Το αυτοσχέδιο οικολογικό θέατρο ως εκπαιδευτικό εργαλείο ευαισθητοποίησης της περιβαλλοντικής συνείδησης μαθητών του δημοτικού

Abstract

Nowadays, Environmental Education is considered to be crucially fundamental if a society wishes to educate the tomorrow citizen with a sense of environmental responsibility, environmental ethics, and ecological consciousness. The educational system wishing to follow and - even better - reinforce this aim should turn to radical changes and updates of the teaching methods and teaching tools used by teachers and to propose alternative teaching methods based on experiential learning and interaction . One of these methods is the use of drama-based activities, an educational tool that teachers increasingly trust in a variety of cognitive subjects. According to the bibliographic study, surveys abroad with primary school pupils have concluded that the use of theatrical techniques in education contributes significantly to the students' interest in participation and action in relation to the environment and the world around them. The new theatrical genre that combines theater with environmental concerns and sensibilities is called "eco-theater", and any theater plays or events that educate on environmental issues and promote ecology are characterized as "ecological dramas" (Ecodramas), whether they are dramas written by theater writers, or improvised theater events created by students in the classroom during the educational process.In Greece, the connection between the improvised ecological theater and Environmental Education and any results from the introduction to the teaching of the environment of a didactic method which has as its basic tool theatrical activities with ecological content has not been investigated. The purpose of this research is to investigate whether the implementation of the improvised ecological theater as an educational tool can contribute to raising awareness of the environmental consciousness of primary school pupils. The research questions of the research are whether the implementation of the improvised ecological theatre in the context of the environmental education of elementary students: (1) enhances the ability to understand basic principles and ideas of ecology, more than the traditional way of teaching, (2) promotes environmentally-friendly values, and (3) what are the views of teachers who apply environmental programs to the teaching model using the theatrical techniques in the environmental education of primary school pupils. In order to respond to the above research questions, two stages of research implementation were planned from the beginning of 2015 to the summer of 2017. During the first stage of the research, a 4 - month teaching intervention was carried out through the research - action method for pupils in the elementary school (aged 10-11) during the school year 2014-15. At the end of the intervention, through specially formulated questionnaires supplemented by the pupils before and after the intervention, they were able to make measurable changes in their knowledge, feelings and behaviors, having become familiar with the alternative teaching techniques that included the realization of theatrical activities with ecological content in Environmental Education. The second stage of the survey was carried out during the school year 2016-17 with the participation of 330 Primary Education teachers implementing Environmental Pro-grams. Teachers completed a questionnaire of 49 questions about the use of theatrical techniques as a teaching tool in the classroom to promote the principles of Environmental Education.Research results show that when Environmental Education is based on dramatic activities, it has a significant impact on the three main areas of human behavior (Cognitive, Emotional, Psychomotor). It enhances ingenuity, deep understanding, empathy, willingness to participate in social actions, sharing responsibilities and commitment, sensitivity. Moreover, research shows that Greek teachers and their counterparts around the world are willing to implement alternative teaching strategies such as theatrical activities in their classrooms and also to serve and disseminate important human and environmental values. It is enough to be well trained, sufficiently motivated, inspired and supported in order for dramatic activities in Environmental Education to have the aforementioned impact.

Στις μέρες μας θεωρείται επιτακτική η ανάγκη για την προώθηση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των μαθητών, με στόχο την δημιουργία αυριανών πολιτών με αίσθηση περιβαλλοντικής ευθύνης, περιβαλλοντικό ήθος, και οικολογική συνείδηση. Το εκπαιδευτικό σύστημα θέλοντας να ακολουθήσει και – ακόμα καλύτερα – να ενισχύσει αυτή την επιταγή θα πρέπει να στραφεί σε ριζικές αλλαγές και επικαιροποιήσεις των εκπαιδευτικών μεθόδων και διδακτικών εργαλείων που χρησιμοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς και να προταθούν εναλλακτικές μέθοδοι διδασκαλίας που βασίζονται στην βιωματική μάθηση και την αλληλεπίδραση. Μια από αυτές τις μεθόδους είναι και η χρήση θεατρικών τεχνικών, ένα εκπαιδευτικό εργαλείο το οποίο εμπιστεύονται ολοένα και περισσότερο οι εκπαιδευτικοί σε μια ποικιλία γνωστικών αντικειμένων. Σύμφωνα με την βιβλιογραφική μελέτη, έρευνες στο εξωτερικό με μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η χρήση θεατρικών τεχνικών στην εκπαίδευση συμβάλλει σημαντικά στο ενδιαφέρον των μαθητών για συμμετοχή και δράση αναφορικά με το περιβάλλον και τον κόσμο γύρω τους. Το νέο θεατρικό είδος που συνδυάζει τις τέχνες του θεάτρου με τις περιβαλλοντικές ανησυχίες και ευαισθησίες ονομάζεται «οικολογικό θέατρο» (eco theatre), και τα θεατρικά έργα ή δρώμενα που επιμορφώνουν για τα περιβαλλοντικά θέματα και προάγουν την οικολογία, χαρακτηρίζονται ως «οικολογικά θεατρικά έργα» (ecodramas), είτε πρόκειται για συγγραφή θεατρικών κειμένων από θεατρικούς συγγραφείς, είτε για αυτοσχέδια θεατρικά δρώμενα που δημιουργούνται από μαθητές μέσα στην τάξη κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Στην Ελλάδα δεν έχει διερευνηθεί η σύνδεση του αυτοσχέδιου οικολογικού θεάτρου με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και τα όποια αποτελέσματα από την εισαγωγή στη διδασκαλία για το περιβάλλον μιας διδακτικής μεθόδου που έχει ως βασικό της εργαλείο θεατρικές δραστηριότητες με οικολογικό περιεχόμενο.BΣκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι να διερευνήσει κατά πόσο η εφαρμογή του αυτοσχέδιου οικολογικού θεάτρου ως εκπαιδευτικού εργαλείου μπορεί να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση της περιβαλλοντικής συνείδησης των μαθητών του δημοτικού. Τα ερευνητικά ερωτήματα της έρευνας είναι αν η εφαρμογή του αυτοσχέδιου οικολογικού θεάτρου στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μαθητών δημοτικού : (1) ενισχύει την ικανότητα κατανόησης βασικών αρχών και ιδεών της οικολογίας, περισσότερο από ότι ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας, (2) συμβάλλει στην υιοθέτηση στάσεων και αξιών φιλικών προς το περιβάλλον και (3) ποιες είναι οι απόψεις των εκπαιδευτικών που εφαρμόζουν περιβαλλοντικά προγράμματα για το διδακτικό μοντέλο κατά το οποίο γίνεται χρήση θεατρικών τεχνικών στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μαθητών δημοτικού. Προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στα παραπάνω ερευνητικά ερωτήματα σχεδιάστηκαν δυο στάδια υλοποίησης της έρευνας, από τις αρχές του 2015 μέχρι το καλοκαίρι του 2017. Κατά το πρώτο στάδιο της έρευνας πραγματοποιήθηκε διδακτική παρέμβαση (τεσσάρων (04) μηνών), κατά το σχολικό έτος 2014-15, με τη μέθοδο της έρευνας – δράσης σε είκοσι οκτώ (28) μαθητές της Ε΄ τάξης του δημοτικού (ηλικίας 10-11 ετών). Καθώς η περιβαλλοντική συνείδηση αποτελεί μια συνένωση γνώσεων, στάσεων και συμπεριφορών, στο τέλος της παρέμβασης ερευνήθηκαν, μέσω ειδικά διαμορφωμένων ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν από τους μαθητές πριν και μετά την παρέμβαση, μετρήσιμες αλλαγές σχετικά με τις γνώσεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους, αφού εξοικειώθηκαν με τις εναλλακτικές διδακτικές τεχνικές που περιλάμβαναν την υλοποίηση θεατρικών δραστηριοτήτων με οικολογικό περιεχόμενο κατά την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Το δεύτερο στάδιο της έρευνας πραγματοποιήθηκε κατά το σχολικό έτος 2016-17, με τη συμμετοχή τριακοσίων τριάντα (330) εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που εφαρμόζουν Περιβαλλοντικά Προγράμματα στις σχολικές μονάδες που υπηρετούν και έχουν εφαρμόσει θεατρικές τεχνικές έστω μια φορά στο πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών. Οι εκπαιδευτικοί συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο σαράντα εννέα (49) ερωτήσεων σχετικά με τη χρήση θεατρικών τεχνικών ως διδακτικό εργαλείο μέσα στην τάξη προκειμένου να προωθηθούν οι αρχές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι, όταν η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση βασίζεται σε δραματικές δραστηριότητες, έχει σημαντικό αντίκτυπο και στους τρεις βασικούς τομείς της ανθρώπινης συμπεριφοράς (Γνωστικός τομέας, Συναισθηματικός τομέας, Ψυχοκινητικός τομέας) των μαθητών. Ενισχύει την επινοητικότητα, τη βαθιά κατα-νόηση, την ενσυναίσθηση, την προθυμία για συμμετοχή σε κοινωνικές ενέργειες, την κατανομή των ευθυνών και της δέσμευσης, την ευαισθησία. Επιπλέον, η έρευνα δείχνει ότι οι Έλληνες εκπαιδευτικοί, όπως και οι ομόλογοι τους σε όλο τον κόσμο, είναι πρόθυμοι να εφαρμόσουν εναλλακτικές διδακτικές στρατηγικές, όπως θεατρικές τεχνικές, στις αίθουσες διδασκαλίας τους και επίσης μέσω αυτών να εξυπηρετήσουν και να διαδώσουν σημαντικές ανθρωπιστικές και περιβαλλοντικές αξίες. Αρκεί να είναι καλά εκπαιδευμένοι, επαρκώς παρακινημένοι, εμπνευσμένοι και υποστηριγμένοι προκειμένου οι δραματικές δραστηριότητες στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση να έχουν τον προαναφερθέντα αντίκτυπο.