Αρχαιολογικό μουσείο και παιδί της σχολικής ηλικίας στην Ελλάδα: η ιστορική αναδρομή και η σύγχρονη θεσμική και θεωρητική πραγματικότητα και πρακτική, μέσα από τη μελέτη περίπτωσης του εκπαιδευτικού προγράμματος (Ταξίδια και Εμπόριο στη μινωική εποχή) του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου.

Abstract

This work is a contribution to the history of non-formal education in Greece. Firstly, it presents the genealogy of museum education, through the prism of museum education practices in Greek museums for children of school age from the 19th century. Secondly, it researches and evaluates the contemporary Greek reality, through a literature study of historical and institutional theoretical framework, but also through the results of qualitative research, held by the case study of the implementation of the educational program: Travel and Trade in the Minoan era of the Archaeological Museum of Rethimno. Seventy-six children of the third grade of elementary school were participated. In the research were also participants the five teachers of the children, three archaeologists, who designed the educational program and three guards of the museum. The word genealogy meant the historical background of the museum education, the time sequence of events and the people that have contributed to the development of the theoretical debate, particularly on relation between the archaeological museum and the child. The research is based on the epistemological framework of humanitarian constructivist example and in particular on the socio-cultural theories of constructivism and interpretive-phenomenological theories. To complete the report we focus on the practical understanding and interpretation of human actions. The medium for the gathering and the understanding of research data is the discourse of both the museum and the formal education through the historical sources and the persons acting in the research, namely the written and the oral narration of the museum experiences, the thoughts and the deepest knowledge. The findings reveal that the museum education in Greece has deeper roots than those previously believed. Throughout this period, from the creation of the modern greek state until the post-junta period there were continuities and discontinuities, persons and institutional acts, which, in fact, acted as “crusaders” in favor of educational value of museums both in the museum field and at official education. Many of these persons, along with their ideas were forgotten because of the political situation or choices. From the 1980’s started again the debate for the educational role of the museums almost as something new and unheard of, which the country had to accept and utilize. Today, the relation between the child and the archaeological museum is characterized by hourly annual meetings, usually within an educational school trip. The relations, however, does not thrive with this way, even if it appears through this work that cultivated positive emotions. It is essential the systematic organization and cooperation of all stakeholders

Η παρούσα εργασία είναι μία συμβολή στην ιστορία της μη τυπικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Παρουσιάζεται, πρώτον, η γενεαλογία της μουσειοπαιδαγωγικής, μέσα από το πρίσμα των μουσειοπαιδαγωγικών πρακτικών στα ελληνικά αρχαιολογικά μουσεία για παιδιά της σχολικής ηλικίας, από τον 19ο αιώνα. Και δεύτερον διερευνάται η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, μέσα από τη βιβλιογραφική ιστορική μελέτη του θεσμικού και θεωρητικού πλαισίου, αλλά και μέσα από τα αποτελέσματα της ποιοτικής έρευνας, που πραγματοποιήθηκε με τη μελέτη περίπτωσης της εφαρμογής του εκπαιδευτικού προγράμματος Ταξίδια και Εμπόριο στη μινωική εποχή, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, σε 76 παιδιά της Γ΄ Δημοτικού. Στην έρευνα συμμετείχαν ακόμη οι πέντε εκπαιδευτικοί των παιδιών, οι τρείς αρχαιολόγοι που σχεδίασαν το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα και τρεις φύλακες του Μουσείου. Με τη λέξη γενεαλογία εννοούμε την ιστορική αναδρομή της μουσειοπαιδαγωγικής, στη χρονική διαδοχή ανθρώπων και γεγονότων που συνέβαλαν στην ανάπτυξη θεωρητικού διαλόγου, ιδιαίτερα στη σχέση αρχαιολογικού μουσείου και παιδιού. Η έρευνα στηρίζεται στο επιστημολογικό πλαίσιο του ανθρωπιστικού κονστρουκτιβιστικού παραδείγματος και ειδικότερα στις κοινωνικο-πολιτισμικές θεωρίες του εποικοδομητισμού και στις ερμηνευτικές-φαινομενολογικές θεωρίες. Για την εκπόνησή της δώσαμε έμφαση στην πρακτική κατανόηση και ερμηνεία των ανθρώπινων δράσεων. Το μέσο για τη συγκέντρωση και την κατανόηση των ερευνητικών δεδομένων είναι ο λόγος (discourse) τόσο του μουσείου και της επίσημης εκπαίδευσης μέσω των ιστορικών πηγών όσο και των δρώντων ατόμων στην έρευνα, δηλαδή η γραπτή και προφορική αφήγηση των εμπειριών, των βαθύτερων σκέψεων και των γνώσεών τους. Τα συμπεράσματα της μελέτης φανερώνουν πως η μουσειοπαιδαγωγική στην Ελλάδα έχει βαθύτερες ρίζες απ’ αυτές που πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα. Σ’ όλο αυτό το διάστημα, από τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους ώς τη Μεταπολίτευση, υπήρξαν συνέχειες και ασυνέχειες, πρόσωπα και θεσμικές πράξεις, που, πραγματικά, λειτούργησαν ως «σταυροφόροι» υπέρ της παιδαγωγικής αξίας των μουσείων τόσο στον χώρο τους όσο και στον χώρο της εκπαίδευσης. Πολλά από αυτά τα πρόσωπα, μαζί με τις ιδέες τους ξεχάστηκαν, εξαιτίας των πολιτικών συνθηκών ή επιλογών. Από τη δεκαετία του 1980 άρχισε να γίνεται πάλι λόγος για τον παιδαγωγικό ρόλο των μουσείων, σαν να ήταν κάτι νέο και πρωτάκουστο, το οποίο η χώρα έπρεπε να αποδεχτεί και να αξιοποιήσει. Σήμερα, η σχέση παιδιού και αρχαιολογικού μουσείου χαρακτηρίζεται από ωριαίες ετήσιες συναντήσεις, συνήθως, στο πλαίσιο μίας σχολικής εκπαιδευτικής εκδρομής. Οι σχέσεις, όμως, δεν ευδοκιμούν μ’ αυτόν τον τρόπο, ακόμη κι αν φαίνεται μέσα απ’ αυτήν την εργασία πως καλλιεργούνται θετικά συναισθήματα. Χρειάζεται συστηματική οργάνωση και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων.