Διερεύνηση της προσβασιμότητας των υπηρεσιών υγείας από ασθενείς με κακοήθη νεοπλασματική νόσο και εκτίμηση της οικονομικής επιβάρυνσης του ΕΟΠΥΥ

Abstract

Introduction: Cancer is a major public health issue and imposes a significant economic burden that affects the sustainability of healthcare systems. Study Objective: Given the lack of information (from a National Cancer Registry) about the pathways of oncology patients in the healthcare system, this thesis aims to investigate the equitable use of healthcare resources by oncology patients and to assess the resulting perspective of the National Organization for the Provision of Health Services (EOPYY) in Greece. Methodology: A retrospective study was conducted using anonymized administrative healthcare data from the EOPYY and the Social Security Electronic Government (HDIKA) databases. The analysis focused on EOPYY care beneficiaries who were diagnosed for the first time in 2017 with breast (BC), lung (LC), prostate (PC) and colon (CRC) cancer. Through healthcare resource utilization data and the development of logical algorithms, the number of newly diagnosed patients (based on ICD-10) in the year 2017 was first determined. Average direct healthcare expenditures were then assessed in relation to factors such as residence determinants and comorbidities as well as the geographic mobility type of patients by type of care and cancer during the initial phase of care specifically within the 12 months following the initial diagnosis. A two-sided level of statistical significance was set at 0.05. Data analysis was performed with IBM SPSS 21.0 (Statistical Package for Social Sciences).Results: For the year 2017, 100,317 newly diagnosed patients of all cancer types (ICD=C*) in Greece were initially analyzed. By applying inclusion and exclusion criteria, 25,634 newly diagnosed patients (with the four types of cancer under study) were identified: 8,305 patients with breast cancer, 6,605 patients with lung cancer, 5,886 patients with colon cancer, and 4 patients with prostate cancer. The incidence of the studied cancer types increased with increasing patient age (p<0.05).The majority of breast, lung, and colon cancer patients residing in counties with university hospitals (~60%) did not need to travel outside their place of residence to receive healthcare. Additionally, over 66% of prostate cancer patients did not need to travel outside their place of residence to receive health care, although a smaller percentage (<58%) resided in counties with university hospitals. Based on the Internal Demand Satisfaction Index (IDSI), the regions of Attica (IDSI: 28) and Central Macedonia (IDSI: 22) showed the highest degree of satisfaction regarding hospitalizations that include antineoplastic treatments and surgeries, while the regions of Central Greece (IDSI: -80) and the Ionian Islands (IDSI: -79) were at the opposite end. Accordingly, for radiotherapy sessions, the highest internal demand satisfaction index was observed in the region of Attica (IDSI: 19) and Central Macedonia (IDSI: 19), while the lowest was observed in the South Aegean (IDSI: -104) and Western Macedonia (IDSI: -102). The highest mean expenditure per patient during the 12-month follow-up period after diagnosis was for lung cancer (€9,666, SD: 13,296), breast cancer (€7,527, SD: 10,720), and colon cancer (€6,317, SD: 6,775), while the lowest mean expenditure was calculated for prostate cancer patients (€2,611, SD: 3,516). Expenditure on antineoplastic treatments was the main shaper of total healthcare expenditure (48.6%) across all cancer types followed by expenditure on surgical procedures (16.2%). Significant differences were noted in the composition of direct healthcare expenditure between patients with the same type of cancer but different regions of residence. Specifically, breast and lung cancer patients from Crete recorded the highest average costs [Breast: €8,599 in Crete vs €7,527 in Greece, p_value = 0,051]; Lung: €11,068 in Crete vs €9,666 in Greece, p_value = 0,04]. Accordingly, the highest average expenditure among prostate cancer patients was calculated for patients who resided in the region of Western Macedonia [€3,506 vs €2,611 in Greece, p_value = 0,002].Conclusions: The study demonstrated the feasibility of using administrative healthcare data (in the absence of a Neoplasm Registry) to evaluate the accessibility of oncology patients to the appropriate health care and to estimate the corresponding financial burden for the EOPYY. The results obtained will contribute to a more effective redesign of cancer management policies in the country. However, further research is needed to assess cost-effectiveness in relation to clinical outcomes achieved to ensure optimal allocation of healthcare resources.

Εισαγωγή: Ο καρκίνος είναι σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας και επιφέρει αξιοσημείωτη οικονομική επιβάρυνση επηρεάζοντας τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Αντικείμενο: Δεδομένης της ελλιπούς πληροφόρησης (από ένα Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών) σχετικά με τη διαδρομή των ογκολογικών ασθενών στο σύστημα υγείας, η παρούσα διατριβή στοχεύει στη διερεύνηση του βαθμού ισότιμης χρήσης των πόρων υγειονομικής περίθαλψης από ογκολογικούς ασθενείς και στην εκτίμηση της συνεπαγόμενης δαπάνης υγείας από την οπτική γωνία του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ) στην Ελλάδα. Μεθοδολογία: Διεξήχθη αναδρομική μελέτη με την αξιοποίηση ανωνυμοποιημένων διοικητικών δεδομένων υγειονομικής περίθαλψης που προέρχονται από τις βάσεις δεδομένων του ΕΟΠΥΥ και της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Κοινωνικής Ασφάλισης (ΗΔΙΚΑ). Τα δεδομένα αφορούν τους δικαιούχους περίθαλψης του ΕΟΠΥΥ οι οποίοι διεγνώσθησαν για πρώτη φορά το 2017 με καρκίνο του μαστού (BC), του πνεύμονα (LC), του προστάτη (PC) και του παχέος εντέρου (CRC). Μέσω δεδομένων χρήσης πόρων υγειονομικής περίθαλψης και της ανάπτυξης λογικών αλγορίθμων, προσδιορίστηκε αρχικά το πλήθος των νεοδιαγνωσθέντων ασθενών (βάσει ICD-10) το έτος 2017. Ακολούθως, υπολογίστηκε η συνολική και μέση άμεση υγειονομική δαπάνη σε σχέση με προσδιοριστικούς παράγοντες (ηλικία, φύλο, τόπος κατοικίας, συννοσηρότητες) και η γεωγραφική κινητικότητα ασθενών ανά τύπο φροντίδας και τύπο καρκίνου κατά την αρχική φάση της περίθαλψης δηλ. 12 μήνες μετά την αρχική διάγνωση. Το αμφίπλευρο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε ίσο με 0,05. Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το IBM SPSS 21.0 (Statistical Package for Social Sciences).Αποτελέσματα: Για το έτος 2017, αναλύθηκαν αρχικά 100.317 νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς όλων των τύπων καρκίνου (ICD=C*) στην Ελλάδα. Με την εφαρμογή κριτηρίων συμπερίληψης και απόρριψης προσδιορίστηκαν 25.634 νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς (με τους τέσσερεις υπό μελέτη τύπους καρκίνου) ήτοι 8.305 ασθενείς με καρκίνο του μαστού, 6.605 ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, 5.886 ασθενείς με καρκίνο του προστάτη και 4.838 ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου. Η ζήτηση των υπό μελέτη τύπων καρκίνου αυξάνονταν με την αύξηση της ηλικίας των ασθενών (p<0.05). Η πλειοψηφία των ασθενών με καρκίνο του μαστού, του πνεύμονα και του παχέος εντέρου που διέμεναν σε νομούς με Πανεπιστημιακά νοσοκομεία (~60%) δεν χρειάστηκε να μετακινηθεί εκτός του τόπου κατοικίας τους για τη λήψη υγειονομικής φροντίδας. Επίσης, >66% των ασθενών με καρκίνο του προστάτη δεν χρειάστηκε να μετακινηθεί εκτός του τόπου κατοικίας για τη λήψη υγειονομικής φροντίδας παρότι ένα μικρότερο ποσοστό (<58% ) διαμένει σε νομούς με πανεπιστημιακά νοσοκομεία. Με βάση τον δείκτη ικανοποίησης εσωτερικής ζήτησης (Internal Demand Satisfaction Index - IDSI) υπηρεσιών παρατηρήθηκε ότι οι περιφέρειες της Αττικής (IDSI:28) και της Κεντρικής Μακεδονίας (IDSI: 22) ικανοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό τη ζήτηση για νοσηλείες στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι αντινεοπλασματικές θεραπείες, χειρουργικές επεμβάσεις ενώ στον αντίποδα βρίσκονται οι περιφέρειες της Στερεάς Ελλάδας (IDSI:-80) και των Ιονίων Νήσων (IDSI:-79).Αντίστοιχα για τις συνεδρίες ακτινοθεραπειών ο μεγαλύτερος δείκτης ικανοποίησης εσωτερικής ζήτησης παρατηρήθηκε στη περιφέρεια Αττικής (IDSI:-80) και Κεντρικής Μακεδονίας (IDSI:19) ενώ η μικρότερη παρατηρήθηκε στο Νότιο Αιγαίο (IDSI:-104) και την Δυτική Μακεδονία (IDSI:-102). Η υψηλότερη μέση δαπάνη ανά ασθενή κατά τη δωδεκάμηνη περίοδο παρακολούθησης μετά τη διάγνωση καταγράφηκε για την αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα (€9.666, SD: 13.296), του καρκίνου του μαστού (€7.527, SD: 10.720), και του καρκίνου του παχέος εντέρου (€6.317, SD: 6.775) ενώ η χαμηλότερη μέση δαπάνη υπολογίστηκε για τους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη (€2.611, SD: 3.516). Η δαπάνη για αντινεοπλασματικές θεραπείες ήταν ο κύριος διαμορφωτής των συνολικών δαπανών υγείας (48,6%) σε όλους τους τύπους καρκίνου ακολουθούμενη από τη δαπάνη για τη διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων (16,2%). Σημαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφηκαν στη διαμόρφωση της άμεσης υγειονομικής δαπάνης μεταξύ ασθενών με ίδιο τύπο καρκίνου αλλά διαφορετικές περιφέρειες διαμονής. Συγκεκριμένα, οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού και του πνεύμονα από την Κρήτη κατέγραψαν τις υψηλότερες μέσες δαπάνες [Μαστός: €8.599 Κρήτη vs €7.527 μ.ο Ελλάδος (p_value = 0,051) και Πνεύμονας: €11.068 Κρήτη vs €9.666 μ.ο Ελλάδος (p_value = 0,04)]. Αντίστοιχα, η υψηλότερη μέση δαπάνη μεταξύ των ασθενών με καρκίνο του προστάτη υπολογίστηκε για τους ασθενείς που διέμεναν στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας [€ 3.506 vs €2.611 μ.ο Ελλάδος (p_value = 0,002). Συμπεράσματα: Στη παρούσα διατριβή αναδείχτηκε η σκοπιμότητα χρήσης διοικητικών δεδομένων υγειονομικής περίθαλψης, (σε περιπτώσεις απουσίας Μητρώου Νεοπλασιών), για την αξιολόγηση της προσβασιμότητας των ογκολογικών ασθενών στις κατάλληλες φροντίδες υγείας και την εκτίμηση της αντίστοιχης οικονομικής επιβάρυνσης για τον ΕΟΠΥΥ. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν αναμένεται ότι θα συμβάλουν στον αποτελεσματικότερο ανασχεδιασμό των πολιτικών διαχείρισης του καρκίνου στη χώρα. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω έρευνα ώστε να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση της αποδοτικότητας της δαπάνης σε σχέση με τα επιτευχθέντα κλινικά αποτελέσματα για να διασφαλιστεί η βέλτιστη κατανομή των πόρων υγειονομικής περίθαλψης.