Mirum and mirabile in Pliny's Natural History, Βook XXXV

Abstract

The present thesis aspires to combine the two major sites of attention in Plinian scholarship -namely art and wonder - by proposing to explore the role of mirum and mirabile in book XXXV of the Natural History. In sum, book XXXV is both a historical art record and a cultural document, revealing how painting was understood, practiced, and esteemed in the ancient Roman world. It consistently frames art through the lens of mirum and mirabile—terms rooted in the experience of wonder. This recurring use of the language of wonder is not incidental; it reflects a deliberate strategy that performs multiple functions within Pliny’s encyclopedic project. First, wonder serves as a measure of value. To describe a work of art as mirabile is to acknowledge its capacity to astonish, to provoke admiration that is both intellectual and emotional. For Pliny, employing this language signals not just passive amazement but an active, discerning response—a sign of cultivated taste. Second, wonder connects art to the broader category of mirabilia—the natural and artificial marvels that populate the entire Natural History. By grouping extraordinary artworks with other wondrous objects (exotic animals, rare stones, natural phenomena), Pliny blurs the line between the artistic and the natural, making them part of the same cultural and epistemological enterprise. In this thesis, I begin with the elucidation of the terms "mirum", "mirabile" and "encyclopedia", as understood in antiquity, and I illustrate how the author’s stated purpose in composing the Natural History provides essential insight into the presence—and significance—of the mirabile within his work. Then, I move to book XXXV. The subject matter of this book—art—and the accompanying register of admiration seem to be very potent instruments for Pliny to achieve his overarching purpose in writing his encyclopedia. I proceed with a discussion of mirabile human nature in book VII in comparison with mirabile art in book XXXV. Finally, I interrogate the rhetorical architecture of the Natural History as well as the rhetorical significance of mirum and mirabile in book XXXV.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι ο συνδυασμός δύο σημαντικών πεδίων της ακαδημαϊκής γνώσης όσον αφορά τον Πλίνιο - συγκεκριμένα της τέχνης και του θαύματος – προτείνοντας την διερεύνηση του ρόλου του mirum και του mirabile στο βιβλίο XXXV της Φυσικής Ιστορίας. Με λίγα λόγια, το βιβλίο XXXV είναι όχι μόνο μία ιστορική καταγραφή της τέχνης αλλά και ένα πολιτισμικό αρχείο, το οποίο αποκαλύπτει με ποιον τρόπο η ζωγραφική γινόταν αντιληπτή, εφαρμοζόταν και εκτιμόταν στον αρχαίο και ρωμαϊκό κόσμο. Πλαισιώνει διαρκώς την τέχνη υπό το πρίσμα των mirum και mirabile - όρων που πηγάζουν από την εμπειρία του θαυμασμού. Αυτή η επαναλαμβανόμενη χρήση γλώσσας σχετικής με τον θαυμασμό δεν είναι τυχαία· αντανακλά μία σκόπιμη στρατηγική, η οποία εκτελεί πολλαπλές λειτουργίες μέσα στο εγκυκλοπαιδικό έργο του Πλίνιου. Καταρχάς, το θαύμα χρησιμεύει ως μέτρο της αξίας ενός έργου. Το να περιγράψει κανείς ένα έργο τέχνης ως mirabile ισοδυναμεί με την αναγνώριση της δυνατότητάς του να εντυπωσιάσει, να προκαλέσει θαυμασμό ο οποίος είναι ταυτόχρονα και πνευματικός και συναισθηματικός. Για τον Πλίνιο, η υιοθέτηση της συγκεκριμένης γλώσσας σηματοδοτεί όχι μόνο έναν παθητικό θαυμασμό αλλά και μία ενεργή κριτική αντίδραση – ένα σημάδι καλλιεργημένου γούστου. Δευτερευόντως, το θαύμα συνδέει την τέχνη με την ευρύτερη κατηγορία των mirabilia – των φυσικών και των τεχνητών θαυμάτων με τα οποία είναι γεμάτη ολόκληρη η Φυσική Ιστορία. Ομαδοποιώντας αξιοσημείωτα έργα τέχνης μαζί με άλλα αξιοθαύμαστα πράγματα (εξωτικά ζώα, σπάνιες πέτρες, φυσικά φαινόμενα), ο Πλίνιος θολώνει τη γραμμή ανάμεσα στο καλλιτεχνικό και το φυσικό και τα καθιστά μέρος του ίδιου πολιτισμικού και επιστημολογικού εγχειρήματος. Σε αυτή τη διδακτορική διατριβή, ξεκινώ με την αποσαφήνιση των όρων «mirum», «mirabile» και «εγκυκλοπαίδεια», όπως αυτοί γίνονταν αντιληπτοί στην αρχαιότητα και επεξηγώ τον τρόπο με τον οποίο ο δηλωμένος από τον συγγραφέα σκοπός συγγραφής της Φυσικής Ιστορίας μας δίνει ουσιαστικές πληροφορίες σχετικά με την παρουσία - και τη σπουδαιότητα – του mirabile στο έργο του. Έπειτα, προχωρώ στο βιβλίο XXXV. Το θέμα του συγκεκριμένου βιβλίου – η τέχνη – και η συνοδευτική ένταξη του θαυμασμού φαίνονται να είναι πολύ ισχυρά εργαλεία που βοηθούν τον Πλίνιο να επιτύχει τον πρωταρχικό σκοπό συγγραφής της εγκυκλοπαίδειας. Συνεχίζω με μία συζήτηση σχετικά με την mirabile ανθρώπινη φύση στο βιβλίο VII σε σύγκριση με την mirabile τέχνη στο βιβλίο XXXV. Τέλος, διερευνώ τη ρητορική δομή της Φυσικής Ιστορίας καθώς και τη ρητορική σπουδαιότητα των mirum και mirabile στο βιβλίο XXXV.