Ιστορική εκπαίδευση στο σχολείο και το μουσείο: έκφραση ιστορικής σκέψης μαθητών 13 και 16 ετών σε μουσειακό και σχολικό περιβάλλον

Abstract

The purpose of this study was to investigate whether – and to what extent – there are differences in theexpression of historical thinking by students aged 12-13 and 15-16, studying material archeologicalremains of the past as historical sources in museum and school environments. For this purpose, students’historical thinking was examined in the following conditions: A) in two different environments: museumand school, and B) while working with material archaeological remains presented in three different ways:as physical objects, in the form of printed representations and in the form of digital representations. Inaddition, C) students’ perceptions about the two different environments and the three different forms ofrepresentation were examined.The theoretical and research background of this research was based on contemporary approaches tohistory education and, more specifically, on the “disciplinary approach” (Asbby, Lee & Shemilt, 2005.Lee, 2005. Seixas 2010. Asbby & Edwards, 2010. Lee, 2011. Shemilt, 2011). The interpretation ofstudents’ historical thinking while working with material archaeological remains relates to Nakou(Kriekouki-Nakou, 1996). The study of students’ perceptions about the two different environments –museum and school – and the three different forms or presenting material archaeological remains tookinto consideration the sociocultural approach (Wertsch, 1998. Barton, 2008).Based on the main research question, pilot (Ν=50 students) and empirical research was conducted duringthe school year 2009-2010, with the total sample of 189 high school students (12-13 year-old and 15-16year-old). In addition, 78 students, a part of the total sample, were interviewed in order to deepen our significance of the material remains studied; they referred to them in relation to their historical context onthe basis of the recollection and use of pre-existing historical knowledge or the use of the relevantinformation. Students expressed Interpretative historical thinking (the higher category of historicalthinking according to this Research relevant Category System) only in a comparative limited number oftheir responses, a result that seems to relate to their “traditional” education, according to which studentswere educated to reproduce the historical narrative of their school textbooks.However, the expression of Interpretative historical thinking in a number of students’ responses seems torelate to the historical or non-historical character of the questions and tasks and the type of the materialarchaeological remains studied. Parameters as students’ age and/or gender, and socio-cultural backgroundseem to have influenced the expression of historical thinking. The study of material remains as physicalobjects in the museum helped students express historical thinking, although they did not have anyprevious relevant educational experience or practice. Regarding students’ perceptions about the twodifferent environments and the three different forms of material remains representation findings indicatethat students consider that the study of material remains as physical objects in a museum environmentoffers many potentials such as the induction of historical perspective, the understanding of historical context, and the re-contextualization of remains in historical time and space.knowledge over students’ historical thinking and perceptions. Data were collected by students’ writtenresponses to a questionnaire, students’ oral responses during a semi-structured interview, and by theresearcher’s observation during the whole procedure. Data analysis was conducted by qualitative methods(content analysis).The findings showed that students, in most of their responses, seemed to have grasped the historic

Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η διερεύνηση του εάν και κατά πόσον παρατηρούνται διαφορές ωςπρος την ιστορική σκέψη που εκφράζουν μαθητές, ηλικίας 12-13 και 15-16 ετών, μελετώντας υλικάκατάλοιπα του παρελθόντος ως ιστορικές πηγές, όταν η εκπαιδευτική αυτή διαδικασία πραγματοποιείταισε σχολικό και σε μουσειακό χώρο. Για τον σκοπό αυτό επιλέχθηκαν να μελετηθούν οι ακόλουθεςσυνθήκες: Α) Η έκφραση ιστορικής σκέψης από μαθητές σε δύο χώρους, το μουσείο και το σχολείο, Β)Η έκφραση ιστορικής σκέψης από μαθητές σε σχέση με τρεις διαφορετικές μορφές παρουσίασης υλικώνκαταλοίπων: ως φυσικά αντικείμενα, με τη μορφή έντυπης απεικόνισής τους και με τη μορφή ψηφιακήςαπεικόνισής τους και Γ) Οι αντιλήψεις των μαθητών ως προς την επεξεργασία υλικών καταλοίπων με τιςτρεις αυτές μορφές παρουσίασής τους και ως προς τους δύο χώρους.Για τη διερεύνηση αυτή, σε θεωρητικό και ερευνητικό επίπεδο αξιοποιήθηκε το έργο σύγχρονωνπροσεγγίσεων της ιστορικής εκπαίδευσης και πιο συγκεκριμένα της «επιστημονικής προσέγγισης»(disciplinary approach) (Asbby, Lee & Shemilt, 2005. Lee, 2005. Seixas 2010. Asbby & Edwards, 2010.Lee, 2011. Shemilt, 2011) και ειδικότερα το έργο για την ερμηνεία της έκφρασης ιστορικής σκέψης σεσχέση με τα υλικά κατάλοιπα στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης (Kriekouki-Nakou, 1996). Για τηνκατανόηση των αντιλήψεων των μαθητών σε σχέση με τις διαφορετικές μορφές παρουσίασης των υλικώνκαταλοίπων και τα διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα όπου αναπλαισιώνονται αυτά αξιοποιήθηκαναπόψεις της κοινωνικοπολιτισμικής προσέγγισης (Wertsch, 1998. Barton, 2008).Με βάση το ερευνητικό ερώτημα διεξήχθη πιλοτική (Ν=50 μαθητές) και εμπειρική έρευνα κατά το σχολικό έτος 2009-2010 που συμπεριέλαβε ως Συνολικό Δείγμα 189 μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου,από πέντε σχολικές μονάδες που επισκέφτηκαν δύο μουσεία, ενώ μέρος του δείγματος αυτού (Ν=78μαθητές) αποτέλεσε το Δείγμα Συνέντευξης, με σκοπό την εμβάθυνση στη σκέψη και τις αντιλήψεις τωνμαθητών με βάση τη διεξαγωγή προσωπικών συνεντεύξεων. Για τη συλλογή των δεδομένωνχρησιμοποιήθηκαν τα εργαλεία του ερωτηματολογίου, της ημιδομημένης συνέντευξης και τηςπαρατήρησης. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με ποιοτική ανάλυση περιεχομένου.Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι μαθητές στις περισσότερες απαντήσεις τους εμφανίζονται να κατανοούν τηνιστορική διάσταση των υλικών καταλοίπων που μελέτησαν, δηλαδή αναφέρθηκαν στο υλικό κατάλοιποσυνδέοντάς το με το ιστορικό του πλαίσιο με βάση την ανάκληση και χρήση προϋπάρχουσας ιστορικήςγνώσης ή τη χρήση σχετικής πληροφορίας. Οι μαθητές εξέφρασαν Ερμηνευτική ιστορική σκέψη (τηνυψηλότερη κατηγορία ιστορικής σκέψης σε σχέση με το σχετικό Σύστημα Κατηγοριών Ανάλυσης) σεένα συγκριτικά μικρό αριθμό των απαντήσεών τους, ένα αποτέλεσμα που φαίνεται να σχετίζεται με την«παραδοσιακή» εκπαίδευση, σύμφωνα με την οποία οι μαθητές διδάσκονται να αναπαράγουν τηνιστορική αφήγηση των σχολικών τους βιβλίων. Παρόλα αυτά, η έκφραση Ερμηνευτικής ιστορικής σκέψηςστις απαντήσεις των μαθητών εμφανίστηκε να επηρεάζεται από τον ιστορικό ή μη ιστορικό χαρακτήρατων ερωτήσεων, από τον τύπο των ασκήσεων που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και τον τύπο των υλικώνκαταλοίπων που μελετήθηκαν. Επομένως, επηρεάστηκε από την εκπαιδευτική προσέγγιση στην οποίαβασίστηκαν όλες οι προηγούμενες παράμετροι. Παράγοντες όπως η ηλικία και το φύλο των μαθητώναλλά και το πολιτισμικό κεφάλαιό τους φαίνεται ότι επηρέασαν την έκφραση ιστορικής σκέψης. Ημελέτη υλικών καταλοίπων του παρελθόντος ως φυσικών αντικειμένων στο μουσείο βοήθησε τουςμαθητές να αντιληφθούν την ιστορικότητά τους και να εκφράσουν ιστορική σκέψη, παρά το ότι δεν είχαν κάποιου είδους αντίστοιχη συστηματική εκπαιδευτική εμπειρία από τη σχολική τους εκπαίδευση. Όσον αφορά τις αντιλήψεις των μαθητών ως προς τις τρεις διαφορετικές μορφές παρουσίασης των υλικώνκαταλοίπων του παρελθόντος και τους δύο διαφορετικούς χώρους (σχολείο και μουσείο), τα ευρήματατης παρούσας έρευνας έδειξαν ότι οι μαθητές αντιλαμβάνονται τα πλεονεκτήματα της μελέτης υλικώνκαταλοίπων στο μουσείο, συνδέοντάς τα κυρίως με τις δυνατότητες πρόκλησης ιστορικής προοπτικής,κατανόησης του ιστορικού πλαισίου και αναπλαισίωσης του αντικειμένου στον ιστορικό χρόνο καιχρόνο.