Μελέτη των προσδιοριστικών παραγόντων της εγγραμματοσύνης της υγείας και της διατροφής των ενηλίκων στην Ελλάδα και της σχέση τους με τις γονεϊκές πρακτικές σίτισης και την παιδική παχυσαρκία

Abstract

Low levels of health literacy (HL) and nutrition literacy (NL) adversely affect health. Parental feeding practices play an important role in the quality of children's diet. The purpose of this study was to investigate the levels and determinants of HL and NL in Greece and to concurrently investigate their relationship with parental feeding practices and childhood obesity. A cross-sectional study was conducted in the urban area of Attica. The sample consisted of 1281 individuals> 18 years of age, of whom 402 were parents of children aged 2-12 years. HL and NL were assessed via the European Health Literacy Questionnaire (HLS_EU_Q47) and the Greek version of the Nutrition Literacy Scale (NLS-Gr), respectively, perceived stress with the Perceived Stress Scale-14 (PSS-14), parental stress feeding practices with the Greek version of the Comprehensive Parental Feeding Questionnaire (CPFQ) and adherence to the Mediterranean diet (MD) with the KIDMED index tool. Socio-demographic characteristics and lifestyle factors were also assessed. The percentage of participants with inadequate HL was 16.6%, with problematic 41.2%, with adequate 31.3% and with excellent 10.9%. The results indicate that the key determinants of HL were: age (p=0.023, people aged 56-65 had higher HL than younger), education (p=0.002, positive association with EL), income (p=0.024, positive association with HL), smoking status (p=0.035, smokers had higher HL than ex-smokers), alcohol consumption (p=0.006, negative association with HL), physical activity (p=0.001, positive association with HL) and perceived stress (p<0.0001, negative association with HL). In the case of NL, the percentage of participants with adequate NL was 89.2%, with marginal 6.1% and with inadequate 4.7%. The key determinants of NL were: gender (p<0.0001, with men having lower NL than women), age (men> 65 years and women 56-65 years and> 65 years having lower NL, p<0.001, p=0.009, p<0.001, respectively, compared to younger), education (p<0.0001, positive association with NL) income (p=0.003, positive association with NL) and the existence of chronic illness (p=0.031, was associated with lower NL). Parents with inadequate HL levels implemented less the positive feeding practices "healthy eating guidance" and "monitoring" compared to parents of problematic, adequate, and excellent HL (p=0.003 and p<0.0001, respectively). Parents with inadequate NL levels implemented less the "healthy eating guidance" and "monitoring" practices than parents with adequate NL (p=0.003 and p=0.026, respectively). Mothers used “child control” more frequently than fathers (p=0.015). Positive parental feeding practices, “healthy eating guidance” and “monitoring” were positively associated with adherence to MD (p=0.001 and p<0.0001, respectively) and negative” emotion regulation / food as reward” and “pressure” were negatively correlated with adherence to MD (p=<0.0001, p=0.003 and p=0.004). The results of this study can contribute to the design of policies and actions to enhance HL and NL in Greece, while the results on parental feeding practices are useful for developing more targeted interventions to improve the nutrition quality of children and the treatment of childhood obesity.

Τα χαμηλά επίπεδα εγγραμματοσύνης της υγείας (ΕΥ) και εγγραμματοσύνης της διατροφής (ΕΔ) επηρεάζουν αρνητικά την υγεία. Οι γονεϊκές πρακτικές σίτισης παίζουν ρόλο στην ποιότητα της διατροφής των παιδιών. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των επιπέδων και των προσδιοριστικών παραγόντων της ΕΥ και ΕΔ στην Ελλάδα και η μελέτη της σχέση της ΕΥ και ΕΔ με τις γονεϊκές πρακτικές σίτισης και την παιδική παχυσαρκία. Μια συγχρονική μελέτη διεξήχθη στην αστική περιοχή της Αττικής. Το δείγμα περιελάμβανε 1281 άτομα ηλικίας >18 ετών εκ των οποίων οι 402 ήταν γονείς παιδιών ηλικίας 2-12 ετών. Η ΕΥ και η ΕΔ αξιολογήθηκαν μέσω του European Health Literacy Questionnaire (HLS_EU_Q47) και της ελληνικής έκδοσης του Nutrition Literacy Scale (NLS-Gr), αντίστοιχα, το αντιλαμβανόμενο στρες με την κλίμακα Perceived Stress Scale-14 (PSS-14), οι γονεϊκές πρακτικές σίτισης με την ελληνική έκδοση του Comprehensive Parental Feeding Questionnaire (CPFQ) και η προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή με το εργαλείο KIDMED index. Αξιολογήθηκαν επίσης κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά και παράγοντες του τρόπου ζωής. Τα ποσοστά ανεπαρκούς ΕΥ ήταν 16,6%, προβληματικής 41,2%, επαρκούς 31,3% και εξαιρετικής 10,9%. Τα πιο σημαντικά αποτελέσματα συνοψίζονται στα εξής: η ηλικιακή ομάδα (p=0,023, τα άτομα ηλικίας 56-65 ετών είχαν υψηλότερη ΕΥ από τους νεότερους), η εκπαίδευση (p=0,002, θετική σχέση με ΕΥ), το εισόδημα (p=0,024, θετική σχέση με ΕΥ), το κάπνισμα (p=0,035, οι καπνιστές είχαν υψηλότερη ΕΥ σε σχέση με τους πρώην καπνιστές), η κατανάλωση αλκοόλ (p=0,006, αρνητική σχέση με ΕΥ), η σωματική δραστηριότητα (p=0,001, θετική σχέση με ΕΥ) και το αντιλαμβανόμενο στρες (p<0,0001, αρνητική σχέση με ΕΥ) αποτελούν προσδιοριστικούς παράγοντες για την ΕΥ, ενώ για την ΕΔ οι προσδιοριστικοί παράγοντες ήταν το φύλο (p<0,0001, με τους άνδρες να έχουν χαμηλότερη ΕΔ σε σχέση με τις γυναίκες), η ηλικία (οι άνδρες >65 ετών και οι γυναίκες 56-65 ετών και >65 ετών είχαν χαμηλότερη ΕΔ, p<0,001, p=0,009, p<0,001, αντίστοιχα, σε σύγκριση με τους νεότερους), η εκπαίδευση (p<0,0001, θετική σχέση με ΕΔ) το εισόδημα (p=0,003, θετική σχέση με ΕΔ) και η ύπαρξη χρόνιας πάθησης (p=0,031, σχετίζονταν με χαμηλότερη ΕΔ). Οι γονείς με ανεπαρκή επίπεδα ΕΥ, χρησιμοποιούσαν τις θετικές πρακτικές σίτισης «καθοδήγηση για υγιεινή διατροφή» και «παρακολούθηση» σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με τους γονείς προβληματικής, επαρκούς και εξαιρετικής ΕΥ (p=0,003 και p<0,0001 αντίστοιχα). Οι γονείς με ανεπαρκή επίπεδα ΕΔ χρησιμοποιούσαν τις πρακτικές «καθοδήγηση για υγιεινή διατροφή» και «παρακολούθηση» σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με τους γονείς επαρκούς ΕΔ (p=0,003 και p=0,026 αντίστοιχα). Οι μητέρες χρησιμοποιούσαν την πρακτική «έλεγχος παιδιού» συχνότερα από τους πατέρες (p=0,015). Οι θετικές γονεϊκές πρακτικές σίτισης, «καθοδήγηση για υγιεινή διατροφή» και «παρακολούθηση», συνδέθηκαν θετικά με την προσκόλληση στη ΜΔ (p=0,001 και p<0,0001, αντίστοιχα) και οι αρνητικές «ρύθμιση συναισθημάτων / τροφή ως ανταμοιβή» και «πίεση» συσχετίστηκαν αρνητικά με την προσκόλληση στη ΜΔ (ρ<0,0001, ρ=0,003 και ρ=0,004). Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής μπορούν να συμβάλουν στον σχεδιασμό πολιτικών και δράσεων για την ενίσχυση της ΕΥ και την ΕΔ στην Ελλάδα, ενώ, τα αποτελέσματα που αφορούν τις γονεϊκές πρακτικές σίτισης, είναι χρήσιμα για την ανάπτυξη πιο στενά στοχοθετημένων παρεμβάσεων για τη βελτίωση της ποιότητας της διατροφής των παιδιών και για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.