Κλινική κοινωνική εργασία ψυχοδυναμικής έμπνευσης με γονείς παιδιών που εμφανίζουν κυρίαρχα συμπτώματα της διαταραχής άγχους αποχωρισμού

Abstract

The present study constitutes a qualitative multiple case-study research attempt on psychodynamic clinical social work practice. Under the auspices of heuristic approach, the clinician/ practitioner was concurrently the researcher, who -ex post facto- studied his practice with six parental couples, whose -latency aged- child presented dominant separation anxiety disorder symptoms. The work took place in a Child Guidance Clinic, where the clinician collaborated with other interdisciplinary team members. The practitioners’ psychodynamic practice focused on the disclosure and management of parents’ (unconscious) aggressiveness towards their child. The research aimed at studying the clinical social work process and at disclosing its associate characteristics, which formed its development, as well as affected its outcome. The theoretical base of the intervention was the “psychodynamic supportive psychotherapy” model. The therapeutic relationship, developed in between the practitioner/ researcher and the parents, was shaped and supported by the supportive psychotherapy techniques of “encouraging the therapeutic alliance”, “offering advice”, “educating the parents”, “accepting intense emotions without interpreting”, “intervening to the environment”, “offering reframing”, “emphasizing strengths”, “asking for clarifications” and “offering confrontations”. Moreover, the clinical practice with parents revealed the use of the clinical social work techniques of “exploration”, “boundary setting” and “interpreting the transference to the setting”. Important practice parameters were the practitioners’ countertransference feelings, the interprofessional collaboration and the attendance of parents’ non-verbal communication. The study confirmed the psychodynamic view regarding the child’s separation anxiety disorder. Intervening to parents, also, contributed in understanding the child’s emotional needs, in forming and strengthening the child’s motive to working with his/her therapist, in improving the parental role, in safeguarding the uninterrupted collaboration of the parents with other interdisciplinary team members and in reducing the child’s separation anxiety symptoms. These results were confirmed by the cases’ follow-up one and a half year after the intervention ended, where all couples reported absence of their child’s separation anxiety symptoms and retrieval of their social skills.

Η παρούσα έρευνα αποτελεί μια ποιοτική μελέτη πολλαπλών περιπτώσεων της πρακτικής της κλινικής κοινωνικής εργασίας ψυχοδυναμικής έμπνευσης. Έχει υιοθετήσει την ευρετική επιστημονική προσέγγιση, στο πλαίσιο της οποίας ο κλινικός είναι ταυτόχρονα ο ερευνητής, που μελετά εκ των υστέρων το υλικό της πρακτικής του, η οποία δεν υπέστη καμιά απολύτως τροποποίηση χάριν της έρευνας. Μελετάται η διεργασία, που αναπτύχθηκε στη διάρκεια των συνεδριών αλλά και πέραν από αυτές, μεταξύ του κλινικού και έξι ζευγαριών που το λανθάνουσας ηλικίας παιδί τους εμφάνιζε κυρίαρχα σημεία της διαταραχής άγχους αποχωρισμού. Η εργασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ενός Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου, σε στενή συνεργασία με τη διεπιστημονική ομάδα ψυχικής υγείας, η οποία ενστερνίζεται την ψυχοδυναμική προσέγγιση και την υιοθετεί στην πρακτική της τόσο με τους γονείς όσο και με τα παιδιά και τους εφήβους. Η ίδια προσέγγιση διέπει και τη μελετούμενη κλινική εργασία με τους γονείς, και ειδικότερα το γενικό μοντέλο της υποστηρικτικής θεραπείας ψυχοδυναμικής έμπνευσης. Σκοπός της έρευνας ήταν η συστηματική παρουσίαση και μελέτη της διεργασίας που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της κλινικής παρέμβασης κοινωνικής εργασίας και η ανάδειξη των ιδιαίτερων γνωρισμάτων και στοιχείων που την απαρτίζουν, καθορίζουν την εξέλιξή της και επιδρούν στην έκβασή της. Η θεραπευτική σχέση μεταξύ κλινικού και γονιών σχηματοποιήθηκε και εξελίχθηκε με την αξιοποίηση τεχνικών υποστηρικτικής ψυχοδυναμικής θεραπείας, όπως η ενθάρρυνση της θεραπευτικής συμμαχίας, η παροχή συμβουλής, η παροχή εκπαίδευσης, η αποδοχή του έντονου συναισθήματος, η παρέμβαση στο περιβάλλον, η αναπλαισίωση, η αναφορά στα δυνατά σημεία, η αποσαφήνιση και η αντιπαράθεση. Επιπλέον, η κλινική πρακτική με τους γονείς ανέδειξε τη χρήση των τεχνικών της διερεύνησης, της οριοθέτησης του πλαισίου συνεργασίας και της ερμηνείας στη μεταβίβαση στο πλαίσιο. Ως επιπλέον σημαντικές παράμετροι της παρέμβασης αναδείχθηκαν η διαχείριση των αντιμεταβιβαστικών συναισθημάτων του κλινικού/ ερευνητή, η διεπιστημονική συνεργασία και η εστίαση του κλινικού στη μη λεκτική επικοινωνία των γονιών. Η μελέτη επιβεβαίωσε τις ψυχοδυναμικές απόψεις σχετικά με το υπόβαθρο και τα αίτια εκδήλωσης της διαταραχής άγχους αποχωρισμού στο παιδί καθώς και την πολύσημη αξία της παρέμβασης στους γονείς ως αναπόσπαστο τμήμα της θεραπείας των συμπτωμάτων / της διαταραχής, που εμφανίζεται στο παιδί τους. Η παρέμβαση στους γονείς συνέβαλε στην αναγνώριση - κατανόηση των συναισθηματικών αναγκών του παιδιού, η οποία συνέβαλε σε τροποποιήσεις ή υιοθέτηση νέων στάσεων και τρόπων επικοινωνίας μαζί του, στη διαμόρφωση και ενίσχυση του κινήτρου τους για συνεργασία με τον κλινικό και στη διαμόρφωση – συνεχή υποστήριξη του κινήτρου του παιδιού για την απόκριση στις συνεδρίες με το θεραπευτή του. Επίσης συνέβαλε στη διασφάλιση και όταν χρειάστηκε στην αποκατάσταση της απρόσκοπτης συνεργασίας των γονιών με τη διεπιστημονική ομάδα, ενώ οι βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν στους γονικούς τους ρόλους συνεισέφεραν στη μείωση των συμπτωμάτων άγχους αποχωρισμού στα παιδιά τους.