Η ικανότητα συναγωγής συμπερασμών σε αφηγηματικά και μη αφηγηματικά κείμενα παιδιών Στ΄ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου

Abstract

Reading comprehension depends on multiple factors one of which is inference generation. This ability refers to readers capability to combine explicit and implicit textual information either by relying on textual points or by recalling their prior knowledge in order to construct the situational model of the text. The purpose of the thesis is to examine students’ in the sixth grade of primary school and the third grade of secondary school ability to generate bridging and elaborative inferences in narrative and non narrative texts based on either literal or figurative language. At the same time, the thesis investigates reading times at inference points, compares them with reading times at textual points where no inference generation was required and explores the relationship between reading times at inference points and the students’ responses to the subsequent comprehension questions. Furthermore, it examines students’ awareness regarding the textual points they relied upon to answer comprehension questions. Apart from literal language, emphasis was given on the processing and understanding of figurative language, given both its high frequency of occurrence in texts and the limited amount of research on inference generation based on figurative language processing. The 104 participants, after being assessed for their ability to understand metaphors and to generate inferences, were asked to read a total of 12 texts (six narrative and six non narrative) and subsequently answer comprehension questions. For the first four texts, the procedure was conducted in the classroom, while for the remaining eight texts individual sessions were carried out, in which were measured reading times and was checked the level of awareness. The results demonstrated moderate performance in both age groups. Even the students in the third grade of secondary school did not reveal a sufficiently developed ability either to understand figurative language or to generate inferences, particularly when these inferences were based on figurative language, which imposes a greater processing load. These findings are discussed in the basis of literature of reading comprehension development and inference generation.

Η κατανόηση ενός κειμένου επηρεάζεται από μια πληθώρα παραγόντων μεταξύ των οποίων η ικανότητα συναγωγής συμπερασμών. Πρόκειται για μια ικανότητα κατά την οποία οι αναγνώστες καλούνται να συνδυάσουν ρητές και υπόρρητες κειμενικές πληροφορίες είτε στηριζόμενοι σε διάφορους κειμενικούς δείκτες είτε ανακαλώντας προηγούμενες γνώσεις τους πάνω στο εκάστοτε θέμα με στόχο να μπορέσουν να κατασκευάσουν το καταστασιακό μοντέλο του κείμενου και κατά συνέπεια να το κατανοήσουν πλήρως. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η μελέτη των συμπερασμών γέφυρας και επεξεργασίας που συνάγονται σε αφηγηματικά και μη αφηγηματικά κείμενα και βασίζονται είτε σε κυριολεκτική είτε σε μεταφορική χρήση της γλώσσας από παιδιά Στ΄ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου. Ταυτόχρονα, εξετάζονται οι χρόνοι ανάγνωσης των σημείων συμπερασμού, γίνεται σύγκρισή τους με τα προηγούμενα σημεία όπου δεν απαιτούσαν συναγωγή συμπερασμού και συσχετίζονται με τις απαντήσεις των παιδιών. Τέλος, διερευνάται η επίγνωση των παιδιών σχετικά με το σημείο συμπερασμού. Εκτός από την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας δόθηκε έμφαση στην επεξεργασία και κατανόηση της μεταφορικής χρήσης δεδομένης αφενός της μεγάλης συχνότητας εμφάνισής της στα κείμενα αφετέρου του περιορισμένου αριθμού ερευνών για τη συναγωγή συμπερασμών που βασίζονται στην επεξεργασία μεταφορικού λόγου. Οι 104 συμμετέχοντες της έρευνας, αφού εξετάστηκαν ως προς την ικανότητά τους να κατανοούν τη μεταφορική σημασία της γλώσσας και να συνάγουν συμπερασμούς, κλήθηκαν να διαβάσουν συνολικά 12 κείμενα (6 αφηγηματικά και 6 μη αφηγηματικά) και στη συνέχεια να απαντήσουν σε ερωτήσεις κατανόησης. Στα πρώτα τέσσερα κείμενα η διαδικασία ολοκληρώθηκε στην ολομέλεια του τμήματος, ενώ στα υπόλοιπα οκτώ σε κατ΄ ιδίαν συναντήσεις, στις οποίες μετρήθηκαν οι χρόνοι ανάγνωσης και ελέγχθηκε το επίπεδο επίγνωσης των παιδιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν μέτρια επίδοση των παιδιών αμφότερων των ηλικιακών ομάδων. Τα παιδιά, ακόμα και της Γ΄ Γυμνασίου, δεν έχουν ικανοποιητικά αναπτυγμένη ούτε την ικανότητα κατανόησης μεταφορικής χρήσης της γλώσσας ούτε την ικανότητα συναγωγής συμπερασμών, ιδιαίτερα όταν αυτοί βασίζονται σε μεταφορικό λόγο όπου το επεξεργαστικό βάρος είναι πολύ μεγαλύτερο. Τα αποτελέσματα αυτά συζητούνται στη βάση της βιβλιογραφίας για την ανάπτυξη της αναγνωστικής κατανόησης και της ικανότητας συναγωγής συμπερασμών.