Ερμηνεία περιβάλλοντος και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση στις προστατευόμενες περιοχές

Abstract

Environmental Interpretation, as seen by the pioneers of the field, identified with inspiration and the restoration of the personal connection between the individual and Nature that has been broken by modern civilization and the shaping of people’s perceptions and attitudes, so that environmental degradation is reduced. These aims of Environmental Interpretation are becoming increasingly important today, so that it remains current and relevant and most importantly useful for society and the environment. However, when and where Environmental Interpretation is internationally applied up to the present, it still works within an unspecified framework of objectives, characteristics and content, and seems to emphasize superficial presentations of the protected objects, or meeting specific management requirements of Protected Areas (PAs). In Greece, the field of Environmental Interpretation is in its infancy and it needs to be adapted to the Greek requirements and specificities, so that this undertaking is as functional and as effective as possible. Three axes of reflections arise from the above ascertainments regarding a) the consideration of Environmental Interpretation, as to its objectives, characteristics, and content, b) the implementation methods, in order for Environmental Interpretation to achieve its goals, particularly those related to Environmental Awareness and c) the form that should or could Environmental Interpretation take in Greece. The overall theme of this doctoral thesis is Environmental Interpretation and it especially examines how it can be used as a tool for Environmental Awareness in PAs. It proposes an Environmental Interpretation model for PAs, and was designed to describe the path of the steps needed to implement an Interpretative program, and to provide empirical data for the characteristics, the content and the parameters of each step, in order to ensure its effectiveness as much as possible and that it can be implemented directly in PAs in general and especially in Greece. The methodological design of the study consists of four distinct, albeit related stages: survey of the visitors of Mt Olympus National Park, observation of the visitors and the tourist experience in the Mt Olympus National Park, survey of Management Agencies of PAs and in-depth interviews. The discovered data specify the model parameters of the three components of Environmental Interpretation: Visitor, PA, Management Agency, and support the practical application and effectiveness of the model. The variables that were analyzed and identified by this research inform every element of the model and the stages of design and implementation of Environmental Interpretation, so that the characteristics, content and methods are appropriate and adapted to each particular case.

Η Ερμηνεία Περιβάλλοντος, όπως την είδαν οι πρωτεργάτες του αντικειμένου, ταυτιζόταν με την έμπνευση, την αποκατάσταση της προσωπικής σύνδεσης του ατόμου με τη Φύση, που έχει διαρραγεί από τον σύγχρονο πολιτισμό και την αλλαγή των αντιλήψεων και στάσεων των ανθρώπων, ώστε να αναχαιτισθεί η καταστροφή του περιβάλλοντος. Οι στόχοι αυτοί σήμερα αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, προκειμένου η Ερμηνεία Περιβάλλοντος να παραμείνει σύγχρονη και επίκαιρη και κυρίως χρήσιμη για την κοινωνία και το περιβάλλον. Ωστόσο, η Ερμηνεία Περιβάλλοντος, όπου διεθνώς εφαρμόζεται μέχρι τώρα, λειτουργεί ακόμα σε ένα μη καθορισμένο πλαίσιο στόχων, χαρακτηριστικών και περιεχομένου και δείχνει να δίνει έμφαση σε επιφανειακές παρουσιάσεις των προστατευτέων αντικειμένων, ή στην ικανοποίηση συγκεκριμένων διαχειριστικών επιταγών των εκάστοτε Προστατευόμενων Περιοχών (ΠΠ). Στη χώρα μας, το πεδίο της Ερμηνείας Περιβάλλοντος, είναι σε εμβρυϊκό στάδιο και χρειάζεται η προσαρμογή της στις ελληνικές επιταγές και ιδιαιτερότητες, ώστε αυτό το εγχείρημα να είναι όσο το δυνατόν πιο λειτουργικό και πιο αποτελεσματικό. Από τις παραπάνω διαπιστώσεις προκύπτουν τρεις άξονες προβληματισμού σχετικά α) με τη θεώρηση της Ερμηνείας Περιβάλλοντος, ως προς τους στόχους, τα χαρακτηριστικά, το περιεχόμενο της, β) με τους τρόπους εφαρμογής, ώστε να πετύχει η Ερμηνεία Περιβάλλοντος τους στόχους της, ιδιαίτερα εκείνους που σχετίζονται με την Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση και γ) με τη μορφή που πρέπει ή μπορεί να πάρει η Ερμηνεία στη χώρα μας. Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως γενικό θέμα την Ερμηνεία Περιβάλλοντος και ειδικότερα εξετάζει το πώς μπορεί αυτή να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση στις ΠΠ. Επιχειρεί να προτείνει ένα μοντέλο Ερμηνείας Περιβάλλοντος για τις ΠΠ και σχεδιάστηκε για να περιγράψει τη διαδρομή των σταδίων που χρειάζεται να ακολουθηθούν για να εφαρμοστεί ένα Ερμηνευτικό πρόγραμμα, αλλά και να παρέχει εμπειρικά δεδομένα για τα χαρακτηριστικά, το περιεχόμενο και τις παραμέτρους του καθενός σταδίου, ώστε να εξασφαλίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο η αποτελεσματικότητα του και να μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα στις ΠΠ γενικά, αλλά και της Ελλάδας ειδικότερα. Ο μεθοδολογικός σχεδιασμός της έρευνας περιλαμβάνει τέσσερα διακριτά, αλλά συνδεόμενα στάδια: δημοσκόπηση των επισκεπτών της ΠΠ του Ολύμπου, παρατήρηση των επισκεπτών και της τουριστικής εμπειρίας στην ΠΠ του Ολύμπου, δημοσκόπηση Φορέων Διαχείρισης και συνέντευξη σε βάθος. Τα δεδομένα προσδιορίζουν τις σχετιζόμενες με το μοντέλο παραμέτρους των τριών συστατικών στοιχείων της Ερμηνείας Περιβάλλοντος: Επισκέπτης, ΠΠ, Φορέας Διαχείρισης, και υποστηρίζουν την πρακτική εφαρμογή του μοντέλου, αλλά και την αποτελεσματικότητα του. Οι μεταβλητές που αναλύθηκαν και προσδιορίστηκαν από την έρευνα, ενημερώνουν το κάθε στοιχείο του μοντέλου και τα στάδια σχεδιασμού και εφαρμογής της Ερμηνείας, ώστε να διαμορφώνεται ως προς τα χαρακτηριστικά, το περιεχόμενο και τις μεθόδους, για να είναι αυτά κατάλληλα και προσαρμοσμένα στην κάθε περίπτωση.