Η τοπική παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή στο πλαίσιο της πολιτισμικής διάστασης της εκπαίδευσης για την αειφορία

Abstract

The traditional Mediterranean diet is characterized as a sustainable dietary pattern. On the island of Rhodes, the local traditional diet is a specific variation of the Mediterranean diet. The cultural dimension of the education for sustainability aims to form a viable world with social continuity where "nutrition literacy" can contribute to this. The concept of "nutrition literacy" is linked to nutritional habits. In recent years in Greece the prevalence of overweight and obese preschoolers is high, in correspondence with an insufficient nutrient intake.Initially, the aim of our research was to study the level of adherence to the Mediterranean diet of preschoolers that attended kindergarten and their parents’ adherence to the Mediterranean diet (KIDMED Index tool and MedDiet Score). In addition, a further aim was to study the level of nutrition literacy of the parents and kindergarten teachers (NLS-Gr) as well as their views on food waste. For this purpose, cross-sectional research in Rhodes, as well as a case study in a kindergarten, were conducted. The study sample consisted of 73 preschoolers (4-6 years old), 112 parents (>18 years old) and 149 preschool teachers (>22 years old). Socio-economic and cultural characteristics as well as lifestyle factors were also assessed.The mean score of adherence to the Mediterranean diet of preschoolers was moderate (6.22, SD=2.33). A high percentage of preschoolers were leading a sedentary lifestyle with less physical activity compared to WHO recommendations. The ratio of waist circumference and height (WC/HT) was reported to be higher than normal for almost half of the number of preschoolers who participated in the case study. According to IOTF standards 8.6% of preschoolers were overweight (or 5.7% according to WHO standards) and obese 11.4% (according to both standards). Parental nutrition literacy was adequate 25.22 (SD=3.40) and the MedDiet Score was 31.65 (SD=3.32). A high percentage of parents were overweight and obese and less physically active than recommended. The mean score of nutrition literacy of kindergarten teachers was adequate (NLS-Gr) (25.87, SD=2.20) and the mean score of adherence to the Mediterranean Diet (MedDiet Score) was 33.94 (SD=3.84). The mean score of nutrition literacy was found to be lower for the kindergarten teachers having a lower net annual household income compared to those reporting a higher income. Kindergarten teachers, who planned their meals, had a statistically significantly higher median NLS-Gr than the others.Food leftovers were reported to be the main cause of household food waste by parents and kindergartner teachers. Composting food waste as a disposal practice was mentioned by a small percentage of kindergarten teachers and parents, even though this practice was not recorded in the food waste diary. At school, the food that was discarded either ended up in the garbage or was returned to parents. The findings of the nutritional habits of preschoolers, parents, and kindergarten teachers along with the improvement of their nutrition literacy are encompassed in the cultural dimension of sustainable education. Improving the nutritional status and lifestyle of the preschoolers in addition to specific changes in the curriculum towards the traditional Mediterranean diet are suggested. The implementation of targeted interventions and nutrition policies should be applied in preschool education involving parents as well as kindergarten teachers. Ideally, nutritional adequacy and preservation of the traditional pattern of the Mediterranean diet should be prioritized in the context of education for sustainability.

Η παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται αειφορική και οι διαστάσεις της σχετίζονται με την κοινωνία και τον πολιτισμό, την οικονομία, το περιβάλλον και την υγεία. Στο νησί της Ρόδου συναντάται μία τοπική παραλλαγή της, η παραδοσιακή ροδίτικη διατροφή. Η πολιτιστική διάσταση της εκπαίδευσης για την αειφορία επιδιώκει τη διαμόρφωση ενός κόσμου με βιώσιμο μέλλον και κοινωνική συνέχεια και ο «εγγραμματισμός της διατροφής» μπορεί να συνεισφέρει σε αυτό. Η έννοια του «εγγραμματισμού της διατροφής» συνδέεται με τις διατροφικές συνήθειες. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα καταγράφονται αυξημένα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων νηπίων, όπως και ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών. O σκοπός της διατριβής ήταν να μελετήσει τον βαθμό τήρησης της Μεσογειακής διατροφής των νηπίων και των γονέων (KIDMED Index και MedDiet Score) και τον βαθμό εγγραμματισμού της διατροφής (NLS-Gr) των γονέων και των εκπαιδευτικών, όπως και τις απόψεις τους για τα τρόφιμα και την απόρριψή τους μέσα από έρευνα συγχρονικού τύπου σε νηπιαγωγούς στη Ρόδο και μελέτη περίπτωσης νηπιαγωγείου. Το δείγμα ήταν 73 νήπια (4-6 ετών), 112 γονείς (>18 ετών) και 149 νηπιαγωγοί (>22 ετών). Εξετάστηκαν, επίσης, τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος ζωής τους. Η μέση βαθμολογία τήρησης της Μεσογειακής διατροφής (KIDMED) για τα νήπια ήταν μέτρια (6.22, Τ.Α.=2.33), ενώ σημαντικό ποσοστό από αυτά ακολουθούσαν περισσότερη καθιστική ζωή και λιγότερη φυσική δραστηριότητα σε σχέση με τις συστάσεις του WHO. Η αναλογία περιφέρειας μέσης/ύψους (WC/HT) βρέθηκε μεγαλύτερη των φυσιολογικών ορίων σχεδόν στα μισά νήπια. Τα υπέρβαρα νήπια αποτελούσαν το 8.6% σύμφωνα με τα κριτήρια IOTF (ή 5.7% σύμφωνα με τα κριτήρια WHO) και τα παχύσαρκα το 11.4% (σύμφωνα και με τα δύο κριτήρια). Ο εγγραμματισμός της διατροφής για τους γονείς ήταν επαρκής 25.22 (T.A.=3.40) και η βαθμολογία τήρησης της Μεσογειακής Διατροφής (MedDiet Score) ήταν 31.65 (Τ.Α.=3.32). Υψηλό ποσοστό των γονέων ήταν υπέρβαροι και παχύσαρκοι και ακολουθούσαν λιγότερη φυσική δραστηριότητα από τις συστάσεις. Η μέση βαθμολογία εγγραμματισμού της διατροφής των νηπιαγωγών ήταν επαρκής (NLS-Gr) (25.87, T.A.=2.20) και ο βαθμός τήρησης της Μεσογειακής Διατροφής (MedDiet Score) ήταν 33.94 (T.A.=3.84). Η μέση βαθμολογία εγγραμματισμού της διατροφής στους νηπιαγωγούς ήταν μικρότερη στα άτομα με χαμηλότερο καθαρό ετήσιο οικογενειακό εισόδημα σε σχέση με αυτούς που δήλωναν υψηλότερο εισόδημα. Οι νηπιαγωγοί του δείγματος που σχεδίαζαν και προγραμμάτιζαν τα γεύματά τους είχαν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο διάμεσο NLS-Gr σε σχέση με τους υπόλοιπους. Η κύρια αιτία απόρριψης τροφίμων στο νοικοκυριό των γονέων και των νηπιαγωγών ήταν το περίσσευμα των φαγητών. Η κομποστοποίηση των τροφίμων ως πρακτική απόρριψης απαντήθηκε από ένα μικρό ποσοστό των νηπιαγωγών και των γονέων, αλλά δεν καταγράφηκε στα ημερολόγια απόρριψης τροφίμων. Στο σχολείο τα κύρια τρόφιμα που απορρίπτονταν είτε κατέληγαν στα σκουπίδια, είτε επιστρέφονταν στους γονείς. Η αποτύπωση των διατροφικών συνηθειών των νηπίων, των γονέων και των εκπαιδευτικών και η βελτίωση του εγγραμματισμού της διατροφής τους εντάσσονται στην πολιτιστική διάσταση της εκπαίδευσης για την αειφορία. Προτείνεται η βελτίωση της διατροφής και του τρόπου ζωής των νηπίων και η αλλαγή του αναλυτικού προγράμματος σχετικά με την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή, με σκοπό την εφαρμογή των κατάλληλων παρεμβάσεων και διατροφικών πολιτικών που εμπλέκουν τους νηπιαγωγούς και τους γονείς. Ιδανικά, θα πρέπει να είναι προτεραιότητα η επίτευξη διατροφικής επάρκειας των νηπίων μέσα από τη διατήρηση του παραδοσιακού σχήματος της Μεσογειακής διατροφής στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για την αειφορία.