εάν ο βαθμός μεταβολής στο χρόνο των υπό μελέτη παραμέτρων ήταν διαφορετικός μεταξύ των δυο ομάδων. Για τη σύγκριση αναλογιών χρησιμοποιήθηκε το Pearson’s χ2 test ή το Fisher's exact test όπου ήταν απαραίτητο. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας τέθηκε στο 0,05. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 22.0. Το εργαλείο της συλλογής των δεδομένων εμφάνισε αποδεκτά ψυχομετρικά χαρακτηριστικά. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου ομαδοποιήθηκαν σε 5 παράγοντες σε συμφωνία με την Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς, που σχετίζονται μεταξύ τους και εξηγούν συνολικά το 48,9% της μεταβλητότητας. Από την ανάλυση λογαριθμιστικής παλινδρόμησης (logistic regression analysis) προέκυψε ότι όλοι οι παράγοντες του ερωτηματολογίου σχετίζονται με την πρόθεση για επιλογή τοκετού. Οι μετρήσεις στην ομάδα, στην οποία πραγματοποιήθηκε παρέμβαση, διέφεραν σημαντικά από την ομάδα ελέγχου, μια εβδομάδα μετά την παρέμβαση, ενώ συγκρίνοντας τις τιμές οχτώ μήνες μετά, βρέθηκε ότι δεν διέφεραν σημαντικά με τις αντίστοιχες τιμές στην αρχική μέτρηση. Τα συμπεράσματα της μελέτης αναφέρονται στην ανάγκη διαμόρφωσης θετικών στάσεων απέναντι στο φυσιολογικό τοκετό, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την επιθυμία των νέων ανθρώπων για καισαρική τομή χωρίς ιατρικές ενδείξεις. Προτείνονται εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε πρώιμα στάδια, με την συμμετοχή εκπαιδευτικών και επαγγελματιών υγείας, ώστε ο φυσιολογικός τοκετός να είναι αποτέλεσμα ενημέρωσης, προετοιμασίας και συνειδητής επιλογής.