Προεγχειρητική και μετεγχειρητική αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουν την ψυχική υγεία της γυναικολογικής ασθενούς με Ca μαστού και τη δυναμική της οικογένειάς της

Abstract

INTRODUCTION: Nowadays breast cancer is the most common type of gynecological neoplasms. The diagnosis of breast cancer has a significant psychological impact on both patients and their families. Early detection of risk factors associated with the diagnosis of the disease, such as socioeconomic, psychosocial, intrafamilial and interpersonal contribute to adaptation to the disease, mental resilience and prevention of mental morbidity of both patients and intrafamilial relationships. PURPOSE: The purpose was to investigate and highlight the psychosocial factors related to breast cancer and how it affects interpersonal, social, partner and family relationships. OBJECTIVES: 1. The investigation and selection of appropriate psychometric instruments that need cultural adaptation to the Greek language and highlight the psychosocial factors and influence the interpersonal relationships of breast cancer patients. 2. The investigation of intra-familial, social and partner relationships that contribute to better management of breast cancer disease and promote mental and family resilience. 3. Investigating the role of self-efficacy in breast cancer patients and managing the crisis created by breast cancer in the family. 4. The emergence of the scientific field of psychosocial support for patients with breast cancer which will give the scientific community the impetus for further study, to propose solutions and to contribute to the quality improvement of health services and with digital means. METHOD: The present study is a data collection study through the administration of weighted questionnaires conducted in four stages. 1. During the first stage the systematic review was carried out. 2. In the second stage, the weighting and cultural adaptation of the scales in the Greek language took place and consists of three phases. a). In the first phase, the scale of social relationship coping efficacy (SRCE) was assessed in the Greek language (116 patients). b). In the second phase, the family support scale (FS-12) was weighted (130 patients) and c). In the third phase the Family Problem Solving Communication Scale (FPSC) was weighted (159 patients). 3. In the third stage, a cross-sectional study was conducted in a sample of 159 patients with a recent diagnosis, during the preoperative period. The response rate was 81.5%. The study was carried out in three surgical clinics of public hospitals in Athens, in the period from October 2019 to December 2021. The scales used to conduct the research were the Family Assessment Device (FAD), the Family Crisis Oriented Personal Evaluation Scales (F-COPES), the Experiences in Close Relationships-Revised (ECR-R), the Woman Abuse Screening Tool (WAST), Family support (FS-13), Family support (FS-12), the Family Problem Solving Communication Scale (FPSC) and the Social Relationship Coping Efficacy (SRCE), as well as a self-administered questionnaire regarding social and demographic characteristics, the obstetric-gynecological, medical and psychosocial history of the patients. 4. In the fourth stage, a longitudinal study was conducted in 58 patients, repeated measurement in two time periods (pre-operative and postoperative). The third and fourth stages consist of the main study (cross-sectional study and longitudinal study).The statistical analysis of the data was done with the statistical packages SPSS (version 20 and 22) and included the following: descriptive statistics, factor analysis, Pearson's correlation coefficient (r), Cronbach's alpha, Spit –Half reliability, Spearman-Brown Coefficient and Guttman Split-Half Coefficient, multiple regression analysis, paired t-test, ANOVA, partial correlations. Statistical significance was set at 0.05. RESULTS: Regarding the cross-sectional study, the mean age of the sample was 55.2 (SD= 12.1 years). The vast majority of the sample of patients were mothers (82.7%). 46.3% of participants had a family history of cancer and 36.7% reported their mothers having had breast cancer. 26.8% of participants had other physical health problems, and the most common physical health problem was autoimmune diseases (23.3%). 42.8% of participants first informed their spouse/partner about their diagnosis. Multivariate analysis revealed that the SRCE scale was related to the FS-12 scale (p< 0.001) and the "Problem solving" dimension of the FAD scale (p= 0.033). Additionally, according to the subscales of the F-COPES scale, "Acquiring social support" was related to income (p= 0.029), "Reframing" was related to the FS-12 scale (p< 0.001) and the "Problem Solving" subscale of the FAD (p= 0.029). The subscale "Seeking spiritual support" was related to educational level (p< 0.001), "Mobilizing Family to Acquire and Accept Help" was related to "Communication" of the FAD scale (p= 0.013), "Passive appraisal" was related to "Avoidance" subscale (p= 0.001) of the ECR-R scale and the level of education (p= 0.002). Finally, the F-COPES total score was correlated with the FS-12 (p < 0.001). Regarding post-operative measurements (longitudinal study), the scales that had a significant change were the FS-13 (variation -12 and SD= 6.9, Paired t-test< 0.001) and the “Problem Solving” subscale of the FAD (variation 0.13 and SD= 0.44, Paired t-test=0.048). The remaining scales did not change significantly postoperatively. Depending on the type of treatment (Bonferroni correction), the scales that had a significant difference postoperatively were among the participants who had undergone chemotherapy in the subscale "Acquiring social support" (P2=0.030, ANOVA= 0.173), those who had undergoing radiation therapy in the subscale "Seeking spiritual support" (P2= 0.035, ANOVA=0.122) and finally the FS-13 scale in all types of treatments (ANOVA=0.458). Additionally, the main correlations between changes in the study scales, taking treatment into account, were that the change in the “Seeking Spiritual Support” dimension was significantly negatively related to the change in the WAST (p= 0.003) and SRCE (p= 0.029) scales, and significantly positively with change in FS-12 (p=0.025), "Reframing" with FS13 (p= 0.002), "Behavior control" was significantly related to changes in the subscale "Anxiety" (p= 0.007) and "Avoidance” (p= 0.050) of the ECR-R scale. Finally, the weightings of the scales show satisfactory psychometric properties, such as the SRCE (Cronbach α= 0.87, Spearman –Brown= 0.747, Guttman Split-Half= 0.742, Bartlett's Test of Sphericity (Chi-Square= 554.862, p= 0.000), Kaiser -Meyer-Olkin= 0.811), the FS12 (Cronbach α= 0.769, Spearman –Brown= 0.603, Guttman Split-Half =0.596, Bartlett's Test of Sphericity (Chi-Square= 276.077, p= 0.000), Kaiser-Meyer-Olkin =0.781) and the FPSC (Cronbach α= 0.78, Spearman –Brown= 0.752, Guttman Split-Half= 0.751, Bartlett's Test of Sphericity (Chi-Square= 439.105, p= 0.000), Kaiser-Meyer-Olkin= 0.860). CONCLUSION: Breast cancer emotionally affects both the patients and close family relationships and extended family relationships. The onset of illness increases family dysfunction while at the same time reducing communication and social and family support. Family dysfunction is associated with increased stress to the patient and in family relationships, increased partner violence, and decreased self-efficacy, communication, conflict resolution, and family and social support. On the contrary, constructive communication, functional family and partner relationships based on mutual trust, crisis and stress management in the family, family and social support, family resilience, the ability to maintain social relationships, increased self- efficacy and the type of adult attachment emerge as important factors that affect both the patients and their family and contribute to better management of the disease and strengthening of mental resilience.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τη συχνότερη μορφή γυναικολογικών νεοπλασιών στη σύγχρονη κοινωνία. Η διάγνωση του καρκίνου του μαστού έχει σημαντική ψυχολογική επίδραση τόσο στην ίδια την ασθενή όσο και στην οικογένειά της. Η πρώιμη ανίχνευση παραγόντων κινδύνων που συνδέονται με τη διάγνωση της ασθένειας, όπως κοινωνικοοικονομικοί, ψυχοκοινωνικοί, ενδοοικογενειακοί και διαπροσωπικοί συμβάλλουν στην προσαρμογή στην ασθένεια, στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην πρόληψη της ψυχικής νοσηρότητας τόσο των ασθενών όσο και του ενδοοικογενειακού περιβάλλοντος. ΣΚΟΠΟΣ: Ο σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η διερεύνηση, η μελέτη και η ανάδειξη των ψυχοκοινωνικών παραγόντων που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού σε επίπεδο διαπροσωπικό, κοινωνικό, συντροφικό και ενδοοικογενειακό. ΣΤΟΧΟΙ της μελέτης ήταν: 1. Η διερεύνηση και η επιλογή κατάλληλων αυτοσυμπληρούμενων ψυχομετρικών εργαλείων που χρειάζονται μετάφραση, στάθμιση και πολιτισμική προσαρμογή στην ελληνική γλώσσα και αναδεικνύουν τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που σχετίζονται με τη νόσο και επηρεάζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις των ασθενών με καρκίνο του μαστού. 2. Η διερεύνηση των ενδοοικογενειακών, κοινωνικών και συντροφικών σχέσεων όπως αποτιμώνται από αυτοσυμπληρούμενα σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία και συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση της νόσου του καρκίνου του μαστού και προάγουν την ψυχική και οικογενειακή ανθεκτικότητα. 3. Η διερεύνηση του ρόλου της αυτοαποτελεσματικότητας των ασθενών με καρκίνο μαστού και η διαχείριση της κρίσης που δημιουργείται στην οικογένεια από τη συγκεκριμένη νόσο. 4. Η ανάδειξη του επιστημονικού πεδίου της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των ασθενών με καρκίνο μαστού που θα δώσει το έναυσμα στην επιστημονική κοινότητα για περαιτέρω μελέτη, να προτείνει λύσεις και να συμβάλλει στην ποιοτική βελτίωση των υπηρεσιών υγείας και με ψηφιακά μέσα. ΜΕΘΟΔΟΣ: Η παρούσα μελέτη είναι μια μελέτη συλλογής δεδομένων μέσω χορήγησης σταθμισμένων ερωτηματολογίων που διεξήχθη σε τέσσερα στάδια. 1. Κατά το πρώτο στάδιο έγινε η συστηματική ανασκόπηση μελετών που σχετίζονται με την παρούσα έρευνα. 2. Στο δεύτερο στάδιο πραγματοποιήθηκε η στάθμιση και η πολιτισμική προσαρμογή των κλιμάκων στην ελληνική γλώσσα και αποτελείται από τρεις φάσεις. α). Στην πρώτη φάση σταθμίστηκε στην ελληνική γλώσσα η κλίμακα ικανότητας διατήρησης κοινωνικών σχέσεων (SRCE) (116 ασθενείς). β). Στη δεύτερη φάση σταθμίστηκε η κλίμακα οικογενειακής υποστήριξης (FS-12) (130 ασθενείς) και γ). στην τρίτη φάση σταθμίστηκε η κλίμακα επικοινωνίας για την επίλυση οικογενειακών προβλημάτων (FPSC) (159 ασθενείς). 3. Στο τρίτο στάδιο διεξήχθη μια συγχρονική μελέτη σε δείγμα 159 ασθενών με πρόσφατη διάγνωση, κατά την προεγχειρητική περίοδο. Το ποσοστό ανταπόκρισης ήταν 81,5%. Η διενέργεια της μελέτης επετεύχθη σε τρεις χειρουργικές κλινικές δημόσιων νοσοκομείων στην Αθήνα, τη χρονική περίοδο από τον Οκτώβριο 2019 έως το Δεκέμβριο 2021. Οι κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν για τη διεξαγωγή της έρευνας ήταν η Family Assessment Device (FAD), η κλίμακα μέτρησης της κρίσης στην οικογένεια (F-COPES), το ερωτηματολόγιο σχέσεων (ECR-R), η κλίμακα διαλογής για την ψυχολογική βία (WAST), η οικογενειακή υποστήριξη (FS-13), η οικογενειακή υποστήριξη (FS-12), η κλίμακα επικοινωνίας για την επίλυση οικογενειακών προβλημάτων (FPSC) και η κλίμακα ικανότητας διατήρησης κοινωνικών σχέσεων (SRCE), καθώς και ένα αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο αναφορικά με τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά, το μαιευτικό- γυναικολογικό, ιατρικό και ψυχοκοινωνικό ιστορικό των ασθενών. 4. Στο τέταρτο στάδιο διεξήχθη μια διαχρονική μελέτη σε 58 ασθενείς, επαναλαμβανόμενης μέτρησης σε δυο χρονικές περιόδους (προεγχειρητικά και μετεγχειρητικά) κατά την ίδια χρονική περίοδο. Το τρίτο και τέταρτο στάδιο απαρτίζεται από την κυρίως μελέτη (συγχρονική και διαχρονική μελέτη). Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με τα στατιστικά πακέτα SPSS (έκδοση 20 και 22) και περιλάμβανε τα εξής: περιγραφική στατιστική, παραγοντική ανάλυση (factor analysis), Pearson’s correlation coefficient (r), Cronbach’s alpha, Spit –Half reliability, Spearman-Brown Coefficient και Guttman Split-Half Coefficient, πολυπαραγοντική γραμμική παλινδρόμηση (multiple regression analysis), paired t-test, ANOVA, partial correlations. Η στατιστική σημαντικότητα τέθηκε στο 0,05. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Αναφορικά με τη συγχρονική μελέτη η μέση ηλικία του δείγματος ήταν 55.2 (SD= 12,1 έτη). Η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος των ασθενών ήταν μητέρες (82.7%). Το 46.3% των συμμετεχουσών είχαν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου και το 36.7% αναφέρονταν στις μητέρες τους που είχαν νοσήσει από καρκίνο του μαστού. Το 26.8% των συμμετεχουσών είχαν και άλλα σωματικά προβλήματα υγείας, και το πιο συχνό σωματικό πρόβλημα υγείας ήταν τα αυτοάνοσα νοσήματα (23.3%). Το 42.8% των συμμετεχουσών ενημέρωσαν πρώτα το σύζυγό /σύντροφο για τη διάγνωση τους. Η πολυπαραγοντική ανάλυση ανέδειξε ότι η κλίμακα SRCE σχετιζόταν με την κλίμακα FS-12 (p< 0,001) και τη διάσταση «Επίλυση προβλήματος» της κλίμακας FAD (p= 0,033). Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τις υποκλίμακες της κλίμακας F-COPES, ο «Προσανατολισμός προς την κοινωνική υποστήριξη» σχετιζόταν με το εισόδημα (p= 0,029), o «Επανασχεδιασμός» (Reframing) σχετιζόταν με την κλίμακα FS-12 (p< 0,001) και τη διάσταση «Επίλυση προβλήματος» της FAD (p= 0,029). Η υποκλίμακα «Αναζητώντας πνευματική υποστήριξη» σχετιζόταν με το επίπεδο σπουδών (p< 0,001), η «Κινητοποίηση της οικογένειας για αποδοχή βοήθειας» σχετιζόταν με την «Επικοινωνία» της κλίμακας FAD (p= 0,013), η «Παθητική αντιμετώπιση» σχετιζόταν με τη διάσταση «Αποφυγή» (p= 0,001) της κλίμακας ECR-R και το επίπεδο σπουδών (p= 0,002). Τέλος, η συνολική βαθμολογία της κλίμακας F-COPES σχετιζόταν με την κλίμακα FS-12 (p< 0,001). Αναφορικά με τις μετεγχειρητικές μετρήσεις (διαχρονική μελέτη), οι κλίμακες που είχαν σημαντική μεταβολή ήταν οι FS-13 (μεταβολή -12 και SD= 6,9, P Paired t-test <0,001) και η υποκλίμακα «Επίλυση προβλήματος» της FAD (μεταβολή 0,13 και SD= 0,44, Paired t-test= 0,048). Οι υπόλοιπες κλίμακες δε μεταβλήθηκαν σημαντικά μετεγχειρητικά. Ανάλογα με το είδος της θεραπείας (διόρθωση κατά Bonferroni), οι κλίμακες που είχαν σημαντική διαφορά μετεγχειρητικά ήταν στις συμμετέχουσες που είχαν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία στη διάσταση «Προσανατολισμός προς την κοινωνική υποστήριξη» (P2= 0,030, ANOVA= 0,173), στις συμμετέχουσες που είχαν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στη διάσταση «Αναζητώντας πνευματική υποστήριξη» (P2= 0,035, ANOVA= 0,122) και στην κλίμακα FS-13 σε όλα τα είδη θεραπειών (ANOVA= 0,458). Επιπροσθέτως, οι κυριότερες συσχετίσεις μεταξύ των μεταβολών των κλιμάκων της μελέτης, λαμβάνοντας υπόψη τη θεραπεία, ήταν η μεταβολή στη διάσταση «Αναζητώντας πνευματική υποστήριξη» σχετιζόταν σημαντικά αρνητικά με τη μεταβολή στις κλίμακες WAST (p= 0,003) και SRCE (p= 0,029) και σημαντικά θετικά με τη μεταβολή στην FS-12 (p= 0,025), o «Επανασχεδιασμός» με την FS-13 (p= 0,002), o «Έλεγχος συμπεριφοράς» σχετιζόταν σημαντικά με τις μεταβολές στις διαστάσεις «Άγχος» (p= 0,007) και «Αποφυγή» (p= 0,050) της κλίμακας ECR-R. Τέλος, οι σταθμίσεις των κλιμάκων αναδεικνύουν ικανοποιητικές ψυχομετρικές ιδιότητες, όπως η SRCE (Cronbach α= 0.87, Spearman –Brown= 0,771, Guttman Split-Half =0,742, Bartlett's Test of Sphericity (Chi-Square= 554,862, p= 0,000), Kaiser-Meyer-Olkin= 0,811), η FS-12 (Cronbach α= 0.769, Spearman –Brown= 0.603, Guttman Split-Half= 0.596, Bartlett's Test of Sphericity (Chi-Square= 276,077, p= 0,000), Kaiser-Meyer-Olkin= 0,781) και η FPSC (Cronbach α= 0,78, Spearman –Brown= 0,752, Guttman Split-Half= 0,751, Bartlett's Test of Sphericity (Chi-Square= 439,105, p= 0,000), Kaiser-Meyer-Olkin= 0,860). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η νόσος του καρκίνου του μαστού από την πρώτη στιγμή της διάγνωσης επηρεάζει συναισθηματικά τόσο την ίδια την ασθενή όσο και τα σημαντικά άτομα του στενού και ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος. Η εκδήλωση της ασθένειας αυξάνει την οικογενειακή δυσλειτουργία ενώ ταυτόχρονα μειώνει την επικοινωνία και την κοινωνική και οικογενειακή υποστήριξη. Η οικογενειακή δυσλειτουργία συνδέεται με αυξημένο άγχος στην ασθενή και στις ενδοοικογενειακές σχέσεις, αύξηση της συντροφικής βίας και μείωση της αυτο- αποτελεσματικότητας, της επικοινωνίας, της επίλυσης συγκρούσεων και της οικογενειακής και κοινωνικής υποστήριξης. Στον αντίποδα, η εποικοδομητική επικοινωνία, οι λειτουργικές οικογενειακές και συντροφικές σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, η διαχείριση της κρίσης και του άγχους στην οικογένεια, η οικογενειακή και κοινωνική υποστήριξη, η οικογενειακή ανθεκτικότητα, η ικανότητα διατήρησης των κοινωνικών σχέσεων, η αυξημένη αυτο-αποτελεσματικότητα και το είδος δεσμού ενηλίκων αναδεικνύονται ως σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τόσο την ασθενή όσο και την οικογένειά της και συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση της ασθένειας και στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας.