Αντιλήψεις νηπιαγωγών για την πρώιμη ανίχνευση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας: μια πανελλαδική έρευνα

Abstract

Preschool age is considered to be the most appropriate for early and valid detection ofemotional and behavioral difficulties, as well as the necessary intervention before thesedifficulties set in and develop into serious disorders later in life. The objective of this studywas to assess preschool teachers' perceptions of emotional and behavioral difficulties ofpreschoolers. To this end, preschool teachers across country were asked to use a reliable andvalid psychometric tool, the Achenbach's Caregiver-Teacher Report Form Achenbach's (CTRF)for ages 1½ -5 (Achenbach & Reschorla, 2009), in order to detect these difficulties.The research hypotheses were: a) emotional and behavioral difficulties are dependent onchild's age (toddler, preschoolers), sex, parental occupation, type of school (classical, all-day)and class size (number of students), b) preschool teachers most often use alternativeassessment methods (systematic observation and recording, assessment file), c) teachers'specialized training on handling emotional and behavioral difficulties in their class as well astheir years of experience, will have an impact on the number of assessment tools they use intheir class and d) there is comorbidity between externalized and internalized problems andbetween the syndromes they include. The research sample comprised of 1.234 preschoolers (4-6 years) from all 13 regions of the country. Data was collected using: a) Achenbach'sCaregiver-Teacher Report Form Achenbach's (C-TRF) for ages 1½ -5 and b) Α questionnairefor the collection of additional useful research data regarding the preschool teachers' and theschool's operation. In summary, it was found that the vast majority (94.6 %) of preschoolers ofthe sample fall within normal range. Most children within the clinical and borderline rangeshowed mainly emotional difficulties and in particular withdrawal while, the fewest childrenshowed anxiety/depression. Compared to girls, boys demonstrated a higher rate of bothinternalized and externalized difficulties, as well as overall problems; there was no differencebetween preschoolers of 4-5 years of age and preschoolers 5-6 years of age. Furthermore,findings confirmed comorbidity of internalized and externalized problems and the syndromesinclude. All day schools and small classes had the largest number of recorded cases ofpreschoolers with emotional and behavioral difficulties. The vast majority (93.5%) of teachersused assessment methods as provided by the current preschool curriculum (systematicobservation and assessment file), while they did not use any psychometric tools to detect and identify emotional and behavioral difficulties in their class. The number of assessment toolsteachers use, was found to be dependent on the kind of specialized training on such issues butnot on their years of experience. These findings may be assessed and used appropriately by theacademic community that specializes in preschool education and preschool teachers' training.The nationwide exploration of teacher’s perceptions of the emotional and behavioraldifficulties displayed by preschool children, with the use of an adjusted, validated andweighted in Greek psychometric test is attempted for the first time in Greece.

Η προσχολική ηλικία θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη ηλικία για την πρώιμη και έγκυρηανίχνευση δυσκολιών συμπεριφοράς και συναισθήματος και την εφαρμογή παρεμβάσεων γιατην αντιμετώπισή τους, πριν αυτές οι δυσκολίες παγιωθούν και εξελιχθούν σε σοβαρέςδιαταραχές στο μέλλον. Σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η διερεύνηση των αντιλήψεωντων νηπιαγωγών για τις δυσκολίες συμπεριφοράς και συναισθήματος που παρουσιάζουν ταπαιδιά προσχολικής ηλικίας. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε από νηπιαγωγούς, σε πανελλαδικόεπίπεδο, να ανιχνεύσουν τις δυσκολίες αυτές, κάνοντας χρήση ενός έγκυρου και αξιόπιστουψυχομετρικού εργαλείου, της Φόρμας Αναφοράς για τον/την Νηπιαγωγό – Βρεφονηπιοκόμο(ΦΑΝ-Β) για παιδιά 1½ -5 ετών, του Achenbach (Achenbach & Rescorla, 2009). Οιερευνητικές μας υποθέσεις ήταν: α) η εμφάνιση συναισθηματικών και συμπεριφορικώνδυσκολιών εξαρτάται από την ηλικία (νήπιο, προνήπιο), το φύλο του παιδιού, τηνεπαγγελματική κατάσταση των γονέων, το είδος του σχολείου (κλασσικό, ολοήμερο) στοοποίο φοιτά το παιδί και το μέγεθος της τάξης (αριθμός φοιτούντων μαθητών), β) οινηπιαγωγοί χρησιμοποιούν πιο συχνά για την αξιολόγηση αυτών των δυσκολιών εναλλακτικέςμεθόδους αξιολόγησης (συστηματική παρατήρηση και καταγραφή και το φάκελο αξιολόγησης), γ) η εξειδικευμένη επιμόρφωση των νηπιαγωγών σε θέματα διαχείρισηςσυναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στην τάξη, καθώς και τα χρόνιαπροϋπηρεσίας αυτών θα επηρεάσουν τον αριθμό των αξιολογήσεων που χρησιμοποιούν και δ)υπάρχει συννοσηρρότητα στα εξωτερικευμένα και εσωτερικευμένα προβλήματα και σταεπιμέρους σύνδρομα αυτών. Το δείγμα αποτέλεσαν 1.234 παιδιά προσχολικής ηλικίας (4- 6ετών) και από τις δεκατρείς περιφέρειες της χώρας. Για τη συλλογή των δεδομένωνχρησιμοποιηθήκαν: α) η Φόρμα Αναφοράς για τον/την Νηπιαγωγό – Βρεφονηπιοκόμο (ΦΑΝ-Β) για παιδιά 1½ -5 του Achenbach, και β) το Ερωτηματολόγιο του νηπιαγωγού για τησυλλογή επιπλέον χρήσιμων ερευνητικών δεδομένων που αφορούσαν τους νηπιαγωγούς καιτη λειτουργία των νηπιαγωγείων. Συνοπτικά, βρέθηκε ότι τα παιδιά του δείγματός μαςεντάσσονται στο μεγαλύτερο ποσοστό (94,6%) στο φυσιολογικό φάσμα. Τα περισσότεραπαιδιά που εμπίπτουν στο κλινικό και οριακό φάσμα εμφάνισαν κυρίως συναισθηματικέςδυσκολίες και πιο συγκεκριμένα απόσυρση, ενώ τα λιγότερα παιδιά που εμπίπτουν στοκλινικό και οριακό φάσμα εμφάνισαν ανησυχία/κατάθλιψη. Τα αγόρια παρουσίασανσυγκριτικά με τα κορίτσια το μεγαλύτερο ποσοστό εξωτερικευμένων, εσωτερικευμένων καισύνολο προβλημάτων, ενώ δεν παρατηρήθηκαν διαφοροποιήσεις στα νήπια και τα προνήπια.Επίσης, παρατηρήθηκε και για τα δυο φύλα, η ύπαρξη συννοσηρότητας στα εξωτερικευμένακαι τα εσωτερικευμένα προβλήματα και τα επιμέρους σύνδρομα αυτών. Στα ολοήμερου τύπουνηπιαγωγεία και στις ολιγομελείς τάξεις εντοπίστηκαν τα περισσότερα παιδιά μεσυναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες. Οι νηπιαγωγοί φάνηκε να χρησιμοποιούν σευψηλό ποσοστό (93,5%) τις μορφές αξιολόγησης που προτείνονται από το ισχύον ΑναλυτικόΠρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου (συστηματική παρατήρηση και φάκελοαξιολόγησης), ενώ φάνηκε ότι δε κάνουν χρήση ψυχομετρικών εργαλείων για την ανίχνευσησυναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στους μαθητές τους. Ο αριθμός τωνμορφών αξιολόγησης που χρησιμοποιούν οι νηπιαγωγοί για τον εντοπισμό αυτών τωνδυσκολιών φάνηκε, τέλος, να επηρεάζεται από την εξειδικευμένη επιμόρφωση αυτών σεθέματα σχετικά με την αντιμετώπιση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών καιόχι από τα χρόνια της προϋπηρεσίας τους. Τα παραπάνω ευρήματα μπορούν να αξιολογηθούνκαι να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα από την επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με τηνεκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας αλλά και νηπιαγωγών. Η διερεύνηση τωναντιλήψεων των νηπιαγωγών για τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες πουεμφανίζουν παιδιά προσχολικής ηλικίας, σε πανελλαδικό επίπεδο, με τη χρήση ενόςπροσαρμοσμένου, έγκυρου και σταθμισμένου στα ελληνικά ψυχομετρικού εργαλείου, είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται στην Ελλάδα.