Οι θεατρικές πρακτικές στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο δημοτικό σχολείο

Abstract

Our research focuses on the use of theatre techniques as an instructional tool in teaching science in primary school within the context of scientific literacy. A teaching course on weather phenomena has been designed and developed consisting of a progressive sequence of theatre techniques such as pantomime, role-play and argumentation. The course has been attended by 10-year-old pupils in primary school. The qualitative data analysis of the videotaped sessions provides key-ideas concerning the potential of using theatre techniques for teaching science. In our interpretation of the data a three dimensional cognitive, meta-cognitive and emotional framework has been used coupled with the theory of multiple intelligence. In the developed course focused on weather phenomena such as rain, snow, hail and the circle of water. Science concepts and phenomena about weather and water may become a multi-level platform for introducing pupils to the scientific way of thinking. The challenge for the developed course has been actually to motivate pupils to participate in theatre techniques as this includes exposure of speaking, moving, acting styles and they had no previous training. In order to gradually introduce them to the theatre techniques and help them use this creative environment in order to learn science, a progressive sequence of theatrical techniques has been developed focusing each time on a new element of acting (or rather learning through acting) and encouraging the related skill(s). As a first step, a special focus has been given on moving and pantomime has been used. As a second step, speaking has been the main focus and the techniques used are dialogues and story-telling. As a third step, a multiple focus has been given on moving and speaking, while dramatization has been chosen as the most suitable technique. At the last phase, the focus has been on debating. During the application of the developed progressive sequence of theatre techniques, learning science became more and more creative and appealing to pupils, while their involvement in learning increased rapidly. The qualitative data analysis of the videotaped sessions provides key-ideas concerning the potential as well as the limitations of using theatre techniques for teaching science. In our interpretation of the data a three dimensional cognitive, meta-cognitive and emotional framework has been used coupled with the theory of multiple intelligence. The results of the data analysis indicate that the use of the developed progressive sequence of theatrical techniques for teaching science made a valuable contribution to the pupils’ understanding of the nature of science. In particular there is a significant shift towards an appreciation of the interactive nature of experiment and theory. Also, an effect was recorded on two aspects of language development (linguistic intelligence): narrative comprehension and narrative production. The findings indicate that the adoption of multiple role perspectives also contributes to the quality of writing and is another thread connecting theatre and writing. There was substantial evidence that, during the course, the children were fully engaged and actively involved in the learning experience, increasing their motivation and improved their interpersonal, intrapersonal and bodily-kinesthetic intelligence.

Στο πρώτο μέρος της εργασίας, η έρευνα εστιάζεται στη συλλογή και παρουσίαση εφαρμογών θεατρικών πρακτικών, στην εκπαίδευση και ειδικότερα στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, όπως και στις αντίστοιχες στάσεις και δεξιότητες που καλλιεργούνται. Η μελέτη των εφαρμογών, αναδεικνύει τη χρήση των θεατρικών πρακτικών στην εκπαίδευση, ως εργαλείου έρευνας και παρέμβασης, ως μορφής τέχνης κι ως εκπαιδευτικής μεθοδολογίας. Οι προτάσεις χρήσης του θεάτρου ως εκπαιδευτικής μεθοδολογίας, στη διδασκαλία και μάθηση των φυσικών επιστημών, παρουσιάζουν μια άλλη οπτική τους στην εκπαίδευση, που δεν αφορά σε όρους, έννοιες και φαινόμενα μόνο, αλλά στο μετασχηματισμό τους σε μια δυναμική πλατφόρμα ανάπτυξης, δεξιοτήτων και στάσεων που αφορούν στη γνωστική, μεταγνωστική και συναισθηματική διάσταση της διδασκαλίας και μάθησης στις φυσικές επιστήμες, όπως και στις γλωσσική, ενδοπροσωπική, διαπροσωπική, κιναισθητική και χωρική-οπτική νοημοσύνες, της θεωρίας του Gardner. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, σχεδιάζεται ένα υβριδικό μοντέλο έρευνας 3D-5I (Three Dimensions- Five Intelligences), το οποίο διερευνά κι αξιολογεί τις δεξιότητες και στάσεις που αναπτύσσουν μαθητές και μαθήτριες, από την εφαρμογή θεατρικών πρακτικών στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο Δημοτικό Σχολείο. Το μοντέλο έρευνας 3D-5I, επιχειρεί ν’ απαντήσει στα ακόλουθα ερευνητικά ερωτήματα: α) ποιες είναι οι δυνατότητες χρήσης των εξελισσόμενων θεατρικών πρακτικών, για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο δημοτικό σχολείο; β) Ποια είδη δεξιοτήτων και στάσεων ευνοούνται, μέσα από την εφαρμογή των θεατρικών πρακτικών στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών; Παράλληλα, αναλύεται μια σειρά εξελισσόμενων θεατρικών πρακτικών, που εφαρμόστηκε στην Δ΄ τάξη του Δημοτικού σχολείου και διαπραγματεύονταν τα καιρικά φαινόμενα. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων των εφαρμογών του μοντέλου 3D-5I, οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι η εφαρμογή των εξελισσόμενων θεατρικών πρακτικών στο δημοτικό σχολείο για τη διδασκαλία και μάθηση στις φυσικές επιστήμες: α) εμπλέκει σταδιακά όλα τα παιδιά στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, και β) έχει σημαντικά αποτελέσματα στην κατανόηση της φύσης της επιστήμης από τους μαθητές και τις μαθήτριες, οι οποίοι διαχειρίζονται ταυτόχρονα το διδασκόμενο περιεχόμενο των φυσικών επιστημών, προσεγγίζοντας τις επιστημονικές έννοιες μέσα από μια πληθώρα διαφορετικών καταστάσεων, που η ποικιλία των θεατρικών πρακτικών ενεργοποιεί κι εμπλουτίζει. Η εφαρμογή τους, φαίνεται ακόμη να επηρεάζει διαφορετικές όψεις της γλωσσικής νοημοσύνης. Την κατανόηση και την παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου, μια και η ενεργοποίηση της φαντασίας των μαθητών και των μαθητριών μέσα από την συμμετοχή τους στις θεατρικές πρακτικές, έχει έντονη επίπτωση στην γλωσσική τους επίδοση, προσφέροντάς τους πολλαπλές ευκαιρίες να εξασκήσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες. Επίσης ενδιαφέροντα είναι τα αποτελέσματα στην ενδοπροσωπική νοημοσύνη, μια και μαθητές και μαθήτριες ενθαρρύνονται να παίρνουν αποφάσεις, να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους σε σχέση με του άλλους, ενώ παράλληλα ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση τους. Επιπλέον, οι θεατρικές πρακτικές παρέχουν σε μαθητές και μαθήτριες, πολλαπλές δυνατότητες κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της διαπροσωπικής τους νοημοσύνης.