Ο γεωγραφικός γραμματισμός σε θέματα που αφορούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα και πολιτιστική κληρονομιά με χρήση Νέων Τεχνολογιών

Abstract

Modern European societies constitute multicultural environments characterized by cultural heterogeneity and plurality, with identities being (re)shaped through cultural interaction. Representations of European identity and heritage play a significant role in forming inclusive or non-inclusive societies, as they can either reproduce or challenge dominant relations of power, dominance, and superiority/inferiority. In this context, approaching these concepts requires a critical perspective. The representations constructed by educators co-shape corresponding representations of their students — future citizens — within the educational context. The aim of this research is (1) to investigate how pre-service primary school teachers in Greece construct representations related to European cultural identity and heritage through the discourse they produce in the context of using New Technologies, in particular through the Serious Game Eurocraft and through contexts that expand upon it; (2) to identify possible obstacles that foster the reproduction of dominant power relations and hinder their challenge; and (3) to propose ways to overcome these obstacles in the direction of social prosperity. Data were collected through the Serious Game Eurocraft, questionnaires and semi-structured interviews. Participants' (N=33) discourses were analyzed using Critical Discourse Analysis (CDA) and the Systemic Functional Grammar (SFG). At the micro-level, discourse was analyzed as text (descriptive analysis); at the meso-level, as discourse practice (interpretive analysis); and at the macro-level, as sociocultural practice (explanatory analysis). The analysis revealed obstacles such as representations rooted in racism, subtle or “liquid” racism, Eurocentrism, racial essentialism, intraregional homogeneity and interregional heterogeneity, assimilationist discourses, and contradictions in participants’ discourses. Subsequently, proposals were formulated in order to overcome these barriers by questioning, challenging, and addressing the discourses that reproduce power relations.

Οι σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες αποτελούν πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα, με πολιτισμική ετερογένεια και πολυφωνία, με τις ταυτότητες στον χώρο της Ευρώπης να (ανα)διαμορφώνονται μέσω της πολιτιστικής αλληλεπίδρασης. Οι αναπαραστάσεις για την ευρωπαϊκή ταυτότητα και κληρονομιά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση συμπεριληπτικών ή μη κοινωνιών, καθώς μπορεί να αναπαράγουν ή να προκαλούν κυρίαρχες σχέσεις εξουσίας, κυριαρχίας και ανωτερότητας/κατωτερότητας. Για αυτόν τον λόγο, η προσέγγιση των εν λόγω εννοιών πρέπει να γίνεται με κριτικό τρόπο. Οι αναπαραστάσεις που εκφράζουν οι εκπαιδευτικοί στο πλαίσιο της εκπαίδευσης (συν)διαμορφώνουν τις αντίστοιχες αναπαραστάσεις των μαθητών/μαθητριών, συμβάλλοντας στη συγκρότηση των μελλοντικών πολιτών. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι: (1) να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο μελλοντικοί/ές δάσκαλοι/δασκάλες στην Ελλάδα διαμορφώνουν αναπαραστάσεις σχετικά με έννοιες της ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονομιάς μέσα από τον λόγο που παράγουν στο πλαίσιο χρήσης Νέων Τεχνολογιών και, συγκεκριμένα, μέσα από το Σοβαρό Παιχνίδι Eurocraft και σε πλαίσια που λειτουργούν ως προέκτασή του, ώστε (2) να εντοπιστούν πιθανά εμπόδια που ευνοούν την αναπαραγωγή κυρίαρχων σχέσεων εξουσίας και δυσχεραίνουν την πρόκλησή τους και (3) να διατυπωθούν προτάσεις, ώστε να ξεπεραστούν τα εντοπισθέντα εμπόδια, προς την κατεύθυνση της κοινωνικής ευημερίας. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν μέσα από το Σοβαρό Παιχνίδι Eurocraft, ερωτηματολόγια και ημιδομημένες συνεντεύξεις. Τα εκφερόμενα των συμμετεχόντων/συμμετεχουσών (Ν=33) αναλύθηκαν με Κριτική Ανάλυση Λόγου (ΚΑΛ) και τη Συστημική Λειτουργική Γραμματική (ΣΛΓ). Στο μικροεπίπεδο ο λόγος αναλύθηκε ως κείμενο (περιγραφική ανάλυση), στο μεσοεπίπεδο ως πρακτική λόγου (ερμηνευτική ανάλυση) και στο μακροεπίπεδο ως κοινωνικοπολιτισμική πρακτική (επεξηγηματική ανάλυση). Μετά την ανάλυση, αναδείχθηκαν εμπόδια όπως αναπαραστάσεις που αντλούν από τον ρατσισμό, τον υπόρρητο ή «ρευστό» ρατσισμό, τον ευρωκεντρισμό, τη φυλετική ουσιοκρατία, την ενδοπεριφερειακή ομοιογένεια και τη διαπεριφερειακή ετερογένεια, τους αφομοιωτικούς λόγους και τις αντιφάσεις στα εκφερόμενα. Στη συνέχεια, διατυπώθηκαν προτάσεις, ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια αυτά, με σκοπό την αμφισβήτηση, την πρόκληση και την αντιμετώπιση των λόγων που αναπαράγουν σχέσεις εξουσίας.