Χαρακτηριστικά γονέων, τύποι ανατροφής και η επίδραση τους στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των παιδιών

Abstract

Parenting is a dynamic and complex process of parental maturation through interaction with their children, which appears to be influenced by a multitude of factors, thereby shaping children's developmental outcomes. The intensification of research in recent years has highlighted the significance of individual, familial, and social factors that can predict, mediate, or regulate the parent–child relationship and ultimately determine both the way the parental role is exercised and the child’s development. However, research on parenting in Greece remains limited, with a lack of focus on examining the influence of various parental and child characteristics on children’s behavior. This situation underscores the need for further research, while also taking into account the ongoing environmental and family changes that affect the current context of parenting in our country. The aim of this doctoral dissertation was to investigate the possible correlations between parent- and child characteristics, parenting styles, and children’s behavior. This is a cross-sectional study based on on-site sampling. The study sample consisted of 547 parents (252 fathers and 295 mothers) of preschool-aged children from the prefecture of Evros, who completed a questionnaire that included demographic information, the modified Child-Rearing Practices Report (CRPR), the Parenting Styles and Dimensions Questionnaire (PSDQ), the Parenting Sense of Competence scale (PSOC), the Parental Stress Scale (PSS), the Perceived Stress Scale (PSS-10), and the Child Behavior Checklist for ages 1.5–5 (CBCL 1.5–5). All questionnaires were completed anonymously. The results of the study provided useful information regarding the validity and reliability of the modified CRPR adapted to the Greek population, identifying two parenting practice factors: care and setting boundaries. The characteristics of Greek parents regarding their approach to parenting were identified, and differences between maternal and paternal parenting were highlighted. Demographic factors were found to be associated with both parenting styles and various parental psychological characteristics, contributing to their formation. Internalizing problems in children were found to be more prevalent than externalizing ones, with anxiety being the most common issue reported. Moreover, children's behavioral problems were associated with parenting style, parental psychological traits, and both parental and child demographic characteristics. Predictive factors for children's behavior were identified, with the permissive parenting style and the number of siblings emerging as the strongest among them. Parental stress was found to significantly mediate the relationship between parenting styles and overall behavioral problems in children. Future research and data collection from diverse populations will further reveal cross-cultural elements that may influence children’s behavioral development. The development of reliable tools that are relevant and sensitive to gender and cultural differences is deemed necessary to support targeted educational and therapeutic interventions for healthy developmental pathways.

Η γονεϊκότητα είναι μια δυναμική και πολύπλοκη διαδικασία ωρίμανσης των γονέων διαμέσου της αλληλεπίδρασης με τα παιδιά τους που φαίνεται να επηρεάζεται από μια πληθώρα παραγόντων, διαμορφώνοντας ανάλογα τα αναπτυξιακά αποτελέσματα των παιδιών. Η εντατικοποίηση των ερευνών τα τελευταία χρόνια ανέδειξε τη σοβαρότητα των ατομικών, των οικογενειακών και των κοινωνικών παραγόντων που μπορούν να προβλέψουν, να διαμεσολαβήσουν ή και να ρυθμίσουν τη σχέση γονέα-παιδιού και να καθορίσουν τον τρόπο άσκησης του γονεϊκού ρόλου και εν τέλει την ανάπτυξη του παιδιού. Παρ΄ όλα αυτά, οι έρευνες για τη γονεϊκότητα στην Ελλάδα είναι περιορισμένες, με έλλειψη εστίασης στη μελέτη της επίδρασης διαφόρων χαρακτηριστικών των γονέων και των παιδιών στη συμπεριφορά των τελευταίων. Η υπάρχουσα κατάσταση αναδεικνύει την αναγκαιότητα για περαιτέρω έρευνα, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τις συνεχόμενες περιβαλλοντικές και οικογενειακές αλλαγές που διέπουν τα δεδομένα της άσκησης της γονεϊκότητας στη χώρα μας. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να διερευνήσει τις πιθανές συσχετίσεις μεταξύ των χαρακτηριστικών των γονέων και των παιδιών, του τρόπου άσκησης της γονεϊκότητας και της συμπεριφοράς των παιδιών.Πρόκειται για μια συγχρονική μελέτη με επιτόπια δειγματοληψία. Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 547 γονείς (252 πατέρες και 295 μητέρες) παιδιών προσχολικής ηλικίας από το Ν. Έβρου, οι οποίοι συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο για τα δημογραφικά τους στοιχεία, την τροποποιημένη Κλίμακα Πρακτικών Ανατροφής Παιδιών (CRPR), το ερωτηματολόγιο γονεϊκής τυπολογίας (PSDQ), το ερωτηματολόγιο για την αίσθηση της γονεϊκής επάρκειας (PSOC), το ερωτηματολόγιο για το γονεϊκό στρες (PSS), το ερωτηματολόγιο για το Άγχος (PSS-10) των συμμετεχόντων και τη Λίστα Ελέγχου Παιδικής Συμπεριφοράς για ηλικίες 1,5-5 ετών (CBCL 1,5-5). Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων ήταν ανώνυμη. Τα αποτελέσματα της μελέτης συμπεριέλαβαν χρήσιμες πληροφορίες για την εγκυρότητα και την αξιοπιστία της τροποποιημένης Κλίμακας Πρακτικών Ανατροφής Παιδιών (CRPR), προσαρμοσμένη σε ελληνικό πληθυσμό, αναδεικνύοντας δύο παράγοντες γονεϊκών πρακτικών: τη φροντίδα και την οριοθέτηση. Εντοπίστηκαν τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων γονέων σε σχέση με τον τρόπο άσκησης της γονεϊκότητας και αναδείχτηκαν οι διαφορές μεταξύ των γονεϊκών φύλων. Δημογραφικοί παράγοντες συνδέθηκαν τόσο με τους τρόπους άσκησης της γονεϊκότητας όσο και τα διάφορα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των γονέων, συμβάλλοντας στη διαμόρφωσή τους. Τα εσωτερικευμένα προβλήματα των παιδιών βρέθηκαν να είναι εντονότερα σε σχέση με τα εξωτερικευμένα, ενώ το συχνότερο πρόβλημα των παιδιών αναδείχτηκε το άγχος. Ακόμη, τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών συσχετίστηκαν με τον τρόπο άσκησης της γονεϊκότητας, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των γονέων και τα δημογραφικά χαρακτηριστικών των γονέων και των παιδιών. Εντοπίστηκαν προβλεπτικοί παράγοντες για τη συμπεριφορά των παιδιών, με το επιτρεπτικό στυλ ανατροφής και τον αριθμό των αδελφών να αποτελούν τους πιο ισχυρούς από αυτούς. Το γονεϊκό στρες βρέθηκε να διαμεσολαβεί σημαντικά τη σχέση μεταξύ των γονεϊκών τύπων και των συνολικών προβλημάτων συμπεριφοράς. Οι μελλοντικές έρευνες και η συλλογή δεδομένων από διαφορετικούς πληθυσμούς, θα αναδείξουν περαιτέρω διαπολιτισμικά στοιχεία που μπορούν να επιδράσουν στην συμπεριφορά που αναπτύσσουν τα παιδιά. Η ανάπτυξη αξιόπιστων εργαλείων, συναφή και ευαίσθητα στο φύλο και στις πολιτισμικές διαφορές, κρίνεται σκόπιμη, ώστε να είναι δυνατή η προώθηση στοχευμένων εκπαιδευτικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων για υγιείς αναπτυξιακές οδούς.