Επιστημονικός γραμματισμός στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας: εκπαίδευση εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό αναλυτικών προγραμμάτων

Abstract

Second Chance Schools (SCSs) were established in Greece as an effort to reintegrate into society adult school dropouts who have not completed their compulsory education. Scientific literacy is an integral part of the education of the SCSs’ students, and science teachers who work in SCSs face the challenge of developing science curricula according to the needs of their students. The present study aims, at first, to investigate Greek science teachers’ views on the meaning of the notion of students’ scientific literacy for the specific target population they refer to, and further focuses on science teachers’ practices when developing a curriculum to achieve the goal of reintegrating their students in society through scientific literacy. For this purpose, eleven semi-structured interviews of science teachers (who are also designers of science curricula) were conducted. The analysis shows that most science teachers consider scientific literacy to be an introduction to the content of science, knowledge of which enables students to continue their studies in formal upper secondary education. Also, science teachers quite often recognize their students’ need to use science to explain situations they encounter in daily life, and claim that this is the reason they design context-based curricula, even though such contexts do not in any way incorporate socioscientific issues related to their students’ lives.Based on the conclusions of the first phase of the study, a constructivist training workshop was designed. The workshop aimed at changing SCSs’ science teachers’ approach to curriculum design, from theory-laden curricula to curricula focusing on real-context science-related situations relevant to students’ personal, vocational and social experiences. The workshop was video-recorded and analyzed using methods of content analysis with respect to science teachers’ difficulties in changing perceptions. Moreover, the units developed by the science teachers in the training workshop were evaluated by two science education experts, with respect to the degree of integration of key aspects of the training. The results show that SCSs’ science teachers were able to make the critical shift and to design strand units that incorporate socio-scientific issues and everyday situations related to students’ lives. However, weaknesses were detected in the fields of didactics and the nature of scientific knowledge, thus further teacher education seems to be needed in those fields. The research provides SCSs with an important basis for developing science teacher-training workshops for the design of innovative curricula aimed at developing scientific literacy skills and reintegrating adults into society.

Ο φορέας των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας δημιουργήθηκε για να στηρίξει κοινωνικές ομάδες που είχαν εγκαταλείψει το σχολείο και που, στην εξέλιξη της ζωής τους ως ενήλικες, δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις της προσωπικής, εργασιακής και κοινωνικής τους ζωής. Στα ΣΔΕ το Αναλυτικό Πρόγραμμα του κάθε αντικειμένου αναπτύσσεται, σε τοπικό επίπεδο, από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς με σκοπό τον εγγραμματισμό των εκπαιδευομένων. Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στον επιστημονικό γραμματισμό και πιο συγκεκριμένα εστιάζει στη δημιουργία, στην εφαρμογή και στην αξιολόγηση ενός πλαισίου επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών των ΣΔΕ στον σχεδιασμό και στην ανάπτυξη τοπικών «Α.Π.» για τον επιστημονικό γραμματισμό. Το ερευνητικό ερώτημα που τέθηκε αναφορικά με αυτή τη διαδικασία είναι: Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί και ποια στοιχεία τους βοηθούν στις προσπάθειές τους να σχεδιάσουν «Α.Π.» που εστιάζουν σε ζητήματα «καθημερινής επιστήμης», τα οποία είναι συμβατά με τις ανάγκες των εκάστοτε εκπαιδευομένων τους;Για το σκοπό αυτό, αρχικά, υλοποιήθηκαν 11 συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς των ΣΔΕ προκειμένου να διερευνηθούν σε βάθος οι αντιλήψεις και πρακτικές τους αναφορικά με τον σχεδιασμό ενός «Α.Π.» για το περιβάλλον των ΣΔΕ. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι εκπαιδευτικοί των ΣΔΕ, ανάλογα με την εκπαιδευτική τους εμπειρία, σχεδιάζουν τρία είδη Α.Π. Αυτά εστιάζουν κατά κύριο λόγο: (Α) στο περιεχόμενο της επιστήμη, και (Β) σε καταστάσεις της καθημερινότητας με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος ένας μέσος πολίτης και οι οποίες είναι σχετικές με την επιστήμη και (Γ) στις ιδιαίτερες ανάγκες (προσωπικές, εργασιακές ή πολιτισμικές) των εκπαιδευομένων τους. Κατά την παρέμβαση παρουσιάζεται η υλοποίηση και η αξιολόγηση του επιμορφωτικού σεμιναρίου. Το σεμινάριο είχε ως στόχο να μπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να μεταβούν από την επιλογή και την ανάπτυξη θεματικών ενοτήτων με σκοπό τη διδασκαλία της επιστήμης καθεαυτής, στην επιλογή ενοτήτων καθημερινής επιστήμης με γνώμονα τα χαρακτηριστικά της ζωής και τις ανάγκες των εκάστοτε εκπαιδευομένων των ΣΔΕ. Το σεμινάριο βιντεοσκοπήθηκε και το περιεχόμενό του αναλύθηκε ποιοτικά με σκοπό να εντοπιστούν οι παράγοντες που φαίνεται ότι δρουν ως ανασταλτικοί ή υποστηρικτικοί, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να εξελίξουν τις πρακτικές τους, μέσα από την διαδικασία της επιμόρφωσης. Επιπλέον, οι θεματικές ενότητες που ανέπτυξαν οι εκπαιδευτικοί των ΣΔΕ μελετήθηκαν από δύο κριτές, ειδικούς στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών, ως προς το βαθμό αφομοίωσης των βασικών αξόνων της παρέμβασης. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο εκπαιδευτικοί των ΣΔΕ, μπόρεσαν: α. να επιλέξουν θεματικές ενότητες συμβατές με τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευομένων τους, β. να σχεδιάσουν μαθησιακά περιβάλλοντα που «να κάνουν νόημα» στους εκπαιδευόμενους (σχετικά με την προσωπική, εργασιακή ή κοινωνική ζωή των εκπαιδευομένων), γ. να «υποτάξουν» τη μελέτη του επιστημονικού περιεχομένου στις ανάγκες του περιβάλλοντος που σχεδίασαν και δ. να ενσωματώσουν κοινωνικοεπιστημονικά ζητήματα σχετικά με τη ζωή των εκπαιδευομένων. Αδυναμίες εντοπίστηκαν κυρίως σε ζητήματα διδακτικής διαχείρισης των εννοιών και σε ζητήματα φύσης της επιστημονικής γνώσης.Τα συμπεράσματα της έρευνας και οι προτάσεις που διατυπώνονται για τη διαμόρφωση προγραμμάτων επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών των ΣΔΕ (ή και εκπαιδευτικών που εργάζονται σε ανάλογα πλαίσια π.χ. νυχτερινά σχολεία), μπορούν να αξιοποιηθούν από τους υπεύθυνους φορείς προς την κατεύθυνση βελτίωσης της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε καινοτόμα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως είναι τα ΣΔΕ.